Günlerdir beklenen TMO’nun taban fiyatları hububatta açıklandı. Buna göre, TMO, sert ekmeklik buğdaya bu yıl ton başına 6 bin 50 lira alım ve 1000 lira prim bedeli olmak üzere toplam 7 bin 50 lira ödeme yapacak.
TMO'nun arpa alım fiyatı ton başına 5 bin 500 lira alım ve 500 lira prim bedeli olmak üzere toplamda 6000 lira olarak belirlendi.
Buğday ve arpa için geçen senelerde verilen 100 TL fark desteği devam ediyor. Yani Buğday fiyatı aslında 6050+1000+100= 7150 TL.
TMO bu alımları nasıl yapacak?
Birinci olarak TMO, Türkiye genelinde bulunan yaklaşık 200 işyerinde alım yapacak.
İkinci olarak da protokol imzalanan lisanslı depolarda (190 nokta) alım yapacak. Lisanslı depolar, malum olduğu üzere devlet adına alım yapan ve mülkiyeti özel sektöre ait olan yapılar.
TMO ile protokol imzalayan lisanslı depoculuk şirketleri www.tmo.gov.tr internet adresinde yayınlanmakta olup üreticilerimiz bu depolara teslim ettiği ürününü Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) olarak TMO’ya satabileceklerdir.
TMO, üreticilerimizin iş yerleri önünde uzun süre beklemelerini önlemek amacıyla uyguladığı randevulu alım sistemine devam edecektir.
Ürün bedeli ödemeleri, ürünün TMO’ya teslim edildiği tarihten itibaren 10 gün içerisinde üreticilerin banka hesaplarına aktarılacaktır.
Ürününü lisanslı depolar üzerinden Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) olarak TMO’ya satanlara ödemeler ise peşin olarak yapılacaktır.
TMO'nun açıklaması okunursa ince nüanslar ve devrim niteliğinde açıklamalar var. Kota olmaması, primin TMO satışına bağlı olması, kesintilerin olmaması ve en önemlisi prime esas kotanın 2 katına çıkmış olması. Devlet ciddi adımlar atmış...
Cumhurbaşkanımızın açıklamalarında iki şey var satır aralarında çok önemli...
Birincisi şu cümle; "Tahıl, sebze ve meyve fiyatlarındaki dalgalanmalar hususunda hazırlıklar tamamlanmak üzere, yeni düzenlemeleri yakında hayata geçecek."
Buradan şunu çıkarıyoruz. Tahılla birlikte, sebze ve meyve fiyatlarındaki dalgalanmaların ve üretici ile tüketici arasındaki korkunç fiyat farkının düzeleceği, yani hal yasasının yakın bir gelecekte çıkacağı.
Daha da anlaşılır kılmak için, tarlada 3 TL olan domatesin 30 TL satışının önüne geçilmesi...Kısa bir süre önce bu durumu yaşadık. Bu sıkıntılı durumdan hiç kimse memnun değil. Çünkü, yakın geçmişte markette 30 TL olan ürünü tüketenler memnun değil, aşırı pahalıydı. Bu arada üreticinin eline de bu para geçmiyordu. O dönem için maliyetinin çok az bir bedeli üzerinden satıyordu. Aradaki 27 TL nereye gidiyordu?
İşte bu açıklamadan biz şunu anlıyoruz ki bu 27 TL’lik farkın bir kısmı üreticiye geçecek ve üretici tatminkâr bir fiyatla satacak ve onun için teşvikli bir durum olacak, diğer kısmı da tüketiciye yansıyacak ve daha düşük bir bedelle meyve sebze alacak. İnşallah bu kanun çıkar da her iki kesim içinde, dolaysıyla da ülke için hayırlı olur.
Cumhurbaşkanımızın İkinci cümlesi de şu; "Buğday ve Arpa alım fiyatlarını ve teşvik rakamlarını açıklamak istiyorum."
Bu ne demek? Aslında bu sene açıklanan fiyatlar beraberinde teşvikleri de getiriyor. Aslında Sert Ekmeklik Buğday için fiyat: 6.050 TL/Ton ama çiftçinin eline yukarıda yaptığımız hesapta olduğu gibi 7150 TL geçecek.
Burada devlet 1000 TL desteği TMO’ya sattığı zaman verecek olması bize şunu gösteriyor; devlet buğdayın kendisine satılmasını istiyor. Çünkü geçen yıl buğday, fabrikaların, tüccarların ve müteşebbislerin eline geçmişti. (Burada müteşebbisten kasıt parası olan herkes. Geçen sezon doktoru, avukatı, kuyumcusu, inşaatçısı… toplumun her kesiminden kimin parası varsa buğdayı aldı devletin anlaşmalı olduğu lisanslı depolara düşük kira bedelli ve alım satımdan vergi ödemeksizin depoladı ve sattı).
Geçen sezon devletin elinde buğday az olduğu için piyasaya müdahale edemedi ve piyasayı dengelemek adına dışardan buğday almak zorunda kaldı. Bu sebeple devlet bu sene buğdayın yönünü TMO ya çevirdi.
Teşvikler sadece bunlar değil; Lisanslı depo kira ücreti devlet tarafından karşılanacak. Lisanslı depoya giden ürünlerin nakliye bedelleri (750 TL’ye kadar) devlet tarafından karşılanacak.
Üreticilerimiz lisanslı depolara ürün teslim etmesi halinde; %2 stopaj, %2 SGK prim kesintisi muafiyeti, 25 TL/Ton nakliye desteği (750 TL’ye kadar), araç başına 25 TL analiz desteği, depo kira ücreti desteğinin yanında T.C. Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerinden ürün bedelinin %75’ine kadar sıfır (%0) faizli 9 ay vadeli kredi kullanma imkânları bulunuyor.
Buğday, arpa, çavdar, yulaf ve tritikale ÇKS kaydı bulunan üreticiler cins ve kota sınırlaması olmadan bu ürünleri TMO’ya satabileceklerdir. Hububat alım primi, bakanlıkça belirlenen ortalama verim ile ÇKS’de kayıtlı alana göre oluşan üretim miktarının 2 katına kadar, TMO’ya satılan buğday ve arpa için verilecektir. Bu gerçekten de çok önemli bir detay.
Örneğin: ÇKS’de kayıtlı 30 ton buğdayı olan bir üretici, TMO’ya miktar sınırı olmadan ürün satabilecek ancak 60 ton buğday için hububat alım priminden faydalanabilecektir. TMO işyerlerine satılan ürünün borsa tescil ücreti TMO tarafından karşılanacaktır.
Boşaltma ücreti alınmayacaktır. Önceki yıllardan farklı olarak geçici alım merkezlerinde Hizmet Bedeli kesintisi (%1) yapılmayacaktır.
TMO, altyapısı uygun olan ticaret borsalarında hububat alımı yapacaktır. Ticaret borsası üzerinden alım yapan iş yerlerinde üreticiler, randevu almak suretiyle hem borsalar üzerinden hem de doğrudan iş yerlerine gelerek ürünlerini TMO’ya satabileceklerdir.
Borsa üzerinden lisanslı depoya ürün teslim etmek isteyen üreticilerimiz, randevuya gerek kalmadan ürününü teslim ederek ELÜS yoluyla TMO’ya satabilecektir.
Hububat Alım Primi ödemeleri Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından 2022 yılında, sonbahar hububat ekim döneminde yapılacak. Bu da şu demek gelecek yıl daha çok kişinin buğday ekmesine teşvik demek.
Ayrıca çiftçinin her yıl Tarım ve Orman Bakanlığınca verilen fark ödemesi, mazot, gübre ve sertifikalı tohumluk desteklerinden de faydalanacaktır.
Bütün bunlar devlet hem buğday ekmeye teşvik ediyor hem de üreticinin ürünlerini TMO’ya satmaları yönünde teşvik ediyor.
Bu sene devlet işi başından çok sıkı tutmuş ve önlemeleri almış. Ülkemizde hububat hasadı mayıs ayı ortasında lokal olarak başlamış olup bugün itibariyle yaklaşık %5 civarı bir hasadın yapıldığı tahmin ediliyor.
En kötü ihtimalle bu sene TÜİK verilerine göre üretimimizin buğdayda geçen yıla göre %10,4 artışla 19,5 milyon ton, arpada ise geçen yıla göre %48 artışla 8,5 milyon ton olacağı tahmin edilmektedir.
Ben buğdayda artışın daha yüksek üretim olacağını düşünüyorum.
TMO bütün bunlara rağmen ola ki piyasa yükseldi ve çiftçi buğdayını 8 TL’den tüccara sattı. Bu çok önemli değil. Devletin görevi zaten piyasayı dengelemek. Aşırı fiyat artışlarının önüne geçmek. Zaten TMO haziran ayı itibari ile un fabrikalarına tonu 4500 TL’den buğdayı vermeye başladı. Yani undaki ve ekmekteki olası aşırı artışların önüne geçmiş oldu.