Çok Bayramlar Gör
Kadim kültürümüzün en önemli yapı taşlarından biri hiç şüphesiz bayram ritüelleridir. "Çok bayramlar gör evladım" duasını alıyorsanız; bir bayram sabahı elini öptüğünüz büyükleriniz hala hayatta ve size dua edecek sağlıktaysa gerçekten çok zenginsiniz.
Günümüz dünyasında bayram ziyaretlerinin yerini tatil fırsatları alsa da bayram sabahına hazırlanan ışıltılı gözler hala aynı parlaklıkta. O gözler ki, bayramlığını başucuna asmış, sabah olsa da giysem heyecanıyla uykuya dalmıştır. Sabahın ilk ışıklarıyla bayram namazına gidecek bir küçük delikanlı. Yahut mini mini elleriyle annesine bayram temizliğinde ve bayram baklavası yapmada yardımcı bir hanım kız.
Ah nerde o eski bayramlar demeden yaşadığı zamanın kıymetini bilen kişi ne değerli. Günümüzde eski bayram geleneklerini güncelleyerek sürdürmeye çabalayan kişi ne güzel.
Her yörenin bayram yaşantısının farklı olduğunu biliyor muydunuz? Bu konuyu size en iyi bildiğim iki örnek üzerinden anlatmak istiyorum. İlk örneği doğup büyüdüğüm halen ikamet ettiğim memleketim Konya'dan vermek istiyorum. Şunu da belirtmek isterim ki istisnalar mutlaka vardır. Ben yazdıklarımı o bölgenin yüzde yetmişinden fazlasının uygulaması olduğu bilgisiyle kaleme alıyorum.
Konya kültüründe bayram yaşamak, ramazan ayının en değerli son on gününü ne yazık ki bayram temizliği ve alışveriş ile heba etmektir. Sağlığı yerinde becerikli gelinler sadece kendi evinin temizliğini değil annesinin ve kayınvalidesinin temizliğini de yaparlar. Hem de inceden inceye. Bayrama günler kala temizliklerin son rötuşları yapılırken bir yandan da el açması su böreği, bamya çorbası, yoğurt çorbası, el açması cevizli baklava, yaprak sarma, lahana sarma, karnıyarık ve Konya’nın vazgeçilmezi bidik yapılır. Pek çok ilçede bilinen farklı yörelerde güdük ve bidik isimleriyle anılan spiral şeklindeki ev yapımı ekmek türü. Haşhaş ve kenevirlisine bidik; baharatlısına güdük derler.
Arife günü yahut bayramın ilk günü kabristan ziyareti yapılır. Ölülerin de bizden dua beklediğine inanırız. Bayram sabahı bayram namazıyla başlar. Dede ve babaannenin evinde amcalar ve kuzenlerle birlikte geniş aile sabah kahvaltı etmeden yağlı hamur işili yemekleri bir güzel mideye indirilir. Daha sonra toplu bir bayramlaşma icra edilir. Geniş aile bireylerinin tek tek birbiriyle bayramlaşmasının ardından çocuklara verilen bayram harçlıkları işin en güzel kısmıdır. Bayram şekeri ve kolonya ikramı ile çay keyfine eşlik eden sıcak aile sohbetinin ardından bulaşıklar yıkanmış çocuk kahkahaları, yerini vedalaşmaya bırakmıştır.
Bayram ziyareti üç gün bazen dört gün sürer. Kurban bayramı dört gün olunca ilk gün kurban kesim telaşı vardır. Bu sebeple ziyaretler artı bir beşinci güne sarkar. Mesela ben teyzemi ziyaret ettimse onlar da bize gelirler ziyaretler karşılıklıdır. Kapı önündeki ayakkabıları çevirme düzenleme işi hep evin en küçük çocuğunun görevidir.
Eşim Akdeniz çocuğu. Gelini olduğum Akdeniz kültüründe bayram yaşamak, bilhassa köyde daha zevkli ve kolaydır. Detaylı bir bayram temizliğiyle zaman harcanmaz. Çünkü toplanmayı bekleyen birkaç dönüm çilek tarlası ve bahçe işleri mevcuttur. 8 yaşındaki çocuktan 85 yaşındaki nineye kadar gücü yeten herkes çilek toplar. Misafirler evin içinde ağırlanmaz. Çünkü hava aşırı sıcak olduğundan hemen herkes balkon yahut bahçeye serilmiş kilim üzerinde ağaç hışırtıları altında çiçek kokuları eşliğinde bayram ziyareti yapar. Burada bayram yemekleri için de ince işçilik gerekmez. Zira ağır etli yemekler sıcakta gitmez ve sabah hafif bir köy kahvaltısı her zaman yemekten daha efdaldir.
. Köy yoğurdu, köy peyniri, bahçe meyvelerinden yapılma reçeller, bahçenin bir köşesindeki kümesten tazecik yumurtalar, üstelik hemen herkesin kendi ağacından mis gibi doğal zeytin...
Bununla birlikte yöresel yemeklerden darı dövmesi adıyla bilinen mısır keşkeği ya da buğday keşkeği ile soğanlı yahni de tercih edilen bayram yemeklerindendir. Misafirlere ikram edilecek ev baklavası da yine hanımların vazgeçilmezlerindendir. Bayramda fırın ekmeği çıkmaz. Bu Konya’da da böyledir. Ancak Anamur'da köyde fırın ekmeğine rağbet azdır. Maharetli her kadın kendi ekmeğini sacda kendi pişirir. Konya'da şebit yufkası burada yufka ekmek adıyla anılır. Kimileri bayramda pişi adlı hamur işi kızartması yapmayı tercih eder.
Bayram ziyaretleri karşılıklı değildir. Benim ziyaret ettiğim akrabam bana gelmez. Yahut bana ziyarete gelen kişiye ben gitmesem de olur. Çünkü şu bir gerçek ki bayram burada bir gün sürer ve bir günde ne kadar çok ziyaret o kadar iyidir. İkinci bayram iş başı. Tarlada ekili havarı olan onunla ilgilenir olmayan yevmiyeye gider. Bayramlaşma faslı, bayram harçlığı Konya’dakiyle aynıdır. Yalnız bayram şekeri mevzu farklıdır. Şöyle ki Konya merkezde marka takıntısı olan kişiler kaliteli çikolatalı şekerler alırken burada şekere rağbet azdır. Cam şeker tercih edilir. Çünkü erime yapışma riski en az olan odur.
Kurban bayramlarında İç Anadolu’da yaygın olarak büyükbaş kurban tercih edilirken burada köylüler kendi yetiştirdikleri davarları Rabbe kurban ederler.
Bayram günleri insanın çocukluğunda zihnine işleyen yıllar geçse de unutamadığı anıları biriktirdiği günlerdir. Rabbim bu günlere sağlıkla tekrar eriştirsin.
