Konya’nın Tarih Dehlizi
Tarihini bilmeyen, geleceğini sağlam temeller üzerine inşa edemez.
Necmettin Erbakan Üniversitesi tarih adına önemli bir çalışmaya imza atmış. Uluslararası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Tarihi, Kültürü ve Medeniyeti Sempozyumu sebebiyle, 2 ciltlik Karamanoğlu Beyliği araştırması yapmış.
Bu kitaplarda, az bilinen veya bilinmeyen birçok ilginç bilgi mevcut. Hepsini burada yazmak imkânsız ama Konya isminin geçtiği veya Konya’yı ilgilendiren bazı önemli bilgileri kitaptan aktarıyorum.
1- Konyalılar, Karamanlılara karşı harekete geçen Moğol ordusunu sevinçle karşıladı. Karamanoğulları’ndan Mehmet Bey kaçtı. Bundan sonra Konya için büyük bir mücadele başladı. Sonunda Moğollar ile mücadeleler çetin çarpışmalar ile sürdü. Ayrıca Moğolların Karaman’a girişi, etrafı yağmalaması ve Larende’yi ateşe verme olayları vuku bulmuş.
2- Şehirlilerin kömür ihtiyacı nedeniyle, Karamanoğlu’nun babasının bir hayli zenginleşmiş olduğunu tahmin etmek zor değildir. Günümüzdeki akar-yakıt veya tüp-gazcıların eşraftan sayılması kömür ile yakından ilgili sayılabilir.
3- Osmanlılar ile Karamanlılar’ın rekabeti, bir miras kavgasıdır. Osmanlılar, diğer Batı Anadolu Beyliklerine göre Karamanoğulları ile daha fazla akrabalık bağı kurmalarına rağmen, onları diğerlerine göre hâkimiyeti altına alıp, devletin bünyesinde eritmek çok daha uzun zaman almış ve zor olmuştur.
4- Anadolu’ya gelip Selçuklu Devleti hizmetine giren ve üst düzey devlet kadrolarını ele geçiren İranlı (Mühezzibüddin Ali) unsurdan başka, Anadolu’da normal bir hayat standardına sahip olmak isteyen İranlılar da vardı. Yeni gelen İranlılar, yavaş yavaş askeri teşkilattaki mevkileri de işgal etmeye başladılar.
5- Ne Moğollar’ın sömürme hırsı ne de İranlılar’ın makam-mevki hırsı bitmiyordu. Bu tablo içerisinde, Anadolu halkı biçare bir vaziyet arz ediyordu. Devlet, her geçen gün biraz daha ağırlaşan Moğol haracı nedeniyle ekonomik bakımdan sıkıntı içine düşerken, Selçuklu idari kadrosu da bir o kadar savurgan hareket ediyordu.
6- Yeni alınan kalelerin tamirine önem veren Fatih Sultan Mehmet, Konya Hisarı’na iç kale yaptırma girişimlerinde bulunmuştur. Bunun için çok sayıda mimar ve amele toplamıştır. Büyük masraf ve çabalarla bitirilen iç kale, ateşli silahlarla donatılmıştır.
7- Anadolu’da Sultan 3’üncü Gıyaseddin Keyhüsrev, o sıralarda Erzincan civarında ikamet etmekteydi. Sultanın bulunmamasını fırsat bilen Karamanlı ve Eşrefoğlu Türkmenleri harekete geçerek Konya ve Akşehir vilayetlerine saldırmışlar, buralarda korkunç yağma ve talan hareketlerinde bulunmuşlardır. Sultan durumu öğrenince hemen Moğollara bildirdi ve acele yardım istedi. İkisi Erzincan’da buluşup, Konya’ya Türkmenler üzerine yürüdüler.
8- Bu olaylar sırasında Konya şehri o kadar harap olmuştu ki Anonim Selçukname’nin müellifi Konya’nın bir asır sonrasında bile mamur hale gelemediğini zikreder. Türkmenleri Konya çevresinden uzaklaştırmakla yetinmeyen Moğol Şehzadesi Kongurtay, onları tümden yok etmek amacıyla arkalarından gitti.
9- Temmuz 1435-1436 yılları… Karamanoğulları’nın faaliyetlerini dikkatle izleyen Osmanlı yönetimi, Macarlardan sonra Karaman topraklarına yöneldi. Osmanlı ordusu, Akşehir, Konya, Seydişehir ve Beyşehir’i kısaca; İçel hariç Karaman illerini ele geçirdi. 2’inci İbrahim Bey’i de ele geçirmek için Bozkır’a geçti. Karamanlıların en güvendikleri Varsaklıların yenilgisi ve Konya’daki birçok Karamanlı ailesinin Afyonkarahisar’a sürgün edilme emri üzerine Karamanoğlu 2’inci İbrahim Bey durumun vahametini anlayarak Osmanlılar ile anlaşmak zorunda kaldı.
10- Mevleviliğin ilham kaynağı olan Mevlana’nın, çocukluğunun ve gençliğinin Larende’de geçmesi, temel eğitimini Larende’de alması ve dönüm noktası sayılan deneyimleri burada geçirmesi yönüyle Mevlana düşünce sisteminin temellerinin Larende-Karaman’da atıldığı söylenebilir. Konya’dan sonra Mevlevihane’nin kurulduğu yerin Karaman olması ve Karaman’ın, Mevlana ailesi ile oluşan tarihi bağının doğal sonucu olarak Karaman halkı Mevlevilik’ten etkilenmiş, Mevlana ve soyundan gelenlere saygıyla muamele etmiştir.
Tarihi bilmeden, günümüzü anlayamayız. O nedenle geçmişte yaşanmış olayların analizini iyi yapmak gerekiyor. Özellikle bu topraklarda yaşıyorsanız…
