İlm-i Tedbir-i Menzil Bize Ne Anlatıyor?

Kavramlar, zihnimizin dış dünyaya açılan pencereleri.Kavramlarla düşünür, kavramlarla eyleme geçeriz. Düşünce dünyamızı sınırlandıran ya da sınırları kaldıran, neyi , nasıl düşünmemiz, yorumlamamız gerektiğini belirleyen zihin kodlarımızdır kavramlar.

Birey, toplum, ahlak, adalet, siyaset, ekonomi….Hepsi kavram, hepsi ayrı ayrı bir dünya. Öyleki, kavramlar İnsanın içinde değil, insan kavramların içinde yaşar.Bireyi, adaleti, ahlakı…. Nasıl yorumlarsa, öylece belirlemiş olur koordinatlarını insan…Bu bakımdan kavramların tarihi, etimolojileri önemlidir.Tarihinde, etimolojisinde olmasak da, içindeki dünyada yer tutmaya çalıştığımız çokça kavram vardır hayatımızda.

Sözgelimi ekonomi, ne kadar varız tarihinde…….

Ekonominin aslı oikonomia….

Oikos (hause) hane, ev, ikamet edilen mekan demek….

Nemein (Manage, management) yönetmek…..

Latinceden Yunancaya geçen kelimeler, yunan site hayatının gelişmesi ile zamanla ekonomiye dönüşüyor ve kavramsallasıyor. Aristo, politika’sında geniş yer veriyor oikonomia’ya.

Kavramın tarihi ve etimolojisi kısaca bu.

Ekonominin bizdeki karşılığı İlm-i tedbir-i menzil…..Meşşai felsefenin zihin dünyamıza hediyesi….

Unuttuğumuz, zihin kodlarımızdan sildiğimiz paha biçilmez bir hediye.İbn-i Sina’nın ruhu şad olsun.İlm-i tedbir-i menzil de tıpkı oikonomia gibi ev yönetimi anlamına geliyor. (Bir tesadüf değil tabiki bu benzerlik.Meşşaifelsefenin yunan felsefesini yeniden yorumlayışı.)

Ancak oikonomia ev yönetimi iken, meşşai felsefe işe hikmet, boyutunu katmıştır. Nasıl katmasın, zira; menzil arapçanzl kökünden geliyor ve varılacak ya da varılan yer anlamına geliyor.

Nüzul, nazil, menzil nzl kökünden akrabalar…..Tedbir ise yine arapça ve tbr kökünden, bir şeyin arka planını düşünmek ve tasarlamak anlamına geliyor.

Tedbir-i menzil ise, yaratıcı tarafından gerçek yurdundan gurbete, dünyaya nazil olunan insan denen varlığın, dünyada ulaştığı menzilin, yani hanenin, evin maişetini, değerini, hane halkı sakinlerinin korunma, beslenme, yetiştirilme gibi ihtiyaçlarını kurumsallaştıran, kavramsallaştıran bir düşünme, yorumlama biçimi.Bir ucu elestbezminde, diğer ucu dünyada uçsuz bucaksız birkavram. Oikonomia ne kadar kuru, ıssız ve darsa,İlm-i tedbir-i menzil o kadar zengin, geniş ve kapsayıcı….Oikonomia değeri fayda ile sınırlarken, ilm-i tedbir-i menzilindeğeri önce insan varlığına değiyor.

Oikonomia insanı diğer üretim faktörleri ile eşitlerken, ilm-itedbir-i menzilherşeyin üstünde tutuyor.Oikonomia’nın göğe açılan bir penceresi yok, ilm-i tedbir-i menzil ise bir ucunu semada tutan bir uçsuz bucaksız birkavram.Arapça hangi kelime ile kavram ile yolculuğa çıksanız,yolunuz eninde sonunda Allah’a çıkar, sanki bütün kelimeler göğe merdiven dayamış gibidirler.

İnsanın dünyada vardığı nokta menzil, islam ekonomisinin başlangıç noktası ise ilm-i tedbir-i menzildir.

İndikleri merdiveni unutanlar, menzilden habersiz olanlar, İslam’ın bir ekonomik sisteminin olmadığını, bütün yolların kapitalizme çıktığını iddia ediyorlar. Bu tez Müslüman/gayri müslim herkesin işine geliyor. Zira nimeti dağıtan kapitalizm ve adalete ihtiyaç hasıl olmadıkça işler de yolunda gidecektir.

Semadan istifa edenler, nazil oldukları merdiveni görmezden gelenler, oikonomia kavramının içinde mutlu mesut yaşayanlar şimdilik haklılar. Ancak insan denen varlık mekanla kaimdir ve birgün, oikonomia’nın kristal küresinin çatladığı gün, insan elbet indiği menzil merdivenini hatırlayacaktır……