Çocuktan yetişkine her yaş grubunda rastlanan tırnak yeme alışkanlığı sağlık açısından risk oluşturuyor. Kişi tırnağını başkalarından saklama ihtiyacı duyarken birçok enfeksiyon da elle vücuduna taşınabiliyor. Çocuklarda tırnak yeme sorunun aile davranışından kaynaklandığını belirten Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Genellikle çocuklar aile dinamiğiyle böyle oluyorlar. Yani çocuklarda tırnak yeme davranışı genetik bir hastalık durumu değil, aile dinamiği ile ilgili bir durumdur. Sevgi ve disiplinin çok olduğu ailelerde müdahalenin fazla olmasından dolayı çocuklarda tırnak yeme daha fazla görülüyor. Baskın bir ailede ise çocuklara özgürleşecekleri bir alan bırakmıyorlar. Bu yüzden çocukların kaygıları ve beklentileri yüksek oluyor. Bu tarz ailelerin çocukları devamlı korku duygusuyla gününü geçiriyor. Hep anneyi, babayı mahcup etmeme ve hata yapmama tarzında mükemmeliyetçi tutum oluyor. Aynı zamanda mükemmeliyetçi olan bütün ailelerin çocuklarında değil bazı çocuklarda bu davranış görülüyor” dedi.
ÇOCUKLARDA DİKKAT EKSİKLİĞİNE YOL AÇABİLİR
Mükemmeliyetçi olan ailelerin sergiledikleri tutumla beraber bazı çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun (DEHB) görüldüğünü belirten Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bu tarz çocukların çok aceleci davrandıklarını bildirdi. Tarhan, çocukların bu davranışlarından dolayı devamlı beyninde stres hormonunun salgılandığını kaydederek, “Çocuk devamlı kötü bir şey olacak annem kızacak, babam kızacak diye düşünüyor. Çocuk hep suçluluk duygusuyla büyüyen bir kişiliğe sahip oluyor. Bu stresi yönetmek için bedenindeki bazı hareketleri kullanmaya başlıyor. Mesela tırnağını yemeye, saçını koparmaya ve deri yolmaya başlıyor. Bazı çocuklar görüyorum hep yara var. Aileler doktorlara gidiyor ve öğreniyor ki çocuk açmış oluyor o yarayı. Çocuklar senelerce tırnak kesmemiş olabiliyor” diye anlattı.
TIRNAK YEME DAVRANIŞINDA EBEVEYN TUTUMU ÖNEMLİDİR
Çocukların tırnak yeme davranışının tedavisinde anne baba tutumunun sağlıklı olması gerektiğini ve bu sayede çocuğun hızlıca düzeldiğini dile getiren Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Böyle durumlarda biz çocuğun kaygısıyla ilgili çalışmaya başlarken anne baba tutum çalışması yapıyoruz. Anne baba tutumu eğer sağlıklı ve doğruysa çocuk hızla düzeliyor” ifadelerini kullandı. Tedavide en çok yapılan hatalara değinen Tarhan, sözlerini şu şekilde devam ettirdi: “Çocuk tırnak yediği zaman, saç kopardığı zaman yapma etme diye eline vurulması. Çocuk kendi dünyasında şöyle düşünüyor; (10 yaş altı için daha çok bunları söylüyorum) ‘Annem beni sevmiyor. Annemin sevgisini kaybedeceğim’ korkusuyla yaşıyor. Bu korkularda anne çocuk arasında 3 türlü ilgi var. Birincisi sağlıklı ilgi yani annenin çocuğuyla olumlu zaman geçirmesidir. İkincisi kaygılı negatif bir ilgi var. Burada devamlı azarlama, motive etmeye çalışması, yüksek beklenti içinde olması ve kaygılı bir ilgi vardır. Üçüncüsü ise ilgisizliktir. Burada çocuğa karşı hiç ilginin olmaması bunların içindeki en kötüsüdür. Çocuk duygusal olarak ihmal edilmiş oluyor. Çocuk da tırnak yediği, saç kopardığı ya da deri kopardığı zaman anne müdahale ediyor yapma diye. Bu negatif ilgidir. Bu negatif ilgi, ilgisizlikten daha iyidir. Hatta bazen çocuklar annesine kendini dövdürür, kızdırır annesini. Annesi döver, rahatlar çocuk. Çünkü ilgilenilmemek, yok sayılmak çocuk için daha kötüdür. Dayak yemek çocuğa hiç yoksa varlığımın farkında duygusu yaşatır. Bu nedenler çocuklardaki kaygı bozukluğunun bir uzantısıdır. Genellikle sadece kaygı bozukluğu yetmiyor. Hiperaktivitesi olan çocuklarda da bunlar olabiliyor.”
NEDENİ İLGİ VEYA İLGİSİZLİK OLABİLİR
Çocukların tırnak yemesinin nedeni fazla ilgi ya da ilgisizlikten kaynaklanabileceğine vurgu yapan Tarhan, “Kişi artık erişkin olduğu için onun tedavisini ilaç ve davranış tedavisi ile birlikte yapıyoruz. Çocuklarda şöyle, anne çocuğun eline vurdukça, çocuk daha çok yapıyor. Çocuk bunu ilgi çekmek için yapıyor olabilir. Oyun gibi gördüğü için de yapabilir. Onu yaptığı zaman anne baba ilgilendikçe, çocuk bunu artıracaktır. Normalde anne babaya diyoruz ki, bu çocuk ‘beni sevmiyorlar’ duygusu ile hareket ediyor, o halde bu çocuğa öyle yaptığınız zaman, buna devam eder. ‘Bu hareketini doğru bulmuyoruz ama şunu yapalım’, dikkat odağını, ilgi odağını değiştirme yöntemleri yapılıyor. Küçükse çocuk başka bir oyuncak veriliyor, başka bir şey gösteriliyor ama bu çocuğun aslında daha çok birlikte zaman geçirmeye ihtiyacı var demek. O çocuğun göz teması kurularak, nitelikli beraberlik dediğimiz türde zaman geçirmeye ihtiyacı var. Çocukla o zaman geçirilirse, annesinin o davranışını onaylamadığını bilirse çocuk, o hareketten bir süre sonra vazgeçiyor, bir müddet sonra da yavaş yavaş kayboluyor” dedi.
ERİŞKİN İNSANLARDA DA TIRNAK YEME DAVRANIŞI GÖRÜLEBİLİR
Çocuklarda görüldüğü gibi erişkin insanlarda da tırnak yeme davranışının görülebileceğini hatırlatan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Erişkinler için de benzer durumlar söz konusudur. Çocukluk döneminde böyle yetişmişse bir kişi, depresyon diye geliyor. Tırnak koparmayı sorun olarak görmeyip depresyon olarak görüyor. Kaygı bozukluğu da olabilir. Biz tırnak yeme davranışı var mı diye soruyoruz. Varsa onları da tedaviye alıyoruz. Yahut da çeşitli tikleri olanlar olabiliyor. Tik durumları ile birlikte de eşlik edebiliyor çoğu zaman. Burada kişi depresyonu tedavi edildiği zaman ‘benim artık tırnaklarım kesilmeye başladı’ veya ‘İlk defa hayatımda tırnak kestim’ diyor. Böyle vakalar oluyor. Yani burada arka plandaki hastalık önem arz ediyor. Depresyon, kaygı bozukluğu veya Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) yan belirtisi olabilir” diye konuştu.
ÇOCUKLUK TRAVMALARI ERİŞKİNLİKTE TIRNAK YEME OLARAK ORTAYA ÇIKABİLİYOR
Çocukluk travmaları sonucunda erişkinlerde tırnak yeme davranışının ortaya çıkabileceğini ifade eden Tarhan, tırnak yeme, saç koparma veya deri yolmanın çocukluk çağında travmanın yaşanması ile ilgili olabileceğini kaydetti. Prof. Dr. Nevzat Tarhan, erişkinlerde uygulanan çocukluk çağı travma ölçeğinde iki konuda travmatik yaşantının tespit edildiğini belirterek, “Bunlardan birincisi duygusal ihmalden kaynaklanır. Birey kendini hiç sevilmemiş hisseder. Sevilmiyor gibi büyüyor ama bir taraftan da beklenti de yüksek. Çocuk bu durumda stres yönetimini öğrenemiyor. Bu durum ileri yaşta da devam ediyor. İkincisi ise (çocukluk çağı travmasına yeni eklendi) aşırı kontrolcü, müdahaleci ebeveyn tarzıdır. Hani işgalci anneler denir ya. Eskiden helikopter anne deniyordu, şimdi drone anne diyoruz. O tarzda çocuk tuvalete girse kapıya vuruyor ne yapıyorsun diye. Bu tipler müdahaleci ebeveynlerdir. Böyle durumlarda çocuğun kaygısı yüksek oluyor. Uykusunda rüyasını bile kontrol ediyor annesi ne rüya gördün diye. Böyle bir çocuk kendini güvende hissetmiyor. Her şeyi annesine soruyor. Her şeyde onaylanma ihtiyacı hissediyor. Bu şekilde davranış bozuklukları meydana geliyor. Bu durumlarda bağımlı kişilik geliştiriyor. Örneğin 17 yaşına gelmiş dişini annesi fırçalıyor. Doğal olarak böyle çocuklarda tırnak yeme, saç koparma, deri yolma gibi davranışlar çok oluyor” ifadelerine yer verdi.
NEGATİF İLETİŞİM İLİŞKİ BİÇİMİ HALİNE GELEBİLİYOR
Tırnak yeme sorunu çocuk ve anne babada olduğu gibi eşler arasında da problemin olabileceğini aktaran Tarhan, şu ifadeleri kullandı: “Bu sorun çiftler arasında da seslerin yükselmesine neden olabiliyor. ‘Şu elini ağzından çek, yeter artık’ gibi sert tavırlar görülebiliyor. Bu negatif iletişim. 50 yaşında geldiklerinde bile hala birbirlerini gagalayan eşler vardır. İki tarafta birbirine laf sokuyor, bu durum ilişki biçimi haline gelmiştir. Daha sonra ise hiçbir şey olmamış gibi konuşmaya devam ediyorlar. Davranış biçimi haline getirirlerse, yapacak bir şey yok ama bunun düzelmesini istiyorlarsa, özellikle çocuklar için daha dikkatli olunmalıdır. İlişki biçimini değiştirmeleri gerekiyor. Bakışınızı değiştirip farklı bir yöntem uyguladığınızda farkında olmadan ikinci kişiler, üçüncü kişiler de sizin istediğiniz çizgiye yaklaşırlar, daha sağlıklı bir iletişime sahip olunabilir.”
ÇOCUKLARDA OYUN, YETİŞKİNLERDE DÜŞÜNCE STRATEJİLERİ UYGULANABİLİYOR
Tarhan tırnak yeme tedavisinde çocuklar için oyun tercih edilirken, yetişkinlerde düşünce stratejilerinin uygulandığını söyledi. Tırnak yeme sorununun genellikle sınav öncesi olabileceğinden bahseden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Sınavda sık sık tuvalete gider çocuklar, gençler. Bunun sebebi beynin stres hormonu salgılamasındandır. Stres hormonlarının bir tanesi de vazopressindir. Bu hormon sık sık idrara çıkmaya sebep olur. Bunun tedavisi nörobiyo feedback yöntemidir. Bu yöntemde bu kişilere stres yönetimini öğretiyoruz. Çocuklara daha çok oyunlarla, erişkinlere de düşünce stratejileri geliştirerek, stres dalgası yerine beyindeki o rahatlatıcı dalgaları artırmak için bu tekniği öğretiyoruz. Kişi bu teknikleri uyguladıkça düzeldiğini görüyor ve beyin daha kalıcı bilgi olarak bunu yazıyor, tedaviye uyum artıyor” şeklinde konuştu.