Vefatının 25. yıl dönümünde Aydın Sayılı
Ordinaryüs Profesör Doktor Aydın Sayılı hocayı vefatının 25.inci yılında anmak hem boynumuzun borcu hem de sevgi ve minnetimizin bir temsilidir.
Mayıs 1913 yılında doğmuştur Aydın Sayılı. Babasının İran’da görev yapması nedeniyle çocukluğunun bir kısmı İran’da geçtikten sonra, İlkokulu İstanbul’da okumuştur. Ortaokulu ise Ankara’da bitirmiştir. 1933 yılında Ankara Erkek Lisesi’ni bitirdi. Mezun olduktan sonra aynı yıl (Maarif Vekâleti)’nin yurt dışına öğrenci göndermek için açtığı sınavı kazanmış ve ünlü Harvard Üniversitesi’nde Bilim Tarihi Bölümünde yüksek lisansını Amerika Birleşik Devletleri’nde yapmıştır.
1942 yılında Amerika Harvard Üniversitesi’nde bilim tarihi alanında doktorasını yapmıştır. George Sarton’un yönettiği “İslam Dünyasında Bilim Kurumları” başlıklı tezi ile Harvard Üniversitesi’nden doktora derecesini aldı. Ordinaryus Profesör Doktor Aydın Sayılı, Bilim Tarihi alanında doktorasını tamamlayan ilk bilim insanıdır. 1943 yılında Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Kürsü’ne “İlmi yardımcı olarak atanmıştır. 1946 yılı sonunda aynı fakültenin Felsefe Kürsüsü’ne “Bilim Tarihi Doçenti” olarak atandıktan sonra 1952 yılında “Bilim Tarihi Profesörlüğü”ne yükseldi. Yine 1952 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde kurulan Bilim Tarihi Kürsüsü’ne başkan olmuştur.
Ordinaryüs Profesörlüğü unvanını ise 1958 yılında almıştır. 1974 yılında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Başkanlığına seçilmiştir ve 1983 yılı başında da emekli olmuştur.
Aydin Sayılı’ın yapmış olduğu en önemli çalışmalar, Ortaçağ İslam uygarlığının bilime ve devletlere yapmış olduğu katkılardır. Bilim tarihi alanında yapmış olduğu çalışmalarla, Türklerin, İslam dünyasının, Mezopotamyalıların ve mısırlıların, Batı uygarlığının gelişimine çalışmaları ile nasıl katkıda bulunduklarını ortaya koymuştur.
Ayrıca Dil alanında yapmış olduğu çalışmalarla, felsefede, fizikte, yabancı kavramların Türkçe karşılıklarını bulmasıyla kelime türeterek çok büyük bir kültürel hizmet vermiştir. Kendisini dil çalışmalarına adeta adamıştır
Sayılı, İslam dünyasındaki gözlemevlerini, bu gözlemevlerinde çalışan astronomları, kullandıkları aletleri ve çalışmaları tanıtarak çok büyük çalışmalar yapmıştır. Ayrıca İslam dünyasındaki hastaneler adlı çalışmasıyla, İslam dünyasındaki ilk büyük 7 hastaneyi tanıttı. Onun eseri olan hayatta en hakiki mürşit ilimdir çalışmasıyla bilimsel yöntemi, bilimi, bilimsel çalışmaları ve bilim ile teknoloji arasındaki farkları anlattı. Osmanlı ile Batı arasındaki ilişkileri araştırdı ve İslam dünyasının bilimde geri kalmasının nedenlerini araştırdı. Son çalışmalarında Türk İslam bilimine ağırlık verdi. Bilim adamı olan Biruni'nin Türk olduğunu ortaya koydu. Kopernik’in çalışmaları hakkında kitap yazdı. İbni Sina ve Newton'un hareket kuramı konusunda çalışmalarının paralelliğini gösterdi.
Sayılı Nicolaus Copernicus adlı çalışmaları için 1973 yılında Polonya hükümeti tarafından Copernicus ödülüne layık görüldü. 1977 Tübitak Üstün Hizmet Ödülü aldı. 1981 de İstanbul Üniversitesi Üstün hizmet ödülü, 1990da ise Unesco ödülüne layık görüldü.
Daha sayamayacağımız birçok çalışmaları ile Türk cumhuriyeti tarihinde çok büyük bir yeri olan ve büyük bir bilim adamı olan Aydin Sayılı’yı anlamak ve izini devam ettirmek için hala önemli çalışmalar yapılmaktadır. Kimse ile kıyaslanamayacak olsa da daha nice Aydın Sayılı gibi bilim insanları görebilmemiz umuduyla... Saygı, sevgi ve minnetle anıyoruz.
