Birleşik Azerbaycan’ın Sembolü: Hudaferin Köprüsü
Eğer Azerbaycan’daki haberleri takip ediyorsanız, muhtemelen geçen gün Cumhurbaşkanı Aliyev’in işgalden kurtarılan toprakları ziyaret ettiğini görmüşsünüzdür. Cumhurbaşkanı İham Aliyev ve eşi Mehriban Aliyeva’nın, kurtarılmış bölgedeki ilk ziyareti, Hudaferin köprüsüne oldu. Burayı ziyaret eden Cumhurbaşkanı Aliyev, köprüden bol-bol poz vererek, burada bulunan Azerbaycan bayrağını şahsen kendisi göndere çekti. Peki, nedir bu köprüyü önemli kılan?
Aras nehri üzerinde yerleşen Hudaferin köprüsü, Azerbaycan’ın Cebrayıl ili ile İran’ın Hudaferin şehristanı arasında bulunuyor. Aslında Hudaferin isminde aynı bölgede ikinci bir köprüde vardır. Birinci köprü 15, diğeriyse 11 gözden oluşmaktadır. Muhteşem bir mimarlık üslubuyla yapılan bu köprüleri ayrı-ayrı ele alalım.
Köprülerin en büyüğünün tarihi, milattan öncesine ait olduğuna dair rivayetler var. Daha sonra defalarca tamir görmüş ve her seferinde köprüye ilaveler yapılmıştır. 15 gözlü olan bu köprü, meşhur tarihçi Hamdullah Kazvini'ye göre, H.15 (M. 639) yılında daha önce var olan köprünün üzerinde yeniden yaptırıldı. Ondan sonraki dönemleri inceleyince köprü, 1027 yılında Şeddadiler devleti tarafından Revvadiler ile savaşmak için yaptırıldığı bilgisiyle karşılaşılmaktadır. Ayrıca, Ağa Muhammed Şah Kaçar’ın Karabağ seferi sırasında köprünün patlatılıp, daha sonra yeniden restore edildiği de bilinmektedir.
Köprünün teknik özelliklerine bakarsak, uzunluğu genel olarak 200 metre, genişliği 4.5 metre, nehir seviyesinden yüksekliği 12 metre, en büyük kemer 8.70 metre, en küçük kemer 5.80 metredir.
11 gözlü diğer Hudaferin köprüsüne gelecek olursak, bu köprünün 13. yüzyılda İlhanlılar tarafından yapıldığı düşünülmektedir. Daha sonra çeşitli dönemlerde tamir ve restore edilerek günümüze kadar ulaşmıştır. Fakat bu köprü, diğerinin aksine sadece üç orta kemeri ayaktadır. Köprünün kıyıya uzanan kemerleriyse 1930’lu yıllarda Sovyet ve İran tarafından geçişi engellemek için patlatılmıştır. Bu sebepten bölge halkı köprüye “Sınık” yanı kırık, yıkık köprü demektedir. Köprünün teknik özelliklerine gelince, uzunluğu 130 metre, genişliği 6 metre, nehir seviyesinden yüksekliği ise 12 metredir.
Hudaferin köprüsünün Azerbaycan Türklerindeki yeri çok büyüktür. Hudaferin tarih boyu Azerbaycan’ın kuzeyi ile güneyini birleştiren en büyük geçiş güzergahı olmuştur. Özellikle, Azerbaycan ikiye bölündükten sonra bu köprü, sadece yolları değil gönülleri de birleştiren en büyük sembollerden biri kabul edilmiştir. Bu sebepten, köprünün hem İran egemenliğindeki Güney, hem de bağımsız olan Kuzey Azerbaycan için çok büyük bir önemi vardır. Ancak, ne yazık ki, 1993 yılında Cebrayıl şehrinin işgaliyle birlikte köprünün Kuzey Azerbaycan’da kalan kısmı, ermeni kontrolüne geçmiştir. Güneyli soydaşlarımız yıllarca bu köprüye mahzun-mahzun bakarak bir gün buranın kurtarılacağını beklediler. Nihayet, 27 yıl sonra o gün geldi. Azerbaycan ordusunun Karabağ’ı kurtarma harekatıyla Hudaferin de özgürlüğüne kovuştu. O gün, Aras nehrinin diğer tarafında köprünün kurtarılışını izleyen Güneyli soydaşlarımız, bu tarihi an karşısında göz yaşlarına tutamayarak Azerbaycan ordusuna tezahürat ve alkışlarla destek oldular. Ayrıca, köprünün kurtarılışının 18 Ekim tarihinde, yani, Azerbaycan’ın bağımsızlık gününde açıklanması, köprünün ne kadar değerli olduğunun bir daha ispatıdır.
