Yavuz Sultan Selim gerçekten küpe taktı mı?

Son zamanların Çok sık tartışılan ve yanlış bilinen konularından birisi de hiç şüphesiz 1.Selim (Yavuz Sultan Selim)’in küpe takıp takmadığı, küpeli resmin 1.Selim’e ait olup olmadığı hususudur. Aslında küpe takma geleneği Doğu Türkmenlerinde yani İran tarafındaki Türklerin kullandığı birer semboldür. Karakoyunluların lideri Kara Yusuf altın küpe takıyor hatta savaşta öldüğünde kulağındaki küpeyi altın olduğu için kopartıp yağmalamışladır. 2. Olarak Osmanlı ile Akkoyunlu Devleti arasında 1473'te yapılan Otlukbeli savaşında Akkoyunlu askerlerinin çoğunun küpeli olduğu bilinmektedir. Küpe takmak Türk tarihinde oldukça sık rastlanan bir durumdur.
Biz bu yazımızda küpe takmak yanlış mı doğrumu diye değil, 1. Selim’in küpe taktığı bilgisinin doğruluğunu ele alacağız. 2. Selim’e ait olduğu söylenen küpeli resim, yüz yıllar sonrasında 16. Yy da çizilmiş (1.Resim) ve gerçek olamayan bit portredir. Aksine Yavuz Sultan Selim’in orijinal minyatürlerinde küpe bulunmamaktadır. Ama 2. Selim’in azılı düşmanı olan Şah İsmail, Haydari Tarikatı’nın Erdebil mensubu olması ve bu Tarikatın güneş şeklinde küpe takması (Hz. Ali’ye tarikatın duyduğu sevgi ve onu Güneşe benzetmesi.güneşi temsil etmesi) sebebiyle ve çizilen minyatürlerde iki ismin birbirine aşırı benzerliği, büyük bir yanlış anlaşılma meyil vermiştir. Küpeli resimdeki (1. Resim) takılı görünen taç Osmanlı Devleti’nin değil, küpedeki şekilde olduğu gibi, güneşi temsil eden anlamı olması sebebiyle Şah İsmail için çizildiği aşikardır. Aksi rivayetlerden olan 2. Selim’in Mekke-Medine'nin kölesiyim anlamı taşıdığı için yahut Şah İsmail ile Satranç oynayan ve yenilen 2. Selim tokadı yiyince bu iş kulağıma küpe olsun demiş ve takmıştır sözleri tarihi gerçeği asla yansıtmayan safsatalar arasındadır. Önceki Köşe yazılarımda Şah İsmail’den, ailesinin mensubu ve büyüklerinden olduğu Haydari ve Erdebil tarikatından bahsetmiştik küpe takma geleneği de İran Hükümdarı Şah İsmail ve mensuplarında mevcuttur. Yavuz Sultan Selim’in orijinal minyatürlerinde küpe taktığı görülmemekte hatta o küpeli resmi Haydariliği, 1221’de ölen Kutbüddin Haydar isminde bir derviş, Kalenderî tarikatının bir şubesi olarak kurmuş ve o devirde var olan tarikatların sembolüdür. Asıl kötü olan bu yanlış durumun liselerde ders kitaplarında çocuklara yanlış olarak aşılanması olaydır. Tarih asli araştırma ve kanıttan tetkikten ibaret olduğu unutulmamalı tarihimiz yanlış öğretilmeyecek kadar değerli olduğu unutulmamalıdır.

Sahte Yavuz Portresi Şah İsmail Minyatürü Orijinal Yavuz Minyat