İnsan mısın yoksa sadece canlı mısın?

* Ekonomik olarak daralma dönemlerinde ev kiralamak için findeks notu isteme moda oldu bazı işgüzar ev sahiplerince, kara listede mi borcunu ödeyebilir mi diye kvkk hiçe sayılan bu durum sonrasında ise karbon salınımı için yapılması planlanan puanlı insanlık yine Çin de başladı sonra sırayla ülke ülke yasalarla herkesi bağlayacak. Puanın yoksa yaşama. Ya kurallara uy, ya öl. Teknolojiyi bu şekilde kullanmaya devam edersek ortada kalacağız. Adalet ve sağlık çok hızlı adapte oldu. Diğer sektörler, meslekler devamında gelecek.

**İyi insan olmak için puan toplamaya başlanılmadan önce yapay zekâ ile simülasyonlar yapıldı. Geri kalan big veri ile işlemeler kaldı. Şimdilerde ülkece instagram kullanımında 209 ülke arasında uzun zamandır 1.liği kimseye kaptırmadığımız için her bilgimiz ellerinde. Takipçi sayısı beğeni sayısı derken insanlar boşu boşuna like alacağım derken ölüyorlar. Kendimiz kaşınıyoruz sanki. Bankalarda iş limit durumu ile sıra almak bile öncelikli olunuyor. Gold, platinum, black…. Statü sosyal medyadan ibaret gibi algı var. Devlet adamları da her açıklamayı bu mecralardan yapıyorlar.

***Dünyanın en kalabalık 2. ülkesi Çin, vatandaşlarını bilgisayar ya da kamera sistemleriyle izleyerek insanları davranış biçimlerine göre sınıflandırdığı Sosyal Kredi Sistemi'ni hayatta. İlk kez 2009 yılında yerel bazda başlatılan ve 2014'te 8 firmayla ülke çapında devam eden uygulamayla vatandaşların para harcama alışkanlıkları, sosyal medya kullanımı, sokakta kurallara uyup uymadığına ilişkin bilgiler yapay zeka ve algoritmalarla takip edilerek puanlanıyor. Pekin hükümeti, Sosyal Kredi Sistemi ile işe alımlardan uçak bileti almaya kadar sosyal yaşamın pek çok alanını kişilerin puanlarına göre değerlendirecek. Bu yöntemle geçen yılın mayıs ayına kadar çeşitli kategorilerde kara listeye giren 26.82 milyon kişi uçağa, 5.96 milyon kişi ise yüksek hızlı trene binmekten men edildi. Sistemin daha işlevsel kullanılabilmesi için Çin hükümeti 176 milyon olan kamera sayısını bu yıl iki katına çıkarmayı düşünüyor. Hayatın her alanını kapsayacak sistemle birlikte vatandaşların puanlarını belirlemede, harcama alışkanları, sosyal medya kullanımı, arkadaş çevresi gibi son derece kapsamlı unsurların dahil olduğu bir algoritma sarmalı etkili olacak. Sigara içilmeyen bölgelerde yapılan yasak ihlalleri ve borcunu zamanında ödememek gibi davranışlar cezalandırılırken, ödemelerini zamanında yapma ve toplumsal sorumluluk projelerinde gönüllü yer alma gibi davranış biçimleri mükâfatlandırılacak. Puanı yüksek kişilere hastane ve kamu dairelerinde daha az sıra bekleme, otellerde indirim ve daha fazla iş imkanı sağlama gibi olanaklar tanınması da düşünülüyor. Çin'deki Sosyal Kredi Sistemi'ne 2019 yılında kırmızı ışıkta geçme, ücretsiz otel ve lokanta rezervasyonu yapıp mekana gitmeme ve başkasının toplu taşıma kartıyla seyahat etme gibi kişiye eksi puanlama olarak geri dönecek bir mekanizma da eklendi. Sistemde kan bağışı yapmak, vakıflara maddi yardımda bulunmak ve gönüllü işlerde çalışmak gibi eylemler ise vatandaşlara artı puan olarak geri dönüyor. Çin'in askeri gücü olan Çin Halk Kurtuluş Ordusu da Sosyal Kredi Sistemi'ne geçmeyi düşünüyor. Haberde yer alan iddiaya göre, bir kişi orduyu terk etmek istediğinde sosyal kredi puanı düşürülecek ve kara listeye alınabilecek. Çin'de bulunan 18-45 yaş arasındaki kişilerin puanlanmasına bağlı olarak özellikle kariyer fırsatlarına daha rahat erişmesi, işe alımlarda veya yurt dışı üniversite başvurularında istenen tavsiye mektuplarının yerini almayı hedefliyor.

****Sosyal kredi sistemi, 2014 yılında gönüllülük esasına dayalı olarak Çin’de uygulamaya konulan bir sistemdir. Sistemin tüm Çinli vatandaşları kapsaması

planlanmaktadır. Sosyal kredi sistemi, vatandaşların izlenmesi ve puanlanması üzerine inşa edilmiştir. Çin hükümeti, bu şekilde toplumda güven ortamının sağlanacağına inanmaktadır. Dünya üzerinde eşi benzeri olmayan sosyal kredi sisteminin getirilerinin ve götürülerinin neler olacağı hâlen bir muammadır. Ancak sosyal kredi sisteminin konuşulduğu bu günlerde George Orwell’ın (2015: 116) “Bir zamanlar uçağın sınırları kaldıracağından söz edildi bizlere. Oysaki uçak ciddi bir silah olduğundan beri sınırlar kesinlikle geçilemez bir hâle geldi. Bir zamanlar radyonun uluslararası anlaşma ve işbirliğini teşvik edeceği umuluyordu; hâlbuki bir ulusu diğerinden tecrit etmenin aracı hâline getirildi” sözleri manidardır. Tüm bireyler ve sektörler eğer sistemin içinde kalmak ve özellikle de başarılı iş insanları olmak istiyorlarsa dijital vatandaşlık, dijital cüzdan ve sosyal puan konularına hızla hâkim olmalı, hazırlanmalı. Kendini, alt yapısını, yönetişim sistemlerini bunlara göre düzenleyip geliştirmeli. Canlı olabiliriz fakat insan olmak özellikle iyi insan olmak için puana ihtiyacımız yok. Türk olan herkes Çağ değiştirenlerden geldiğini asla unutmaz.