Zorla şiar olmaz

3 Mayıs 2019 tarihli Mevlâna Meydan Muharebesi! Turizme katkı sunar mı? Başlıklı yazımda şehirler için meydanların öneminden ve kötü koşullar için önlem alınması gerektiğini yazmıştım. 11 Haziranda ulusal medyada da yer alan haber Konya için iyi olmadı. Ramazan Bayramı tatilinin son gününde Mevlana Müzesi'ne gelen yerli ve yabancı turistlerle ilgili haber yapmak isteyen Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesinin eğitim kanalı ÜNTV muhabiri 3 kız öğrenci görüntü çekip röportaj yaparlarken meydandaki dilenciler tarafından saldırıya uğradı.

Üretim, ulaşım ve teknolojinin karşılıklı bağımlılıklar ve oluşturulan ağlar toplumun yapısını belirler. Yaşam tarzı araştırmaları, toplumun yapısını, kesitlere ayrılmasını ve oluşan katmanları inceler.

İnsanların yaşam biçimlerindeki farklılıklar gibi, yaşam tarzları da onları birbirinden ayırır. Yaşam tarzı, yaşamı nasıl sürdüreceğimizle ilgili temel seçimlerimiz ve genel hayat görüşümüzdür. Geleneksel yaşam tarzları, güvenlik, alışkanlıklar, geleneksel erdemler gibi uçta olmayan, herkesin zihninde meşrulaştırabileceği ortada yer alan anlayışa dayanır. 

Toplumun kendi içindeki katmanlarda, bir alt sınıfından bir üstekine geçiş arayışları yaşam tarzını farklılaştırır. Birbirine benzeyen yaşam tarzları toplum içinde kendine özgü birliktelikler oluşturur; bir yere ait olma güveni yaratır. Toplumsal yaşamda benzer anlayışı ve yaşam tarzları olanlar bir araya gelir; bu birliktelikte en önemli etken "aidiyetin yarattığı güvenin" insanları rahatlatmasıdır… Ait olduğumuz gruptan dışlandığımızı hissettiğimizde "güvensizlik" algıları güçlenir…

Toplum katmanları arasında, sosyal ve çevreyle ilgili alanda sorumluluk üstlenenler, genellikle entelektüel düzeyi yüksek olanlardır. Kültür ve yaratıcılık kesimi de, sosyal sorumluluklara karşı duyarlıdır.

Ataerkil aile yapısının çözülmesi, çekirdek ailenin öne çıkması, kentleşmenin hızlanması da yaşam biçimlerini ve tarzlarındı yeniden yapılandırıyor. Bu yeni yapılanma, daha önce kesinleşmiş, tanımlı, katı ve kesin betimlemeleri olan rolleri farklılaştırıyor.

Aile modelleri gittikçe daha çeşitleniyor. Geleneksel ataerkil aile, sosyolojide "farklı dönemlere ait olanların eş zamanlılığı ilkesi" çerçevesinde varlığını korusa da, giderek daha seyrek rastlanır hale geliyor. Bu durum, daha önce hayatı yönlendiren geleneksel kurumların " bağlayıcı gücünü" azaltıyor; kişisel irade önem kazanıyor; insanlar artık "eğilmek ve kırılmak" pahasına birlikte yaşamayı sürdürmüyor; yaşam biçimleri ve tarzlarını değiştirerek yollarına devam ediyor.

Büyük kentlerin yaşam tarzlarının laboratuvarı olma işlevi giderek güç kazanıyor. Büyük kentler, cazibe merkezi olma işlevleriyle, ülkelerin mıknatısı olma özelliğini artırıyor. Kent turizminin artması, ekonomik gelişmelerin kent merkezlerine yoğunlaşması, sosyal ve kültürel yoğunluk ve derinliğin kentlerde oluşması yaşam biçimleri ve tarzlarını da değiştiriyor: Hava sahası trafiği, turist yoğunluğu, iş toplantıları vb. uluslararası çekicilik göstergeleri arasında yer alıyor. Otel odaları, uluslararası turistler, uluslararası şirket toplantıları, havalimanlarının hareketliliği, yolcu trafiği, toplu ulaşım sistemleri "uluslararası çekicilik"; kültürel hareketlilik, yaşam kalitesi, çalışma çağındaki nüfus, trafik yığılmalarının azlığı vb. değişkenler de yaşanabilirlik ölçütleri olarak kullanılıyor.

Büyük kentler insanları birbirine yakınlaştırıyor ama aynı zamanda yarıştırıyor da. Büyük kentlerde her şey herkesin gözleri önündü oluşuyor. İnsanların birbirlerini "büyük gözaltına" almış olmaları, daha toleranslı olma ihtiyacını da beraberinde getiriyor. Kentlerde çeşitliliğin alabildiğine artması, kırılganlık yaratan etkenlerin çoğalması "yaratıcı yıkıcılık fırsat alanını" genişletiyor. Kenti kendine özgü kılan, kent kimliğini ortaya çıkaran zenginlik fırsatları "yaratıcı kesimlerin" oyun alanlarını genişletiyor.

Yaşam kalitesi ve yaşam memnuniyeti, insanların kendi yaşamlarını nasıl algıladıkları bir bütün olarak nasıl değerlendirdikleri anlamına gelir.

Yaşam biçimi ve yaşam tarzı kavramı daha bireyseldir; "yaşam kalitesi" kavramının ise toplumsal ağırlığı fazladır. 

Yaşam kalitesini belirleyen ölçütleri şöyle ayırabiliriz:

1) Çalışma yaşamıyla ilgili olanlar: Yaşam kalitesinin göstergeleri arasında çalışma yaşamıyla ilgili ölçütler kullanılır: "Çalışma saati" yaygın kullanılan ölçütlerin başında yer alır. Çalışma saatlerinde, ülke ortalaması ile benzer ülkelerdeki ortalamaya bakarak yerimizi belirleyebiliriz.

2) Eğitim-öğretim kapsamında yer alanlar: Yaşam kalitesini belirleyen bir diğer etken de eğitim-öğretim olanakları ile ilgilidir. İyi eğitim-öğretim fırsatları, iş bulmayı kolaylaştırdığı gibi, ekonomik ve sosyal olanaklara ulaşmayı da artırır.

3) Sağlık hizmetleri kapsamına girenler: İnsanların canını ve aklını koruması, neslini sürdürmesi sağlık hizmetlerinin yaygınlığı ve derinliği ile ilgilidir. Bu nedenle, ortalama ömür süresi, bebek ölümleri, doğum sırası kadın ölümleri, çocuk ve yaşlı bakımı için oluşturulan fiziki sermaye, okulu yaşında sağlanan süt ve diğer gıda olanakları, ilaçları alabilme düzeyi vb. sağlık hizmetlerin erişebilir olması da yaşam kalitesini belirler. 

4) Barınma koşullarını kapsayanlar: İnsanlar için barınma bütün gelişme aşamalarında önemli olmuştur. Küreselleşme süreci ve kentleşmenin hızlanması da barınma koşullarını, yaşam kalitesinin merkezine yerleştirmiştir.

5) Çevre odaklı ölçütler: İnsanoğlunun bugün eriştiği deneyim ve bilgi düzeyi ile dünyanın taşıma kapasitesi arasındaki dengesizlik bütün insanlığı tehdit eden bir olgu olduğu gibi yaşam kalitesini de düşürmektedir. Toprak, hava, su kalitesi ve yeşil ortama sahip olmanın yaşam kalitesini artırıcı etkileri vardır.

6) Güvenlikle ilgili önlemler: Güvenlikle ilgili temel ölçüt sosyal birlikteliktir. Siyasi ve ekonomik istikrar, sürdürebilir büyüme güvenli yarınlara gidildiğinin göstergeleridir; yaşam kalitesini artıran etkenlerin başlarında yer alır.

7) İnternet ve diğer dijital teknikleri kullanma: Teknoloji, insanın kas gücüyle yapamadığını, aklını kullanarak bulduğu araç ve metotlarla yapmasıdır. Hane halkı başına kullanılan bilgisayar, mobil iletişim araçları, dijital teknolojilerde bir üst jenerasyona geçiş hızı vb. göstergeler de "yaşamı kolaylaştırma" araçlarıdır; yaşam kalitesini artırırlar.

Sonuç:

Kavramların içeriklerini oluşturan bileşenlerini belirlemede ne anladığımızı netleştirme anlamına gelir. Şiar sahibi olmak çok önemlidir. Yaşam biçimleri yaşam tarzları ve yaşam kalitesine ilişkin kavramlarını öğrenmeye her zamankinden daha çok ihtiyacımız var. Londra’daki Hyde Park da zamanında yaşanılan bir olay ibretliktir, bayana yapılan sözlü taciz olayı mahkemeye intikal ettiğinde hâkim çok yüksek bir ceza ile davayı sonuçlandırmıştır. Sebebini soranlara ise parkın imajı ve Londra’nın imajı için böyle bir ceza verdiğini söylemiştir. Bazı kurallar yazılı olmaz.