Rusya Türkleri

Uzun zaman önce, bu köşeden İran Türkleri hakkında sizlere bilgi vermiştim. Şimdi ise bu yazımda Rusya'da yaşayan Türk halklarından bahsetmek istiyorum. Sözü fazla uzatmadan yazıya geçelim.

Rusya, yüzölçümü bakımından dünyanın en büyük ülkesi ve kapsadığı alan bakımından da Türklerin asırlarca var oldukları toprakları içeriyor. Hal böyle olunca, günümüz Rusya Federasyonu'nda Ruslardan sonra en büyük ırk, Türk milletidir. Bunların başında da 6.000.000'dan fazla nüfusuyla Kazan Tatarları geliyor. Bu sayıyla Ruslardan sonra en büyük millet olma özelliğini de ellerinde bulunduruyorlar. Tatarların, Rusya Federasyonu içerisinde, başkenti Kazan şehri olan Tataristan Cumhuriyeti ismiyle özerk bir devletleri bulunmaktadır. Bunun dışında da özellikle İdil-Ural bölgesi başta olmak üzere Rusya’nın çeşitli bölgelerinde yaşamaktadırlar. Tatarlar, bazı araştırmacılar tarafından ilk Müslüman Türk devleti olarak görülen İdil Bulgar Devleti, Altın Orda ve sonrasında gelen Kazan Hanlığı'nın varisleri olarak kabul edilir.

Tatarlardan sonra, Rusya Federasyonu'nda sayı bakımından en büyük etnik Türk milleti, Başkurtlardır. Nüfusları 2.000.000’a yaklaşan Başkurtların da, aynı Tataristan gibi, başkenti Ufa olan Başkurdistan adında özerk bir devletleri bulunmaktadır.

Rusya Federasyonu’na bağlı üçüncü büyük Türk halkı ise Çuvaşlardır. Çuvaşlar, din olarak Hristiyanlığı seçen en büyük Türk topluluğudur. Rusya içerisindeki sayıları 2.000.000 civarındadır. En fazla yaşadıkları yer, başkenti Çeboksarı olan Çuvaşistan Cumhuriyeti’dir. Dil olarak Türk dil ailesine bağlı olsalar da, diğer Türk dillerinden farklı bir yapıya sahiptirler.

Sayıları 500.000’den fazla olan Saha veya Yakut Türkleri, Sibirya bölgesinde yaşayan Türk halklarındandır. Genellikle, başkentleri Yakutsk şehri olan ve 3.103.200 km² yüzölçümüne sahip Yakutistan veya bilinen adıyla Saha Cumhuriyeti’nde yaşamaktadırlar.

Azerbaycan Türklerinden sonra, Kafkasya'nın ikinci büyük Türk halkı olan Kumuklar, Dağıstan Cumhuriyeti başta olmak üzere daha çok Kuzey Osetya ve Çeçenistan’da yaşamaktadırlar. Sayıları 500.000’den fazladır.

Yakutlardan sonra, Sibirya’nın en büyük Türk halkı, Tuvalardır. Günümüzde sayıları 400.000 civarındadır. Genel olarak, başkenti Kızıl olan, Rusya’ya bağlı Tuva Cumhuriyeti’nde yaşamaktadırlar.

Aynı soydan gelen Karaçay ve Malkar (Balkar) Türkleri, Kafkasya’nın Kumuklardan sonra en büyük Türk halklarındandır. Genellikle Karaçay-Çerkes ve Kabardey-Balkar Cumhuriyetlerinde yaşamaktadırlar. Kafkasya’da Alanların varisleri olduklarına inanan Karaçay-Malkarlar, kendilerini “dağlı” anlamında “taulu” olarak adlandırmaktadırlar. Rusya Federasyonu içerisindeki toplam sayılarının 350.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir.

Rusya Federasyonu içerisinde nüfusları 100.000’in üzerinde olduğu tahmin edilen bir diğer Türk halkı da Nogaylardır. Özellikle, Kafkasya bölgesinde yaşayan Nogayların, dünya üzerindeki sayısının bir milyonun üzerinde olduğu düşünülmektedir.

Sayıları 80.000 civarına yaklaşan Sibirya’nın bir diğer büyük Türk halkı da Hakaslardır. Kırgızlarla olan benzerliklerinden dolayı bazen Yenisey Kırgızları olarak da adlandırılan Hakaslar, genellikle başkenti Abakan olan, Rusya’ya bağlı Hakasya Cumhuriyeti’nde yaşamaktadırlar.

Yukarıda saydığım Türk halkları dışında, sayıları oldukça fazla olan Kazaklar, Kırgızlar, Türkmenler, Özbekler ve Azerbaycan Türkleri de bulunmaktadır. Yine aynı şekilde, sayıları on binlerle ifade edilen Şorlar ve nüfusları binin altında olan Tofalar gibi azınlık Türk halkları da mevcuttur. Ancak yazıyı fazla uzatmamak adına bu kadarını anlattım. İnşallah faydalı olacağı kanaatindeyim.