2022 ayçiçeği hasadı

Ayçiçeği, içerdiği yüksek yağ oranı nedeniyle yağlı tohumlar içinde önemli bir yere sahiptir. Yağlık ve çerezlik olarak iki tip yetiştirilmekte olup süs bitkisi olarak da değerlendirilen tipleri mevcuttur. Yağlık ayçiçeği yağ, küspe ve biyodizel üretim amaçlı kullanılmaktadır. Dünyada üretilen ayçiçeği tohumunun yaklaşık %90’ı yağ için işlenmekte geri kalan kısmı ise çerezlik olarak tüketilmektedir.

Dünyadaki yağ kaynakları bitkisel ve hayvansaldır. Günümüzde yağ kaynaklarının yaklaşık %20’si hayvanlardan, geriye kalan %80’lik kısım ise bitkilerden elde edilmektedir. Bitkisel yağların büyük çoğunluğu ise tarla bitkilerinden elde edilmektedir.

2022/2023 pazarlama yılında dünyada yağlı tohum üretim miktarının 647,2 milyon ton olacağı öngörülmektedir. Toplam üretimin %61’ini soya, %12,4’ünü kolza, %7,9’unu yer fıstığı, %7,8’ini ise ayçiçeği oluşturmaktadır.

Küresel ayçiçeği üretiminin 50,7 milyon ton olacağı tahmin edilmektedir. Tüketimin de 50,32 milyon ton olacağı tahmin ediliyor. Yani üretim ve tüketim rakamlarına baktığımız zaman bir problem görülmüyor, tıpkı buğday, mısır ve diğer tarım ürünlerinde olduğu gibi. Dünyada yaklaşık 27 milyon hektar bir ekim alanını sahiptir. Ortalama dünya stoklarında 7 milyon ton ay çiçeği yağı bulunmaktadır. Üretim ve tüketimin eşit olduğu ve stoklarda da 7,6 milyon ton ayçiçek yağı olduğundan hareketle dünyanın bir ayçiçek yağı kriz yoktur. Ancak Rusya Ukrayna savaşı tedarik zincirinde problem oluşturmaktadır.

Uluslararası ayçiçeği yağı fiyatları, Karadeniz bölgesinde devam eden savaş nedeniyle ihracat arzının azalmasına bağlı olarak önemli ölçüde artmıştır. Bu iki ülke Ukrayna %20, Rusya %16 ile yaklaşık 3’te biri bu 2 ülke karşılıyor. Ayrıca, değişken ve yüksek ham petrol fiyatları lojistik maliyetini etkileyerek uluslararası bitkisel yağ fiyatlarında artışa neden olmuştur.

Türkiye’de yaklaşık 800 bin ha ekim alanı ve 2 milyon ton üretim bulunmaktadır. Ülkemizin ayçiçeği yağı ihtiyacı 3 milyon tondur. Geri kalanını ithal edilmektedir.

Ayçiçeği dünyada uygun iklime sahip birçok ülkede yetiştirilen önemli bir yağ bitkisidir. Ayçiçeği bitkisi ülkemizin farklı yörelerinde günebakan, gündöndü ve günçiçeği isimleriyle de bilinmektedir. Ayçiçeği tek yıllık bir bitki olup yüksek oranda (%22-50) yağ içermektedir. Ülkemiz ekonomisi için önemli bir yağ bitkisidir.

Ayçiçeği içerdiği doymamış yağ asitleri oranının yüksek (%69) ve doymuş yağ asitleri oranının ise düşük (%11) olması nedeniyle ayçiçeği yağının beslenme değeri yüksektir.

Günümüzde dünya bitkisel ham yağ üretiminin yaklaşık 8 ’lük bölümü ayçiçeğinden karşılanmaktadır. Ülkemizde ise bitkisel ham yağ üretiminin %46’sı ayçiçeğinden karşılanmaktadır.

Türkiye’de yağlık ayçiçeği, ağırlıklı olarak Trakya Bölgesi ve Konya’da üretilmektedir. Tekirdağ (%22,8), Edirne (%14,7), Kırklareli (%11,6) ve Konya (%11,2) yağlık ayçiçeği ekim alanının %60’ını oluşturmaktadır.

Üretici fiyatlarındaki yükseliş ve Tarım Bakanlığınca uygulamaya konulan projeler ile 2022 yılı ayçiçeği ekiliş alanlarında ve üretim miktarında artış olacağı tahmin edilmektedir.

Ayçiçeğinde fiyat birlikler üzerinden tekamül ediyor. Birliklerin belirlediği rakamlar ise şu şekilde oluşmuştur.

Trakya Birlik

Ayçiçeği AVANS ÖDEMESİ

%40 Hamyağ oranlı ayçiçeği için 12,000 TL/Kg,

%44 Hamyağ oranlı ayçiçeği için 12,720 TL/Kg,

%50 Hamyağ oranlı ayçiçeği için 13,800 TL/Kg olarak belirlenmiştir.

Tarım Kredi Kooperatifleri, 2022 yılı ayçiçeği alım fiyatını ton başına sözleşmeli olan çiftçilerden 10 lira 75 kuruştan; sözleşmeli olmayan çiftçilerden ise 10 lira 45 kuruştan alacağını duyurdu.

Tarım Satış Kooperatifi Çukobirlik ise alım fiyatını kilo başına 11 lira 25 kuruş şeklinde açıkladı.

Torku ayçiçeği alım fiyatları da şu şekilde açıkladı.

%40 Hamyağ oranlı ayçiçeği için 12,000 TL/Kg,

%44 Hamyağ oranlı ayçiçeği için 12,700 TL/Kg,

%50 Hamyağ oranlı ayçiçeği için 13,7500 TL/Kg olarak belirlenmiştir

Alan desteği, dekara mazot, gübre destekleri ilave olarak fark desteği olarak yağlı tohumlar desteği verilmektedir. ( rakamlar 2021 yılı kasım ayı rakamları olduğu için, kasımda tekrar güncelleneceği, yükseltileceği için rakamları vermiyorum.)

Şunu söyleyebilirim ki piyasanın beklentisi 15 TL civarında idi. %50 yağ oranına sahip ayçiçeği fiyatı yaklaşık 14 tl. Desteklerle beraber oluşan rakam piyasanın istediği rakam.

Ayçiçeği bitkisini önemli kılan başlıca sebepler;

Ayçiçeği yağı, sıvı olarak yemeklerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca diğer bitkisel yağlarla karıştırılarak yemeklik ve sofralık yağ olarak da tüketilmektedir.

Ayçiçeği yağında yağlı boya, plastik, sabun ve kozmetik ürünler yapımında ham madde olarak kullanılmaktadır.

Yanmış ayçiçeği sapından elde edilen külde yüksek oranda (%36–40) potasyum bulunmaktadır. Bu küller tarlaya serpilmek suretiyle gübre olarak değerlendirilmektedir.

Ülkemizde çerezlik olarak kullanılmaktadır.

Ayçiçeği bitkisi, soya ve mısır gibi bitkilerle karışık olarak ekilerek yeşil yem ve silaj yapılarak hayvan beslenmesinde kullanılmaktadır.

Yağı çıkarıldıktan sonra geriye kalan ayçiçeği küspesinde yüksek oranda (kabuklu %32,3 kabuksuz %46,8) protein bulunmaktadır. Bu nedenle, karma yem üretiminde oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır.

Soya küspesinden sonra enerji değeri en yüksek (2260 kcal/kg) yağlı tohum küspesidir.

Dünyadaki yağlı tohum küspesi üretiminin yaklaşık % 7’i ayçiçeği bitkisinden karşılanmaktadır.

Ayçiçeği bir çapa bitkisidir. Kendisinden sonra ekilen bitkilere temiz ve havalanmış bir toprak bırakmaktadır. Bu nedenle iyi bir ekim nöbeti bitkisidir.

Hasat sonrası arta kalan sapları ile tohum kabukları yakacak olarak değerlendirilmektedir.

Ayçiçeğinin sap ve tablaları kâğıt yapımında kullanılmaktadır.

Açiçeği bitkisi giderek önemi daha da arıyor. Özellikle dünya da gelişen son olaylar bizi ayçiçeği ekim alanlarının artırılmasına mecbur bırakıyor. Paranız olsa bile ürün alınamayacak durumlara karşı ülke olarak tedbirimizi almamız gerekiyor. Son yıllarda ekim alanı 500 hektarlardan yaklaşık 800 bin hektarlara çıkmasına ve veriminde artmasına rağmen artan nüfus ve kullanım alanının artmasından mütevellit, ayçiçeği ya da genel itibariyle yağlı tohum bitkileri açığımız hale var. Bunu gidermek mümkün, imkanımız ve fırsatımız var hamdolsun… Ülkemizde teşvik ve desteklemeler yağlı tohumla daha daha cazip hale getirilip, özellikle sulama imkanı olan, kıyı bölgelerinde ekimi artırılmalıdır.