Bakü’de Bir Sömürge Şirketi: Branobel
Azerbaycan tarih boyunca sahip olduğu coğrafi ve stratejik konumunun yanında 19. yüzyıldan itibaren yer altı zenginlikleriyle de dikkat çekmeye başladı. Bakü deyim yerindeyse büyük petrol şirketlerinin rekabet alanına çevrildi. Azerbaycan’ı işgali altında bulunduran Rusya, Bakü petrollerini yabancı şirketlere peşkeş çekiyordu. Bu şirketlerden birisi ve en büyüğü “Branobel” yani “Nobel Kardeşlerinin Petrol Üretim Şirketi”dir.
Silah dipçiklerinin hazırlanması için ağaç bulma niyetiyle Azerbaycan’a gelen Robert Nobel, alternatif ağacın bulunması sebebiyle başka bir sektöre el atmaya karar verdi. Bakü’de Robert'in dikkatini petrol endüstrisi çekti. Zira buradaki petrol hem daha yüzeydeydi, hem de dünyanın birçok bölgesinden daha kaliteliydi. Bunu fark eden Robert, Petersburg’da bulunan kardeşi Ludvig Nobel’i Bakü Petrolleri için yatırım yapmaya ikna etti. Nobel kardeşler 1878 yılında Bakü’nün Sabuncu bölgesinde bir petrol sahası satın almış ve orada kazma işine başladı.Daha sonra bu iş için küçük bir petrol fabrikası da satın aldılar.
O zamanların imkanlarıyla petrol, sahalarından demiryollarına veya gemi limanlarına fıçılar ile taşınıyordu. Bu da üretim ve ulaşımı geciktiriyordu. Ludvig Nobel bunu hızlandırmak için dünyada ilk defa petrolü sahadan demiryollarına ve limanlara taşıyacak petrol boru hatları inşa etti. Ayrıca, dünyadaki ilk petrol gemi tankerleri de yine bu kardeşlerin siparişleriyle hazırlanmıştır. Bakü petrollerinin ulaşımı konusundaki gelişmelerden sonra Robert, Ludvig ve Alfred Nobel kardeşler birleşerek “Nobel Kardeşlerin Petrol Üretim Şirketi”ni kurdular.
Şirket petrol üretimini gün geçtikçe arttırarak tüm Rusya’nın petrol üretimini karşılayacak duruma geldi. Bu meselede Rothschild’ler ile birleşen Nobel kardeşleri, en büyük rakipleri Rockefeller’in“Standart Oil” şirketini geride bıraktılar. Nobellerin bu yükselişi Bolşeviklerin iktidarına kadar sürdü.
Gelelim esas konuya. Evet, Nobel Kardeşleri işlerinde aksamalar olmaması için kendi işçilerinin hayatını iyileştirme adımları attı. Bakü’de bazı olumlu söylenebilecek faaliyetleri de vardır. Ancak tüm bunlar, onlara başka ülkeden gelip, bir başkasının malını benimsemek, onun hesabına zenginleşmek ve paralarını da orada tutmayıp başka ülkeye kaçırmak hakkını vermiyor.
Nobel dediğimizde hiç şüphesiz hepimizin aklına Nobel ödülleri gelmiştir. Bilmeyenler için söyleyelim Nobel Ödülleri, Alfred Nobel’in vasiyeti üzerine tesis edilen ve her yıl dünyada fizik, kimya, edebiyat, barış ve fizyoloji veya tıp alanlarındaki başarılı kişilere verilir. Bu doğrulta kurulan Nobel vakfının sermayesinin bir kısmı da Bakü petrolleri tarafından oluşturulmuştur. Yani, sadece Nobel Kardeşlerinin başarıları değil, aynı zamanda Azerbaycan’dan aldıkları petroller ve Bakü işçilerinin emekleri sayesindedir. Fakat maalesef sonrasında bu ülkenin zenginlikleriyle servetlerine servet kattıkları hâlde bu toprakların insanı, bilimi ve gelişmesi için hiçbir şey yapmamışlar. Böylece diğer sömürgeci şirketler gibi tarihteki yerlerini almışlardır.
