Attar; “yaprakları güzel kokulu bir bitki; hoş ve güzel koku” bağlamlı Arapça “ıtr” kelimesinin çokluk biçimidir. Kelime Türkçede zaman içerisinde “aktar”a dönüşmüş ise de Konya’da, pazarın asıl müşterileri olan bayanlar arasında “ettar” telaffuzu ile kendini korumuştur.
İlk attarlar muhtemelen kokulu otlar ile baharat satan kimselerdi. Eskiden Uzakdoğu ülkelerinden kervanlarla getirtilen esans ve baharat çeşitleri ile yurdumuzda gerek kendiliğinden gerekse erbabı tarafından yetiştirilen ve genellikle ilaç olarak kullanılan bazı bitkileri de attarlar satardı. Geçen zaman içerisinde Konya’daki attarlar geleneksel uğraşlarını bırakarak değişik maksatlarla üretilen bazı mal ve emtiayı satmaya başlamıştır. Meselâ züccaciye ile porselen, ayrıca incik-boncuk, iplik, makara, koka, ibrişim vs. gibi hanımların el işlerinde kullandıkları eşyalar, aydınlatma aracı olan petrol lambalarının fitil, cam, fanus vs. kısımlarıyla ilgili parçalar, el yapması kâğıt fenerler, mumlar, gramofon plak ve iğneleri, mutfak levazımatı attarların sattıkları mallardan bazılarıydı.
Gerek Selçuklular ve gerekse Osmanlılar zamanında Konya’daki meslek kuruluşları sayılırken attarların ismi sık sık geçmektedir. Konya’daki Attarlar Çarşısı 1867 büyük çarşı yangınından sonra Türbe Caddesi ile bugünkü yerine yerleşmiş olup günümüzde Teşvikiye Caddesi’nin sağ ve solunda yer almışlardır.
Osmanlı’nın son zamanlarında Konya’da birçok ünlü attar vardır. 1300 tarihli Konya Vilayet Salnamesi’ne göre 1882’de kurulan ilk Konya Ticaret Odası heyeti arasında Attar Ömer Efendi’nin adı geçmektedir. 1310 tarihli Konya Vilayet Salnamesi’nde de 1894 yılı Konya Ticaret Odası heyeti içinde Attar Simon Efendi adında bir gayrimüslim dikkat çekmektedir. 1927 yılına geldiğimizde ise Attar Silleli Fazıl, Attarzade Mustafa ve Mehmet Efendiler, Attar Elliikizade Tahir Efendi, Attar Fahri, Attar Silleli Rıfat Efendi öne çıkan isimlerdendir. 1929 yılında ise Attar Gilisralı Hacı Ali Efendi, Attar Hacı Ali Ağa Konya’nın tanınmış attarları arasındadır.
KONYA'NIN MEŞHUR ATTARLARI
Cumhuriyetin ilk yıllarında Konya Çarşısı’nın en ünlü attarları büyük bir oranda Aksekililerden oluşmuştur. Ünlü Azmüsebatlar bunlardandı. İşyeri Bedesten İçi’ndeydi. Diğer bir ünlü Attar da Silleli Şaban’dı. Attar Yaşar, kardeşi ve çocuklarıyla birlikte Türbe Caddesi’nde mesleğini icra ederdi. Attarlar İçi’nin en eski attarı ise Hacı Yusuf idi. Sonraları Attar Hacı Yusuf’un dükkânının bulunduğu sokağa Attar Hacı Yusuf Sokağı adı verilmiştir. Attar Kel Aziz daha çok hanımlara yönelik eşya satardı. Attar Elliikiler attariye eşyası satarken sonraları bisiklet satmaya başlamışlardır. Attar Fazıl ve Kümük Attar Konya’nın ünlü attarlarındandı. Klasik anlamda attarlık yapanlar arasında Attar Oğlakçı ile Attar Rasık (Rasih) Hoca vardı. Ömürlerinin son demlerine kadar ıtır yani kokulu ot, baharat ve alternatif tıpta kullanılan bitkileri satmışlardır. Günümüz Konya’sında ise eski attarlar gibi etkinlik gösteren ıtırcılar yani doğal ot ve baharat satanlar arasında Dereli Kemal’in oğlu Yafes Sinop oldukça tanınmıştır. M. SABRİ DOĞAN