Türk sinemasının hiç pes etmeyen yönetmeni: Ertem Eğilmez

Trabzon'da 18 Şubat 1929'da dünyaya gelen yapımcı ve yönetmen Eğilmez, ilk ve orta öğrenimini Konya'da tamamladı.

İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesini bitiren Eğilmez, 1953'te askere gidene kadar kısa bir süre bakkal dükkanı çalıştırdı.

Usta yönetmen askerliğinin ardından Arif Bolat kitabevinde çalıştı ve Refik Erduran ile 1954'te Çağlayan Yayınevi'ni kurdu. Eğilmez, aynı yıl Erduran ve Haldun Sel ile "Tef" adlı mizah dergisini çıkarırken, yayımladığı cep kitapları da yayın dünyasında yoğun ilgi gördü.

"Yaman Kardeşler" ile gazetecilikten sinemaya adım attı

"Efe" adlı şirketi kurarak 1961'de sinemaya adım atan Eğilmez, aynı yıl "Yaman Gazeteci" adlı filmle yapımcılığa başladı.

Eğilmez gazetecilikten sinemaya geçişini bir röportajında şu sözlerle anlatmıştı:

"Münir Özkul'la arkadaştık, 'Bir film yapsak.' diye prodüktör olarak işe bulaştık. Benim bir bayim vardı, hala da bayidir Babıali'de, Fazıl Ünverdi... Onun finanse ettiği bir film yaptık, bütün paraları batırdık. Ben o zamanlar yönetmenliğin 'y'sini bilmiyordum. 'Yaman Gazeteci' adlı bu ilk filmimizin yönetmenini Münir seçmişti."

Nahit Ataman ile 1964'te "Arzu Film" şirketini kuran Ertem Eğilmez'in yönetmenliğe adım atması ise "Fatoş'un Fendi Tayfur'u Yendi" adlı filmle oldu.

Eğilmez, Türk sinemasında komedinin temellerini oluşturan birçok filme yönetmen olarak imza atarken, 1965'te "Senede Bir Gün", 1968'de "Nilgün" ve "İngiliz Kemal", 1970'de ise "Küçük Hanımefendi" adlı romanları sinemaya uyarladı.

Türkan Şoray, Selda Alkor, Fatma Girik ve Hülya Koçyiğit gibi star oyuncuların yer aldığı popüler aşk filmlerini de yöneten Eğilmez, geniş izleyici kitlesinin beğenisini kazandı.

Eğilmez, 1966'da çektiği "Bir Millet Uyanıyor" filmiyle, "1967 Antalya Altın Portakal Film Festivali"nde "En İyi Tarihsel Film" ödülüne değer görüldü.

- Unutulmaz oyuncuların Türk sinemasında varlık göstermesine öncülük etti

Usta yönetmen, Münir Özkul, Adile Naşit, Kemal Sunal, İlyas Salman, Halit Akçatepe, Zeki Alasya, Metin Akpınar, Şener Şen ve Ayşen Gruda gibi oyuncuların Türk sinemasında varlık göstermesine öncülük etti.

"Arzu Film güldürüleri" olarak anılan filmlerde zaman zaman toplumsal eleştiriye yer vermesiyle dikkati çeken Eğilmez, 1973'te yaptığı "Canım Kardeşim" filmiyle Türk sinemasında yapmacıklıktan uzak sinemacılık anlayışını, iç yakan bir öyküyle beyaz perdeye aktardı.

Eğilmez, sanatçının görevinin soruna çözüm bulmak değil sorunun varlığına işaret etmek olduğunu belirttiği bir röportajında şunları kaydetmişti:

"Sinemacının ve sanatçının yol gösterici, 'Bu böyle değil de ille böyle olsun, bunun çaresi budur.’ demesinin karşısındayım. Bu ukalalık, konferansçılık oluyor, sanatçılıktan kaçıyor. Binaenaleyh tespiti tercih ediyorum. Bir durum vardır, bu durumu gözler önüne sermek, çareyi araması gerekenlere bırakmak, sanatçının görevi gibi geliyor. Çıkar yol zaten tektir, çare de birdir. Kaldı ki çaktırmadan çareyi göstermesem bile çarenin tek olduğunu hissettiriyorum, daha da işime geliyor. Örneğin 'Canım Kardeşim'de çok sevdiğim bir plan var, tesadüf sonucu yakaladığım. Kamera apartmanların TV antenlerinden, gecekondu semtindeki TV'siz kişilere döner; bunu bile iki kişinin bir küçük çocuğa TV araması meselesi gibi yaptım, konferansa doğru kaçıyorum diye de korktum. Benim için mesele derdimi anlatmaktı."

Meslek hayatı boyunca 44 film yönetti, 5 senaryo kaleme aldı

Eğilmez, 1975'te Rıfat Ilgaz'ın kaleme aldığı "Hababam Sınıfı" romanını sinemaya uyarladı. "Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı" filminin gördüğü büyük ilginin ardından 1976'da "Hababam Sınıfı Uyanıyor", 1977'de "Hababam Sınıfı Tatilde", 1981'de ise "Hababam Sınıfı Güle Güle" filmi ile "Hababam Sınıfı" adlı müzikal tiyatro oyununu izleyiciyle buluşturdu.

Yönetmen olarak Türk sinemasındaki değişimleri takip eden, bu değişimlere göre sürekli kendini yenileyen Eğilmez, 1980-1981 sezonunda "Kanlı Nigar" adlı müzikli oyunu sahneledi.

Eğilmez, sinemadan bir süre uzak kaldıktan sonra, 1984'te "Namuslu" adlı filmle geri döndü. "Namuslu" ve "Banker Bilo" filmleriyle Türkiye'nin temel sorunlarını kendi mizah anlayışıyla ele alan usta isim, son olarak 1988'de yönettiği "Arabesk" filmiyle gişede büyük başarı elde etti.

Meslek hayatı boyunca 44 film yöneten, 5 senaryo kaleme alan ve 97 filmin yapımcılığını üstlenen Eğilmez, 21 Eylül 1989'da İstanbul'da, 60 yaşında vefat etti.

"Onun için pes etmek gibi bir davranış hiçbir zaman söz konusu olmadı"

Sinema eleştirmeni, yazar Atilla Dorsay, Rıza Kıraç ile gerçekleştirdiği "Sinemayı Yazan Adam" söyleşisinde, Kemal Sunal ve Zeki Alasya-Metin Akpınar ikilisini sevmeyi, Ertem Eğilmez ve Arzu Film ekolünden öğrendiğini ifade ederek, şunları aktarmıştı:

"Çünkü bütün bu oyuncular, özellikle 1970'li yıllar boyunca Arzu Film çatısı altında ün kazandılar. Orada Ertem Eğilmez'in kişiliğinin şemsiyesi altında daha bilinçli bir çaba oldu. Orada senaristler, oyuncular hep birlikte, bugünkü sinemamızın komedi geleneğinin bir nevi temellerini attılar. Arzu Film komedileri bugün hala beğenilen, aranan, izlenen filmlerdir ve Türk komedisine belli bir düzeyi ve zevki getirmiştir."

"O bir sinema dahisiydi"

Usta oyuncu Şener Şen, "Video Haber" dergisinin Aralık 1989 tarihli 60. sayısında yayınlanan haberde, Eğilmez'in sinemayı meslek olarak seçmekle en doğru kararı verdiğine işaret ederek, şöyle konuşmuştu:

"Sinemaya aşıktı ve sinema onun her şeyi idi. Onunla çalışıp da bunu anlamamak imkansızdı. Ayrıca başarı kazanmayı kendine alışkanlık edinmiş ender insanlardan biriydi. Yaptığı her işte başarıya ulaşmıştı. Örneğin onun yayıncılık yaptığı bir dönem var. O yıllarda dünyaca meşhur Mike Hammer adlı polisiye çizgi romanın yayın haklarını almış. Ancak birkaç sayı çıkardıktan sonra Amerikalılar anlaşmadan caymış. Ertem Ağabey de oturup birkaç arkadaşıyla hikayeleri kendileri yazıp yayınlamaya başlamış. Onun için pes etmek gibi bir davranış hiçbir zaman söz konusu olmadı. 'Arabesk'i bile hangi şartlarda çektiği herkesçe bilinir. O, filmlerinde güldürürken, ağlatmayı ve düşündürmeyi başaran bir sinema adamıydı. Bir işi yaparken çevresindeki herkesin görüşünü alır ama sonra da kendi bildiğini yapardı. Sonuçta ne derece başarılı olduğunu hep birlikte gördük. O bir sinema dahisiydi."

Sinema tarihçisi Giovanni Scognamillo ise "Türk Sinemasında Şener Şen" kitabında Eğilmez'in "Arabesk" adlı filminden bahsederken şunları aktarmıştı:

"Eğilmez her şeyden önce kendisiyle hesaplaşır. Kendi sanatsal geçmişi, kendi sinema anlayışı ve icraatıyla yüzleşir ve yaptıklarıyla dalga geçer, bir hayat bilançosu çıkarır."

Ertem Eğilmez'in yönettiği filmlerden bazıları şöyle:

"Bir Millet Uyanıyor", "Yaşlı Gözler", "İngiliz Kemal", "Sevemez Kimse Seni", "Küçük Hanımefendi", "Kalbimin Efendisi", "Senede Bir Gün", "Son Hıçkırık", "Beyoğlu Güzeli", "Sev Kardeşim", "Tatlı Dillim", "Oh Olsun", Yalancı Yarim, "Köyden İndim Şehire", "Salak Milyoner", "Mavi Boncuk", "Süt Kardeşler", "Şabanoğlu Şaban", "Gülen Gözler", "Erkek Güzeli Sefil Bilo", "Banker Bilo", "Namuslu", "Aşık Oldum", "Arabesk"