İslam’da ibadetlerin birey ve topluma birçok yararları vardır. Buna hikmet denir. Hikmet, emir ve yasakların hakikatini bilmektir. Bu bağlamda orucun da sayısız hikmetleri vardır. Bunlardan birisi, oruç, insanda empati yapma ahlakını geliştirir. Sabır eğitimi sayesinde insan başına gelebilecek birçok mahrumiyetleri kolayca atlatabilir ve başkalarının yaşadığı olumsuz şartların ağırlığını duygudaşlık yapmak suretiyle idrak eder. İnsan oruç tutmakla, açlık ve susuzluk çeken yoksul kimselerin içinde bulunduğu koşulları, savaş hali ve deprem gibi doğal afetlere maruz kalan kimselerin hallerini yaşayarak öğrenir. Bu açıdan oruç, maddi ve manevi anlamda en güzel bir eğiticidir.
Kur’an-ı Kerim’de geçen “ramazan” sözcüğü (Bakara 2/185) günahlardan temizleyen anlamına gelir. Ramazan sözcüğünün bir başka manası da “yeryüzünü tozdan, kirden, pastan temizleyen” yağmur demektir. Nasıl ki sonbaharda yağan yağmurlar, tozu toprağı ortadan kaldırarak çevreyi tertemiz hale getirirse, ramazan orucu da işlediğimiz bütün günahlardan bizi arındırarak tertemiz hale getirir. Bu sebeple Hz. Peygamber (a.s)’dan gelen bir rivayette: “Her kim, faziletine inanarak ve mükâfatını (Allah’tan) umarak ramazan orucunu tutarsa, geçmiş günahları bağışlanır” (Buhârî “Savm”6); bir başka rivayette de: “Her kim, faziletine inanarak ve mükâfatını(Allah’tan) umarak ramazan ayını ibadetle geçirirse geçmiş günahları bağışlanır” (Müslim “İman” 27) buyrulmuştur. Görüldüğü gibi bu rivayetlerde ramazan ayını ibadetle geçirmenin ahlaki anlamda insana kazandırdığı yararlar üzerinde durulmuştur.
Öte yandan ramazan ayı bize vaktimizi doğru ve iktisatlı bir şekilde kullanmamızıöğretir. Oruç, bir ay boyunca yirmi dört saatimizi meşgul eder. Örneğin, sahur vaktinde kalkılacak, sahur yemeği yenilecek, gündüz ise, ihtiyaç sahiplerinin maddi ve manevi ihtiyaçları karşılanacaktır. Bu bağlamda varlıklı Müslümanlar yoksul kimselere zekât, sadaka, fitre ve infak gibi yardımlarda bulunacaktır. Akşam vakti, tam vaktinde iftar edilecek; yemek yenecek, istirahat edilecek, sonra “teravih” namazına geçilecektir. Bu sene coronavirüs sebebiyle teravih namazları camide kılınmayacak, toplu iftar yemekleri verilmeyecektir. Çünkü sağlıklı yaşam, her şeyin başında gelir. Sağlık olmazsa ibadetlerimizi istenildiği şekilde yerine getiremeyiz. Bütün bunlar bize, vaktin son derece önemli olduğunu hatırlatıyor. Bu bağlamda ramazan ayının bize kazandırdığı güzellik, ramazan ayını işlerimize göre değil, işlerimizi ramazan ayına göre ayarlamak ve vaktin önemini kavramaktır.
Ramazan ayı, ruhsal sağlığımız açısından da son derece önemlidir. Her şeyin başı olan sağlığımızı düzenler, hayatımıza ferahlık, ömrümüze genişlik sağlar. Böyle bir yapı ve ruha sahip olan fertler daima dengesizliklerden ruh sağlığı ile ilgili anormalliklerden uzak yaşarlar. Oruç bir ay boyunca, midemizi ve karaciğerimizi dinlendirir. Bedene güzellik ve zindelik verir. İnsanda duygu eğitiminin önemli boyutları olan; sevgi ve şefkat duygularını geliştirir ve ulvî duyguları uyandırır. İnsanlar arasında sosyal bağların güçlenmesine vesile olur. Bütün bunlar sağlıklı bir toplum inşa etmenin olmazsa olmaz ilkeleridir.
O halde oruç sadece insanın huzur bulmasını değil, toplumsal huzurun da hayat bulmasını beraberinde getirmektedir. Bundan dolayı Hz. Peygamber (a.s): “Oruç tutunuz sıhhat bulunuz” buyurmuşlardır. Demek ki oruç hem ruh ve hem de beden sağlığımızın güçlü bir sigortasını oluşturmaktadır.