Beşer ile İnsan Arasında Fark Var mı?
Kur'an-ı Kerim meallerine baktığımız zaman Kur'an-ı Kerim'de: 31 Mekkî, 5 Medenî toplam 36 Ayeti Kerime'de geçen "BEŞER" ifadesinin "insan" olarak tercüme edildiğini görüyoruz. Ancak Kur'an-ı Kerim'de "İNS" kelimesinin 16 ayette, "İNSAN" kelimesinin 76 ayette ve insan kelimesinin çoğulu olan "NAS" kelimesinin de 240 ayette "insan/lar" manasında kullanıldığını görüyoruz. Beşer ve İnsan eşanlamlı kelimeler ise neden böyle bir kullanım ayrımı var? Beşer ve İnsan müradif kelimeler mi? Değil mi?
Kelimelerin etimolojik yapısına baktığımızda, yakın anlamları olmakla beraber kullanıldığı cümleler ve mânâ derinliği bağlamında net bir farklılık olduğunu görüyoruz. Kur'an-ı Kerim'de 36 Ayeti Kerimede de bu farklılığa, bu nüansa dikkat edilerek çok ince, rikkatli, edebi ve beliğ bir kullanımın varlığını görüyoruz. "BŞR" kelimesi sözlükte; sevinmek, mutlu olmak, haber getirmek, müjdelemek, yaymak, propaganda yapmak, derisini almak, dokunmak, temas etmek, cinsel ilişkide bulunmak anlamına gelmektedir. BEŞER kelimesi ilahi, ruhani, nurani varlık karşıtı olan, cildi bulunan, maddi bir bedene sahip olan varlık için kullanıldığını ifade edebiliriz. "BEŞER": Kur'an-ı Kerim'de Peygamberlerin ruhani veya nurani varlıklar olmadığını, yiyen, içen, gezen evlenen, çoğalan varlıklar olduğunu vurgulamak için hem bizzat peygamberlerin ağzıyla hemde peygamberliği inkar eden münkirlerin ağzıyla yapılan nitelendirmelerde kullanılmıştır. Adem(AS), Nuh(AS), Salih(AS), Yusuf(AS), Musa(AS), Şuayip(AS), Zekeriya(AS), Karye'ye gönderilen üç elçi ve Hz.Muhammed(AS) kavimlerine kendilerini anlatabilmek için ya da inanmayanlar, bir inkar psikolojisi olarak; ruhânî ve nurânî olmayan bir varlığa inanmayacaklarını ifade için itiraz cümlelerinde kullanıklarını görüyoruz. Aynı şekilde peygamberler tarafından uyarılan insanlar için ve "Biz Allah'ın oğulları ve sevgili kullarıyız" diyen Hristiyan ve Yahudilerin bu iddialarına karşı onların bu iddialarının bir lakırdı olduğunu bildirmek için "BEŞER" kavramının kullanıldığını görüyoruz. Yine Hz.Meryem çocukla müjdelendiği zaman, kendisini savunmak için "bana hiçbir "BEŞER" (mübaşeret yoluyla üreyen varlık) dokunmadı" diyerek hamile kalması için biyolojik/maddi sebebin gerçekleşmediğini, yani çocuğunun olmasının mümkün olamayacağını ifade ediyor.
"BEŞER" kelimesi, Müddessir Sûresi 29. ayette sözlük manasıyla "cild/deri" manasında kullanılıyor. Müddessir Sûresinde yer alan 31. ve 36. ayeti kerimelerde ise "insan türü" olarak kullanılıyor.
Yine Kur'an-ı Kerim'de müşriklerin Peygamber Efendimiz (SAV)'e iftira atmak için dillendirdiği, "Kur'an'ı ona bir "BEŞER" öğretiyor!" ayetinde, "BEŞER" kelimesi ile Rahip Bahira'nın kastedildiğini anlıyoruz. Ayetin devamında; "îmâ ettikleri kimsenin dili yabancıdır bu Kur'an ise gayet açık bir Arapçadır" diye ifade edilmek sûretiyle onların bu iftirasının yersiz olduğu dile getiriliyor.
Müddessir Sûresindeki 29. ayetteki sözlük manasını (cild/deri), ve 31. ve 36. ayetteki (insan türü) manasını içeren üç ayeti müstesna tutarsak; "BEŞER" kelimesi; maddi varlığı olan, ruhani/nurani olmayan, yiyen, içen, evlenen, çoğalan, varlığı nitelendirmek için kullanılmıştır.
"İNSAN" kelimesine gelince: 16 ayette yer alan "İNS" kavramı 16 ayetin tamamında "İNS ve CİN" terkibiyle iki farklı varlık sınıfını, iki farklı türü, ifade etmek için kullanıldığını net bir şekilde ifade edebiliriz. "İNSAN" kalıbında kullanılan 76 Ayet-i Kerime'nin büyük bir kısmında yine cins, sınıf ve tür olarak yaratılmış olan varlığı nitelemek için kullanılmıştır. Diğer ayetlerde ise; bu türün psikolojik olarak sahip olmuş olduğu zaaflar, psikolojik illetler, vurgulanırken "İNSAN" kelimesi kullanılmıştır. İnsanın zayıf yaratıldığı, bir rahmet ve nimet tattırıldığında şımarıp, o nimet veya rahmeti kaybettiği zaman ümitsiz ve nankör oluverdiği, aceleci olduğu,hayr-ı istediği gibi şerri de istediği, Allah'ın rahmet hazinelerine sahip olsa bile tükenir korkusuyla cimrilik edeceği ve cimri olduğu, tartışmaya çok düşkün olduğu, tez canlı yaratıldığı, kendisini yaratana eşler koşup apaçık bir düşman kesildiği, umutsuzluğa düşüp yıkıldığı, nankör olduğu, çok hırslı ve sabırsız olduğu, kendini yeterli görerek azgınlık ettiği... gibi psikolojik olarak zaafları anlatılırken "İNSAN" kavramıyla ifade edilmiştir. "İNSAN" kelimesinin geçmiş olduğu diğer ayeti kerimelerde insanın yaratılışına vurgu yapılmış, onun nelere dikkat etmesi gerektiği; yaratıcısına, yaratıcısının emir ve yasaklarına, anne-babasına, diğer insanlara ve kendisine karşı sorumlukları hatırlatılırken; mana derinliğinde nisyan(unutma) ve isyan olan "İNSAN" kavramı kullanılmıştır. Ve kendisini kandırmak, Allah'ı ve Ahireti unutturmak için fırsat kollayan şeytana karşı da uyarıldığı ayetlerde de yine "İNSAN" kavramı tercih edilmiştir. 126'sı Medenî, 114'ü Mekkî, toplam 240 Ayet-i Kerimede geçen "NAS"(insanlar) kavramı, tıpkı "İNSAN" ve "İNS" kelimelerinde olduğu gibi bir varlık türünü belirtmek için kullanılmıştır.
Bütün bu Ayet-i Kerime'ler muvacehesinde değerlendirdiğimizde; "BEŞER" kavramı daha ziyade peygamberlerin, ilk muhatabı olan topluluk veya kavimlerin peygamberler(in)den istemiş olduğu aşırı/lık taleplerine, peygamberlerin kendilerinin yaratılmış maddi varlıklar olduklarını, ruhani veya nurani varlıklar olmadıklarını vurgulayarak cevap vermesi bağlamında ya da Müşrik/Kafir/Münkir kavimlerin, kendilerine tebliğde bulunan peygamberi inkara psikolojik mazeret üretmek için bir karşı söylem olarak bu kavramı kullandıklarını söyleyebiliriz. Çünkü "BEŞER" maddi bir varlığa sahip, derisi olan, mübaşeret yoluyla çoğalan varlığı kastediyor. Kur'an-ı Kerim'in anlatımıyla, Müşriklerin peygamber beklentileri: "Melek ya da yarı ilahi, nurani-ruhani yada üzerinde görülebilecek biçimde melekler olan bir varlık olmalıdır." "Bu da bizim gibi beşer ya da bir beşere mi inanacaksınız?" şeklindeki ifadeler istihza, istihkar ve istihfaf ifadesidir. Hz. Meryem'in kendini savunurken: "Bana hiçbir "İNSAN" dokunmadı." değil de "Bana hiçbir "BEŞER" dokunmadı." ifadesindeki nüans, Kur'an'ın sahip olmuş olduğu din dilinin belâğatının ve mucizeliğinin de bir kanıtıdır. Kur'an-ı Kerim'deki "BEŞER" ve "İNSAN" kavramlarının kullanıldığı ayetlerin anlamlarına baktığımız zaman "BEŞER" kelimesinin daha ziyade insanın biyolojik özelliklerini ön plana çıkardığını, "İNSAN" kelimesinin ise hem yaratılmış bir tür adı olarak hem de insanın psikolojik illetlerinin, zaaflarının da olduğunu ifade etmek açısından kullanıldığını söyleyebiliriz.
