Osmanlı Devletinde Kadir Gecesi Nasıl İdrak Edilirdi
İslam’da insanların tövbe etmeleri, Allah’a daha içten yakınlaşabilmeleri için merhamet ve rahmet dolu bazı özel gün geceler vardır. Bu manevi iklim hasebiyle insanlar diğer günlere göre daha fazla ibadete rağbet ve hassasiyet göstermektedir. Bugün ve geceler halk arasında “üç aylar” olarak adlandırdığı ve haram gecelerden olan Recep, Şaban ve Ramazan ayları, bu ayların içerisinde ise Regaip, Miraç, Berat ve Kadir geceleri bulunmaktadır.
Peki Bugün ve Geceler Tarihte Ne Zaman Kutlanmaya Başladı?
Mübarek gün ve gecelerin Anadolu Selçuklu Sultanı 1. Alaaddin Keykubat döneminde başladığı bilinmektedir. Moğolların baskısından dolayı Anadolu’ya göç eden Mutasavvıflar İlim ve bilme çok önem verdiğini bildikleri 1. Alaaddin Keykubat döneminde Anadolu’ya Hoca Ahmed Yesevî, Yunus Emre, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Hacı Bektaş-ı Veli ve Hacı Bayram-ı Veli gibi İslam büyükleri yerleşmiştir. Bu İslam alimleri hem Anadolu’nun Türkleşmesine hem de İslamlaşmasında önemli rol oynamışlardır. İşte ilk dini gün ve gecelerin buradan başladığı yazılmaktadır.
Osmanlı’da bu günler ise 2. Selim döneminde icra edilmeye başlanmakla başta Kadir gecesi ve Mevlüt Kandiline çok önem verilir, Sultan Ahmet Camii’nde okunacak Kur’an tilavetlerine ve Mevlüt programına başta Padişah, Sadrazam, Vezirler ve Şeyhülislam gibi devlet erkanı resmi elbiseleri ile kendilerine ayrılmış yelerde otururlardı. Diğer vazifeli Devlet Erkanları ise Atlarında sarayın kapısında düzen alarak Padişaha Cami’ye kadar eşlik ederlerdi. Şu an birçok Cami’de bulunan belki de bir çoğumuzun ne olduğunu bilmediğimiz adı Hünkar mahfilinde halka kısa dualarda bulunur bu sırada hürmetten herkes ayakta beklerdi. Daha sonra Padişah oturunca halkta oturarak Kur’an tilaveti ve Mevlüt dinlerdi. Padişah ayrıldıktan sonra halka getirilen şekerler ve şerbetler sunulurdu. Bu Gecelere en çok riayet edenlerden birisi de Sultan 2. Abdulhamit Han olduğunu kızı Ayşe OSMANOĞLU’nun Hatıratlarından anlıyoruz.
Osmanlı Devleti’nde Kadir Gecesine has zikir, tesbihat ve ibadetler vardı. Ramazan ayında okunmaya başlanan hatimler Kadir Gecesinde ya da öncesinde toplanıp duasının bu gecede yapılmasına dikkat edilirdi. Özellikle Fatih Sultan Mehmet döneminden müzeye çevrilmesine kadar yaklaşık 5 asır boyunda kadir gecesinde Ayasofya Camii’nde büyük kutlamalar yapılır, Padişah ve Divanında katıldığı teravih namazları çok ihtişamlı ve kalabalık geçerdi. Hatta Davut Paşa Camii, Koca Mustafa Paşa Camii ve Bekir Paşa Camii gibi bazı camilerin minaresine kaftanlar giydirilir Teravih namazı sonrası aşağıya uçurtmalar ve içerisinde şekerler ile çocuklara etkinlikler yapılırdı.
Bir Hristiyan’ın Gözünden Osmanlı’da Kadir Gecesi
O dönemlerde İstanbul’da yaşayan binlerce yabancıdan birisi olan Akademik kariyeri olan ve Atina’da Rahiplik yapan Alexsander Van Millingen, yazdığı kitapların birinde “Osmanlı Devleti’nde Ramazan ayı ve Kadir Gecesi günlerinden bahsederken Ön yargılardan uzak tüm samimiyet ve hayranlığı ile şöyle yazmıştır; Dünya üzerinde Ramazan ayında, “Kadir gecesi”nden daha etkileyici hiçbir dinsel ayin yoktur. Geçmiş günlerdeki gibi asılı duran yüzlerce yağ kandilini loş ışığı altında, akşam ibadeti için camide toplanan on bin kişinin kalbi, kutsal ayın yarattığı birlik duygusuyla heyecanla dolar. Aslında bu sessiz yapılan bir ibadettir. Bu sessizlik bazen bastırılmış duygulara biraz rahatlama sağlayan, bazen şiddetli bir haykırışla ya da kısa bir ilahi ile bozulsa da bu sessizliğin daha manevi bir hal almasına yol açar.” Sözleri ile Kadir Gecesinde insanların ne kadar büyük bir ihtişam içerisinde Kutladıklarını kendi ibadetlerinin bile üzerinde görerek bizlere aktarmıştır. İşte Osmanlı ve Selçuklu Devleti’nde İnsanlar bugün ve gecelere çok büyük hassasiyet içerisinde ehemmiyet verir kıymetini bilir, dua ve ibadetlerle Allah’a yakınlaşarak bu Bin Aydan Daha Hayırlı Olan Kadir gecesini en güzel şekilde idrak etmeye çalışırlardı.
Rabbim bizleri de atasının yolundan gidenlerde, içerisinde bulunduğumuz ve idrak edeceğimiz Kadir Gecesinden nasiplenenlerden Duası kabul olup Affı Mağfiret olan kullarından eylesin Özellikle (25-27-29.) gecelere daha hassasiyet ile yaklaşalım Bayramınız ve Leyle-i Kadriniz şimdiden Tüm İslam Alemine hayırlar getirmesini Cenabı haktan niyaz ederim. Selam ve Dua ile
