TARİHİ TEBRİZ ÇARŞISI

Doğu, taşıdığı maddi ve manevi değerleri, günümüze kadar gelen eserleriyle medeniyetin merkezi olduğunu her defasında tekrar-tekrar ispatlıyor. Doğudaki medeniyet eserleri deyince de, ilk akla gelenler pazarlar, kervansaraylar, hamamlar, medreseler, camilerdir. Bütün bunları bünyesinde bulunduran bir mekanın olduğunu söylersem ne dersiniz? Üstelik bin yıldır faaliyetini kesintisiz sürdüren mekan. Evet, yanlış duymadınız, bu mekan bin yıldır faaliyetini devam ettiriyor. Bu mekan, dünyanın en eski ve en büyük kapalı çarşısı olan tarihi Tebriz Çarşısıdır.

İran sınırları içersinde olan tarihi Türk şehri Tebriz, ipek yolunun üzerinde yerleştiğinden, her dönem önemli ticaret merkezlerinden biri olmuştur. Bu yüzden, ticari hayatı canlı olan bu şehirde büyük bir pazara ihtiyaç duyulmuştur. Yapımına 4. yüzyılda başlanan ve 16. yüzyıl Safevi Devleti zamanında daha da büyüyen Tebriz Çarşısı, günümüze kadar faaliyetini duraksamadan sürdürmüştür.

30 bin hektarlık çarşıda, 60 arastan (çarşılarda veya alışveriş bölgelerinde aynı işi yapan esnafın bir arada bulunduğu bölüm) ve 40 meslek dalında 5 bin 500 dükkan mevcuttur. Ayrıca çarşıda, 30 cami, 5 hamam, 12 medrese ve 5 müze de vardır. Çarşı, mimari yapısı, çini duvarları ve tuğla tavalarıyla da dikkat çekiyor.

Bin yıldır devam eden sürekliğiyle tarihi Tebriz Çarşısı, 2010 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne dahil edildi.

Tebriz Çarşısının dikkat çeken başka bir özelliği de, Azerbaycan ve İran tarihindeki devrimlerin merkezi olmasıdır. Tebriz Çarşısının kapanması, buradaki alış-verişin durması tüm yönetimler için isyan fişeğinin ateşlenmesi demekti. Azerbaycan ve İran tarihindeki büyük devrimlerin kıvılcımları bu çarşıda atılmıştır.

Fakat, maalesef hem Türk, hem İran, hem de dünya tarihi ve kültürü için bu kadar değerli olan çarşıda, geçtiğimiz gün büyük bir yangın çıktı. 8 Mayıs gece saatlerinde kuaför malzemeleri satan bir dükkanda çıkan yangın sonucunda, 29 kişi yaralanırken, 113 dükkanda ciddi hasar gördü. 8 saat sonra söndürülen yangın sonucunda çarşıda, 8 milyon liralık maddi hasar oluştu.

Ne gariptir ki, tarihi 1000 yıldan fazla olan Tebriz Çarşısı, geçtiğimiz haftalarda yanan 850 yıllık Notre Dame Katedrali kadar değer görmedi. Katedral yangınını son dakika olarak veren haber ajansları, Tebriz Çarşısı hakkında tek kelime bile söylemediler. Biz batıyı biliyoruz, onlar zaten bizim değerlerimize gerektiği önemi vermezler. Ancak, biz, başkalarının değerlerine verdiğimiz önemi kendi değerlerimize vermezsek, sonradan elimizde değer vereceğimiz bir şey kalmaz. Çok geç olmadan değerlerimize sahip çıkalım. Bize kadar gelen dede mirası değerlerimizi gelecek nesillere taşımak, bizim en önemli milli vazifemizdir.