A VİTAMİNİ
Herkes tarafından bilinen 13 vitamin vardır. Bunlar temelde, yağda çözünenler ve suda çözünenler olarak iki gruba ayrılır ama gerçekte 20 vitamin vardır. Bu hafta sizlere yağda çözünenlerden olan A vitaminini anlatacağım.
Özellikle göz sağlığı için çok önemlidir. E vitaminiyle birlikte alınırsa daha etkili olur. Karaciğer, yumurta sarısı, süt ve süt yağı, tereyağı, yeşil ve sarı sebze ve meyveler, havuç, yağlı ve beyaz peynir, balık yağı ve karaciğeri, kayısı, domates, portakal, avokado, ceviz, balık yağı gibi besinlerde vardır. Oluşumu sırasında böbreklerin rolü vardır. Zaten A vitamini böbreklerde bulunan tek vitamindir.
A vitamininin (diğer yağda eriyen vitaminler olan D, E, K vitaminleri gibi) fazlası zararlıdır. Özellikle gebe kalmayı planlayanların ve gebelerin A vitamini içeren ilaçlardan ve yiyeceklerden (karaciğer) uzak durması önerilmektedir. Gebelikte düşük ve anormallik yapma riski vardır. Çoklu vitamin içeren ve gebelerce çok tüketilen ilaçlarda da ne yazık ki A vitamini bulunmaktadır. Yağda eriyen, vücutta depolanan bu tarz ilaçların gebelere verilen dozun toksik dozda olmaması özgürce alınabileceği anlamına gelmemektedir. İlaç olarak alınan A vitaminin doğal yollarla alınan A vitaminine göre daha riskli olduğu kabul edilmektedir. Nitekim İngiltere Royal Kolej yayınladığı "Gebe Takip Kılavuzu"nda A vitamini içeren ilaçların ve yiyeceklerin gebelere verilmemesini önermektedir.
FAYDALARI
Göz sağlığı
Gözün değişik durumlarda görebilmesi
Büyüme
Üreme
Kemik ve dişlerin gelişimi ve sağlığı
Epitel dokunun bütünlüğü ve korunması
Gen expresyonunun regülasyonu
Embriyo gelişimi
Bağışıklık işlevinin sürekliliği
Hücre çoğalması ve farklılaşması
Makrofajlarda fagositik aktivitenin artırılması
İnterlökin. T ve B lenfositlerin üretimi için gerekli
Kansere karşı koruyucu
Oksidasyon stresinden hücreyi korur.
Antikor oluşumu ve komplement etkinliklerinde rol alır.
A vitamini demir metabolizmasında rol alır.
Direnç vericidir.
T4 à T3
KAYIPLAR
Yağlar ve yağlı besinlerin oksidasyonu
Birkaç kez kızartma yapılmış yağlar
Pişirmeyle ;
Yeşil sebzelerdeki kayıp oranı %15-20
Sarı sebzelerdeki kayıp oranı %30-35
Yabani otlardaki kayıp oranı %5-28
Önlemek için yağların ve yağlı besinlerin karanlık, serin, oksijensiz yerlerde, metallerden uzak saklanması gerekir.
Kurutmayla sebze ve meyvelerdeki kayıp oranı %25-30
Gölgede kurutmada kayıp azalır, güneşte kurutmada artar.
Soğuk depoda kayıp azalır, oda sıcaklığında karotenin A vitamini aktivitesi %60 oranında azalır.
YETERSİZLİĞİNDE GÖRÜLEN HASTALIKLAR
Gece Körlüğü
Epitel dokuda bozukluk (Foliküler hiperkeratosiz)
Gözdeki epitel dokunun bozulması, kuruma, koruyucu tabakanın kaybı sonucu enfeksiyonlara yol açar. İlerleyen zamanlarda bitot lekesi oluşabilir.
Şiddetli yetersizlik ve tedavide gecikme körlükle sonuçlanır.
Sindirim sisteminde; mukozada zayıflama, ülser, emilim bozukluğu
Enfeksiyonlar
Büyümenin yavaşlaması
Anemi
Gözde konjonktiva ve deri bozuklukları görülür.
