Rusya Türkleri
Uzun zaman önce, bu köşeden İran Türkleri hakkında sizlere bilgi vermiştim. Şimdiyse bu yazımda Rusya'da yaşayan Türk halklarından bahsetmek istiyorum. Sözü fazla uzatmadan yazıya geçelim.
Rusya, yüzölçümü bakımından dünyanın en büyük ülkesi ve kapsadığı alan bakımından da Türklerin asırlarca var oldukları yerlerde yerleşiyor. Hal böyle olunca, günümüz Rusya Federasyonunda Ruslardan sonra en büyük ırk, Türk milletidir. Bunların başında da 6.000.000 fazla nüfusuyla Kazan Tatarları geliyor. Bu sayıyla Ruslardan sonra en büyük millet olma özelliğini de elinde bulunduruyor. Tatarların Rusya Federasyonunu içersinde, başkenti Kazan şehri olan Tataristan Cumhuriyeti ismiyle özerk devletleri mevcuttur. Bunun dışında da özellikle İdil Ural bölgesi başta olmakla, Rusya’nın çeşitli bölgelerinde yaşamaktadırlar. Tatarlar, bazı araştırmacılar tarafından ilk Müslüman Türk devleti olarak görülen İdil Bulgar Devleti, Altınorda ve sonrasında gelen Kazan Hanlığının varisleri olarak görünür.
Tatarlardan sonra Rusya Federasyonunda sayı bakımından en büyük etnik Türk milleti, Başkurtlardır. Nüfusları 2.000.000 yaklaşan Başkurtların da aynı Tataristan gibi, başkenti Ufa olan Başkurdistan adında özerk bir devletleri var.
Rusya Federasyonuna bağlı üçüncü büyük Türk halkı Çuvaşlardır. Çuvaşlar, din olarak Hıristiyanlığı seçen en büyük Türk topluluğudur. Rusya içersindeki sayıları 2.000.000 civarındadır. En fazla yaşadıkları yer, Rusya’ya bağlı, başkenti Çeboksarı olan Çuvaşistan Cumhuriyetidir. Dil olarak Türk dil ailesine bağlı olsalar da diğer Türk dillerinden farklı bir yapısı mevcuttur.
Sayıları 500 binden fazla olan Saha veya Yakut Türkleri, Sibirya bölgesinde yaşayan Türk halklarındandır. Genellikle başkentleri Yakust şehri olan, 3.103.200 km² yüzölçümüne sahip Yakutistan veya bilinen adıyla Saha Cumhuriyetinde yaşamaktadırlar.
Azerbaycan Türklerinden sonra Kafkasya'nın ikinci büyük Türk halkı olar Kumuklar, Dağıstan Cumhuriyeti başta olmakla daha çok Kuzey Osetya ve Çeçenistan’da yaşamaktadırlar. Sayıları 500 binden fazladır.
Yakutlardan sonra Sibirya’nın en büyük Türk halkı, Tuvalardır. Günümüzde sayıları 400 bin civarındadır. Genel olarak, başkenti Kızıl olan, Rusya’ya bağlı Tuva Cumhuriyetinde yaşamaktadırlar.
Aynı soydan gelen Karaçay ve Malkar (Balkar) Türkleri, Kafkasya’nın Kumuklardan sonra en büyük Türk halklarındandır. Genellikle Karaçay-Çerkes ve Kabardey-Balkar Cumhuriyetlerinde yaşamaktalar. Kafkasya’da, Alanların varisleri olduklar inanan Karaçay-Malkarlar, kendilerini “dağlı” anlamında “taulu” olarak isimlendirmekteler. Rusya Federasyonu içersindeki toplam sayıları 350 bin civarında olduğu tahmin edilmektedir.
Rusya Federasyonu içersinde nüfusları 100.000 üzerinde olduğu tahmin edilen bir diğer Türk halkı da Nogaylardır. Özellikle, Kafkasya bölgesinde yaşayan Nogayların, dünya üzerindeki sayısının milyonun üzerinde olduğu düşünülüyor.
Sayıları 80.000 civarına yaklaşan, Sibirya’nın bir diğer büyük Türk halkı da Hakaslardır. Kırgızlar ile olan benzerliklerinden dolayı bazen, Yenisey Kırgızları olarak da isimlendirilen Hakaslar, genellikle başkenti Abakan olan, Rusya’ya bağlı Hakasya Cumhuriyetinde yaşamaktalar.
Yukarda saydığım Türk halkları dışında sayıları fazlaca olan Kazaklar, Kırgızlar, Türkmenler, Özbekler ve Azerbaycan Türkleri de var. Yine aynı şekilde, sayılar on binler ile ölçülen Şorlar ve nüfusları binin altında olan Tofalar gibi azınlık Türk halkları da mevcuttur. Ancak ben yazıyı fazla uzatmamak adına bu kadarını anlattım. İnşallah faydalı olacağı kanaatindeyim.
