Merkeziyetsiz Teknoloji Umut Mu?

* Değişimin en önemli göstergesi olan uluslararası parasal sistem, insanlığın modern hayata geçmesinden bu yana sürekli olarak bir gelişim içerisinde. Kimi zaman tuz, kimi zaman gümüş, kimi zaman altın olarak karşımıza çıkan para, günümüzde kriptoların da etkisi ile başka bir evrimde. Doğal olarak bu gelişim birbirinden önemli proje ve arkasındaki şirketlerin de öne çıkmasına olanak sağlıyor. Türkiye jeopolitik konumu ve genç nüfusu nedeniyle pek çok sektör için önemli bir pazar. Özellikle teknolojik yeniliklere kolaylıkla ve hızla adapte olan bir ülkeyiz. Finans alanında da deneyimli ve yetişmiş insan kaynağı açısından son derece avantajlı bir konumdayız. Tüm bu etkenleri bir araya getirdiğimizde, blockchain gibi yeniliklere karşı iştahlı bir duruşumuz söz konusu.

** Merkeziyetsizlik kavramı bugüne dek finans ve sosyal etkileşim bağlamında değerlendirilse de yaşamın tamamını şekillendirecek yeni bir çağ anlamına geliyor. Gelecek, merkezi olmayan teknolojilere bağlı olacak. Bu nedenle yeni yaklaşımları, yeni ortaklıkları ve geleceği inşa edecek üreticileri ortaya çıkarıp onları teşvik etmemiz gerekiyor. Merkeziyetsizlik bu anlamda çok büyük bir yapı oluşturuyor.

*** Başlangıçta kripto çeşitlerini desteklemek için öncelik motivasyonu olarak ekonomik kazanımlar vurgulandı. Bunları yönlendiren farklı bir sebep daha vardı âdemi merkeziyetçilik. Kripto, blockchain ile birlikte, merkezi olmayan web2,0 veya web3 ile ilgili daha geniş bir alana aittir, bazı belirsizliklerle karakterize edilir. Web3 şu anda, internetin mevcut hastalıklarını çözmek için iddia edilen devrim niteliğinde bir teknoloji olarak bazı bölümlerinin büyük ölçüde blok zincirine bağlı olduğu bir harekettir. Hareket içindekiler, web3'ün kurtarıcısı olarak blockchain dogmasına teşvik uyarısı ve oyun teorisi ile birlikte karşı çıkıyor, mevcut internet alanı web 2,0’ın merkezileşme tarafından bozulduğuna dair temel ilke üzerinde. Başka bir açıklama olarak, web3, üyelerinin pek çok ideali paylaştığı ancak bu idealleri gerçekleştirme yaklaşımlarında farklılık gösteren bir harekettir. Gerçekte, mevcut aşamada, merkezi olmayan bir web3'ün başarıları çok azdır. İki ana hedefle ilişkilidirler: birincisi, internetin yeniden merkezsizleştirilmesi ve ikincisi, interneti yeniden iyi bir yer haline getirme çağrısı. Web 2,0’ın düzenli olarak otoriter hareketleri ve aktörleri veya çevrimiçi radikalleşmeyi mümkün kılmakla suçlandığı göz önüne alındığında, ikincisi kesinlikle caziptir. Kripto para birimlerinin erken hareket edenler olarak görüldüğü yerdir. Bu tür para birimleriyle, âdemi merkeziyetçiliğin bankaların aracılık gücünü azalttığı kabul edilir. Web 2,0’ın kolaylıklarından vazgeçmek zor. 1990'lardan bu yana, internet, sahneye hâkim olan birkaç uluslarüstü, büyük ölçüde ABD merkezli şirket ile merkezi bir şekilde istikrarlı bir şekilde gelişti. Bu yoğunlaşma, internet trafiğinin büyük bölümünün Amazon, Apple, Facebook, Google, Microsoft ve Netflix tarafından kontrol edilmesine yol açmıştır. Bunu tersine çevirmek için, Web3'ün yeniden dağıtılması gerekir. Kripto para birimlerinin erken hareket edenler olarak görüldüğü yerdir: bu tür para birimleriyle, âdemi merkeziyetçiliğin bankaların aracılık gücünü azalttığı kabul edilir. Merkezileşme hakkında düşünmenin farklı, daha incelikli yolları var. Âdemi merkeziyetçilik mevcut bir seçim meselesi olarak da çerçevelendirilebilir: Yapmak istediğiniz şeyin alternatifleri var mı? Çoğu insanın aynı hizmetleri sunan farklı sağlayıcılar arasında bir seçim yapması nedeniyle, bu düşünce tarzı aslında dünyanın birçok yerinde bankacılığın nispeten merkezi olmayan doğasını vurgulamaktadır. Merkezi olmayan bir teknoloji, merkezi olmayan bir pazarı garanti etmez. Örneğin, teorik olarak herkes kendi e-posta sunucusunu kurabilir. Bunun yerine çoğu kişi, insanların kullanmak istediği hizmetleri kolaylaştıran e-posta istemcilerini tercih ediyor - Gmail bunun en önemli örneği. Web3 kesinlikle bireysel kullanıcıların yeniden güç kazanma potansiyeline sahip olsa da, temel değişikliklere ihtiyaç vardır: insanların web3'ü nasıl algıladıkları, beklentilerinin ve taahhütlerinin ne olacağı konusunda. Örneğin kişisel olarak Gmail'i kullanmayı bırakmış olsanız bile, muhtemelen Gmail hesabı olan birinden e-posta alacaksınız, bu nedenle e-postanızın bir kopyası Google'ın sunucularında yaşıyor. Bu ve benzeri nedenlerle, internetin yeniden yerelleştirilmesi henüz büyük ölçekte gerçekleşmiyor. Âdemi merkeziyetçilik sürekli çaba gerektirir. Özetle, internet araştırmacıları ve aktivistleri, web3'ün âdemi merkeziyetçi hale getirilmesinin, geçmiş hatalardan alınan dersleri özümseyen yeni bir yinelemeye yol açacağına dair büyük umutlara sahipler. Bununla birlikte, internetin yeniden ademi merkeziyetçiliği geride kalıyor ve kripto para birimleri gibi öncü alanlar şimdiden yeniden merkezileşme yaşıyor. Örneğin, kripto para birimleri için dijital cüzdanlar söz konusu olduğunda, Ethereum’u merkezi olmayan teknoloji kullanmaya odaklanan New York merkezli bir blockchain yazılım geliştirme şirketi olan ConsenSys, hem Infura'nın hem de en popüler cüzdan MetaMask'ın sahibidir. Uygulamalar ayrıca blok zincirini okumak ve onlar adına değişiklik yapmak için genellikle birkaç şirkete güvenir. Bu gelişmelerden çıkan bir sonuç, sorunun internette olduğu kadar kapitalizmde de olmadığı, anti terörist politikalarının ve Web3 ile ilgili eylemlerin eksikliklerinin altını çizdiğidir.

*****Sonuç olarak; Kripto dünyasında nüfusa göre %27,1 oran ile dünyadaki 208 ülke arasında birinci sıradayız. Ülkedeki her 3 kişiden biri merkeziyetsiz teknolojide. Son 2-3 yılda hep değişik konularda 1. olmamız aslında iyi bir şey gibi gözükse de bunu okuyacak ilgililer yetkiler galiba okuma yazma bilmiyor. Merkezi kendi görenlerin âdemi merkeziyetçiliği iyi öğrenmesi gerekir. Gelecek tahminimizden hızlı geliyor.