Aman Tanrım! Dunning Kruger Etkisi (Cehaletin Çokbilmişliği)

Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir SOKRATES

‘Kul hel yestevillezine ya'lemune vellezine la ya'lemun’ De ki bilenle bilmeyenler hiçbir olur mu? ( Zümer 9)

Bilgi güçtür diyen Francis Bacon ile İlim kendin bilmektir diyen derviş Yunus bu dünya da bir an yeryüzüne temas ettiler. Sokrates’in unuttukları senin benim kaçımızın bildiklerinden hem kemiyetçe hem keyfiyetçe fazladır bunu aklı ve kalbi bir anlam üzere atanlara havale ederek asıl meselemize evvela haddimizi bilerek sonra Rabbimizi bilerek giriş yapıyorum.

Efenim cahil dostum olacağına akıllı düşmanım olsun diyen cahil savar parıltılı gözleri görebiliyorum. Harabat ehlini hor görme zakir definelere malik viraneler var diyen İbrahim Hakkı bilgeyi yoldaş kıldığımdan beri her bir insandaki gizli hazineleri acaba ufkuma aydınlık olur mu düşüncesiyle kalbimi yoğurdum durdum. İnsandan kolay vazgeçemememin sırlarından bir tanesi de bu olmalı. Fakat bu süreç yoğun yorucu ve hatta hüsranlı olabiliyor. İnsanlarda ki o gizli hazinlerinin yapıcılığı kadar hayvani yönlerinin de yıkıcılığını karşımızda görmüyor değiliz. Bu ne demek bu şu demek ‘Her insanın güzel ve çirkin davranışlar var ve bu davranışlar zamana mekana kişiye göre neşvü nema buluyor.’

Hayatın son dönemecinde gördük ki evlilik süreçlerinde de insan eş olarak tahayyül ettiği kimseyi çarşıdan aldım bir tane eve geldim bin tane belirsizliği ve çıkmazlığı ile ağırlıyor. Meşhur bir söz bilenler hatırlayacaktır ‘‘Her tanıdığın insanda tanımadığın bir yüz vardır’’ ifadesi insanın esrarengiz karmaşık komplike ve bir o kadar da belirsiz bir yanını ortaya koyuyor. Biz yine de Alimi Mutlak olan Allah’ın her şeyi bilen ilmine sığınalım

Efenim halka mal olmuş ‘‘Cahile sohbet güçtür bilene çünkü cahil ne gelirse söyler diline’’ hükmünce aklına her geleni söyleyen ve yazan fakat bilmeyen, evet bilmeyen ve bilmediğini de bilmeyenler olan cehli mürekkep yani cehl-i mikaplardan olmayalım. Dunning Kruger etkisine karşı her an uyanık olalım!

Hem bilmeyen hem de bildiğini iddia eden cahillerin yaşadığı psikolojik hale de Dunning Kruger etkisi denilmektedir. Yani onlar Dunning Kruger etkisi demeseler biz cahilliğimizi alimlik sanacak değiliz. Bilmenin iyileştiriciliğine talip cahilliğin yıkıcılığına mesafeliyiz. Bizim bilme omurgamızı Derviş Yunus kendin bilmek olarak özetlemiştir. Bilmek neyi ve niçin sorularıyla kalifiye kazanır. Ebu Cehilde biliyordu. Onun bilgisine dair pek çok fikir ortaya koyanların ortak görüşü bu Cehil’in en az Kopernik kadar döneminin mevcut bilimsel bilgi birikimine sahipti. Sözün özü dönemin bilginin seküler kaynağı hükmündeydi .

Dunning Kruger etkisinden sıyrılmış halka ve hakka ulaşmış Harezmi’nin Matematiği, Takiyüddin Raşitin Rasathanesinde Uzay Çalışmaları, Farabi’nin Filozofluğu, Birunu’nin Doğa Bilimleri, Uluğ Beyin Astronomisi ve Fen Bilimleri, El Cezeri’nin Mühendislik çalışmaları, Katip Çelebi’nin coğrafyacılığı, Evliya Çelebinin seyahatnameciliği kendimizi ve hakikati bulmamızda ufuk olmuş önemli bilginlerimizdendir.

Neden bu insanlar hakikatle yoğruldu ve hakikate aynadarlık yaptı. Bunu bu asırda bilimi insanı sömürmede ve adete dizayn etmede kullanan Bacon’un bilgi güçtür hegamonyasının peşinde üretilen atom bombaları misket bombaları savaş uçakları yanıcı ve yakıcı maddelerin fizik kimya bioloji çatısı altında şekillendirilen insanın beden sağlığını olumsuz etkileyen kimyagerlerin kozmetik çılgınlıklarını gördükçe gerekçesini daha iyi anlıyoruz elbet

Çünkü biz bu dünyaya bulmaya- bilmeye- olmaya geldik. Bu kadim söz şahsıma da değer katan cahil yanlarımı hatırlatan ve yaşam hikayemizin sonunu olmak gibi var oluşsal doyumla bitiren önemli bir düstur hüviyetindedir.

Modern dünyanın bilgiyi hakikatmiş gibi dile getirilişinde bir bit yeniği arar dururum. Seküler bir bilgi anlayışının beni bir yere götürecekse onun cehennem dışında bir yer olmayacağına kaniyim. Mevcut dünya düzenini muhteris çabalarıyla bilgi adı altında tekraren ifade ediyorum bilimi bir sopa gibi kullanarak toplum mühendisliği yapanlara, doğunun kadim bilgeliğini yok sayanlara Işık Doğudan gelir diyen Cemil Meriç’in bilgeliğini havale ediyorum.

Son olarak hangi teori ve pratik kim cahil kim âlim dünyanın teraziyle ortaya koymak bana pek akıllıca gelmiyor. Her iyi bilenden daha iyi bilen vardır diyen Kuran insanlığın top yekun gelişiminin ana hatlarıyla vicdani yönünü ortaya koyuyor. Bilmek bilgi cambazlığıyla insanlığın güç muhterisleri elinde kanırtılarak yaşamsal adaletsizliği inşa etmekse ben bu bilmenin bilgisizliğiyle var olmayı iffet sayarım. Bilginin amacı ve neticesi paranın yönü ile eş değer midir? Bu aydınlanmamızın ilk basamağıdır. Aydınlanmanın zirvesi marifetullah ilmine erişenler konuşsun biz susmanın bilgeliğinde yoğrulalım yoğrulalım.