Aç Mısın, Açıkta Mısın?

Birbirimize sormamız gereken bir soru. Sorunlu zamanlarda sıkça sormamız gerekir. Sosyal devlet, sosyal yardımlaşma çok önemli. Medya olarak herkes bu kadar yoğun virüs haberleri yaptığı dönemlerde mümkün oldukça başka konulardan bahsetmeliyiz. Moral, ilaçtan etkilidir.

Ülke olarak mart ayı virüsle tanıştığımız ay. Dünyada olduğu gibi evlere kapandık. Etkili de oldu ve yayılımı kontrol altında.

Dünyada en çok ekonomiyi vurdu. Hayatta kalmak ile sermaye arasında kaldık. Seçimimiz hayatta kalmak. Pandemi karşısında yaptıklarımız doğru.

1929 Büyük Buhran’dan bu yana en kötü dönemdeyiz. Öyle bir dönemmiş ki insanlar yiyecek dahi bulamıyormuş. Aradan geçen 100 yılda ne kadar ilerde olduğumuzun da çok önemi yok.

IMF 2020 dünya GSYH’nı %6.3 puan düşürdü. Öngördüğü %3.3 büyümeden, %3 daralmaya döndü.

***Türkiye’nin pandemi davranışı doğru

65 yaş ve üstü ile 20 yaş altına sokağa çıkma yasağı getirdi. Hafta sonları 30 büyükşehirde sokağa çıkma yasağı ile yaklaşık 64milyon insan evlerinde kaldı. Bu sayede ekonomik faaliyetlerin, tüketimin asgari düzeyde de olsa sürmesine imkân tanıdı.

Mart ayından itibaren açıklanacak tüm ekonomik verilere artık asgari düzeyde bakmamız gerekiyor.

***Giderler artacak, gelirler azalacak

Mart ayı bütçe verilerinde ilk 11 gün normal, son 20 gün virüslü geçti. Tüketim azaldı. Üretim azaldı. Hizmetler sektörü durdu. Vergilerden oluşan bütçe gelirleri azaldı. 3 Aylık vergi ertelemeleri oldu. Bütçenin gelir tarafı daha zayıfladı. Bu durumda mart ayındaki vergi gelirleri bir önceki yılın aynı ayına göre %10 azaldı.

Gelir yönüyle zayıflayan bütçenin giderleri ise hızla büyüdü. Giderler içinde büyüyen de faiz dışı giderler oldu. 12.4 milyar lira artan faiz dışı giderler bir ayda %18.3 arttı. Personel giderleri, mal ve hizmet alım giderleri ve cari transferler en büyük artış kalemleri.

***Yıllık açık

Vergi gelirleri %10’da kalan ama faiz dışı giderleri %18 artan bütçenin açığı %78.6 büyüyerek 43.7 milyar liraya yükseldi. Aylık hesaplamalarda rekor bütçe açığımız oldu.

2020 Yılında hedeflenen bütçe açığı ise 139 milyar lira. Yıllık hedefin üçte biri bir ayda verildi. Bu yılım daha 9 ayı var. Nisan ayında yine evdeyiz. Vergi ertelemeleri devam ediyor. ÖTV, KDV nisan ayında da çok zayıflayacak.

Geri kalan 9 ayın tamamında mart ayı gibi bütçe açığı verirsek. Toplamda 393.5 milyar lira eder. İlk üç aylık 29.6 milyar liralık açığı da eklersek 423 milyar lira.

Bulunan bu rakam hedef açık 138.9 milyar liranın üç katı kadar.

2020 GSYH büyüklüğü 4 trilyon 872 milyar lira olarak alındı. Buna göre bütçe açığının büyüklüğü %8.6 oranına çıkar. Hedef açık GSYH’nin %2.9’u kadardı. %3 Yerine bir yılda 3 katlık artış elbette çok yüksek, şaşırtıcı ve ürkütücü gelebilir.

Böyle bir dönemde açık vereceksin. Bu dönemde korkulması gereken bütçe açıkları ve borç artışı değil, insanların aç kalmasıdır.

Ülke olarak en son 2003 yılında %8.6 açık verdik. 2002’de %11.2, 2001’de %11.6,  2000’de %7.7, 1999’da %8.0 açık verdik. Yüksek bütçe açıkları ilk defa olmayacak.

Sonuç olarak;

. En kötüsü gerçekleşse bile bütçe açıklarıyla ekonomiyi ayakta tutmak, sosyal harcamaları finanse etmek ve bu işin altından kalkmak mümkün.

Yüksek bütçe açıkları çok kez başımıza geldi. 2000’li yılların başında arka arkaya 5 yıl %8-11 arasında bütçe açığı verdik ve bunun altından kalktık.

Ne yaptığın değil, nasıl yaptığın önemlidir.