Azerbaycan Bağımsızlık Harekatının Lideri Elçibey
Gerçek adı Ebülfez Kadirgulu oğlu Aliyev’dir. Ebülfez Aliyev 22 Haziran 1938 yılında Nahçivan’ın Keleki köyünde dünyaya geldi. 2. Dünya Savaşı’na katılan babası ölünce Ebülfez daha çocuk yaşlarından yetim kaldı. Çok ağır şartlar altında büyüyen Ebülfez bey, klasik Azerbaycan edebiyatını, özelikle de Fuzuli’ni daha iyi anlaya bilmek için Azerbaycan Devlet Üniversitesi’nin Doğu Dilleri Enstitüsü’nün Arapça bölümünü okudu. Elbüfez bey hem kendinin hem de Azerbaycan halkının geleceğini daha öğrencilik yıllarında şekillendirmeye başladı. Kendi hatıratlarında üniversite yıllarını şöyle anlatıyor:
“Üniversitenin 2. ve 3. sınıflarında okurken tarihi-siyasi konulara daha çok ilgi duymaya başladım. Birkaç öğrenci arkadaşım ile birlikte milli siyasi konularda ateşli tanışmalara başladık. Bizde böyle bir fikir oluştu ki, halkımız köle, vatanımız ise sömürgedir.”
1962 yılında üniversiteyi bitiren Ebülfez bey 1963-1964 yıllarında Mısır’da tercüman olarak çalıştı. Mısır’da çalıştığı bir yıl ona Azerbaycan’ın bağımsızlığı için daha çok çalışma arzusu uyandırdı.
Azerbaycan’a döndükten sonra Ebülfez bey arkadaşlarını toplayıp üniversitedeki öğrencilerine gizlice bağımsızlık fikrini aşılmaya başladı. Üçlü, beşli, yedili ve dokuzlu gruplar halinde teşkilatlanmaya başlayan Elbülfez beyin hareketleri artık Sovyet İstihbaratının dikkatini çekecek seviyeye ulaşmıştı. 1975 yılına gelindiğinde ise Ebülfez bey Sovyet Rejimi tarafından tutuklandı. Sovyetler onu ölmesi için en azılı suçluların bulunduğu koğuşa yerleştirdiyse de Ebülfez bey orada da milli fikri yaymaya başladı. En nihayet Ebülfez bey 1976 yılında hapisten çıkarak Azerbaycan Bilimler Akademisi Salman Mümtaz Elyazmalar Enstitüsü’nde çalışmaya başladı.
1980’li yıllara gelindiğinde ise Azerbaycan halkını da, Ebülfez beyi de zorlu bir süreç bekliyordu. 1985 yılında Gorboçov’un Sovyet Yönetimine gelmesi ve Sovyetleri ayakta tutmak için yaptığı reformlar ters tepmiş ve Sovyetler genelinde çatlakları daha da büyütmüştü. Karışıklıklardan istifade eden Ermeniler Azerbaycan Türklerinin yaşadığı bölgelerde katliamlar ve yağmalar yaparak Azerbaycan Türklerini tarihi topraklarından göçe mecbur bırakıyordu. Azerbaycan halkı Sovyetlerden bu olaya el atmalarını ve Ermenileri durdurmalarını talep edince Sovyetler Ermenilerden yana tavır aldı. Bu ise bardağı taşıran son damla oldu. Azerbaycan halkı akın-akın meydanlara iniyor ve artık bağımsızlık talep ediyordu. Azerbaycan tarihine “Meydan Hareketleri” diye geçen bu olayların başında Ebülfez bey vardı. Halkını örgütleyerek bağımsızlık mücadelesine kaldıran bu insana halk “Elçibey” adını verdi.
Elçibey halk teşkilatını daha da kuvvetlendirmek için 1989 yılında Azerbaycan Halk Cephesi’ni kurdu. Az sonra bu teşkilat Azerbaycan Halk Cephesi Partisi’ne çevrildi. Tarihler 18 Ekim 1991 yılını gösterdiğine Elçibey’in liderliğindeki Azerbaycan Halk Cephesi’nin büyük gayretleri sonucunda Azerbaycan Cumhuriyetinin Bağımsızlığı mecliste 31 oya karşı 258 oyla kabul edildi.
Azerbaycan bağımsız olsa da yönetim hala Rus yanlısı Ayaz Mütellibov’daydı. Mütellibov Azerbaycan halkına rağmen Azerbaycan’ı yeniden Rusya ile birleştirmeye girişince Elçibey yeniden harekete geçerek bunu önledi. Ardından 7 Haziran 1992 yılında yapılan seçimlerden galip çıkarak Azerbaycan’ın 2. Cumhurbaşkanı oldu.
Elçibey, cumhurbaşkanlığı döneminde birçok ilklere imza attı. Eski Sovyet ülkeleri içersinde ilk defa Rus Ordusunu kendi ülkesinden çıkaran Azerbaycan oldu. Ardından Karabağ’da devam eden savaşlardan dolayı orduya ağırlık verdi ve gönüllü birliklerden oluşan Azerbaycan’ın ilk milli ordusunu kurdu. İlk para birimi Azerbaycan Manatı da Elçibey zamanında çıkarıldı. Devlet dilini Türkçe ilan etmesi ve Kiril alfabesinden Latin alfabesine geçiş de Elçibey’in faaliyetlerindendir. Ayrıca ilk defa Azerbaycanlı öğrencilerin devlet bursuyla Türkiye’ye yüksek öğrenim için gelmeleri de Elçibey’in adıyla bağlıdır.
Bu kadar güzel faaliyetler yapılması birilerini rahatsız etti elbette. Elçibey’e inandığı yakın arkadaşlarından bazıları darbe girişiminde bulundu. Elçibey iç savaşı önlemek için geri çekildi ve doğduğu köy olan Keleki’ye gitti. Elçibey’in tekrardan Bakü’ye gelmesi ve yeniden siyasete atılması 1997 yılında oldu. Ancak Azerbaycan siyasi hayatına güçlü muhalefet olarak geri dönen Elçibey bu defa hedefinin Azerbaycan Cumhuriyeti değil, İran sınırları içinde bulunun tarihi Güney Azerbaycan topraklarını da içine alan Büyük Azerbaycan ideolojisini yol haritası olarak belirledi. Fakat ne yazık ki ömrü buna vefa etmedi. Azerbaycan Bağımsızlık Harekatı’nın Lideri Elçibey ağır hastalıktan sonra 22 Ağustos 2000 yılında, ziyarete geldiğinde toprağını öpecek kadar çok bağlı olduğu Türkiye’de hayata ebediyen gözlerini yumdu. Naaşı devlet töreniyle Azerbaycan’a gönderildi ve Bakü’de “Fahri Hiyaban” da defnedildi.
Bugün siyasi görüşü ne olur olsun Azerbaycan’da hayırla yad edilen Elçibey Azerbaycan halkının yüreğinde hep yaşayacaktır. Türk Milleti ona hizmet eden hiç kimseni unutmadı, unutmayacak da!!! Allah Sana Rahmet Eylesin Bey…
