İnsan davranışlarına, özellikle tarih boyunca yapılan savaşlarla iklim şartları arasındaki ilişkiyi “İklimler Kuramı”nın sahibi Montesqyu’ yü Aristo’da başlayıp İbni Haldun ile süren çizginin zirve durağı sayabiliriz.
Konuyu inceleyerek analiz edip iklimler kuramını ortaya atan bilim adamıdır Montesqyu. İklimler kuramcısına göre, soğuk iklimler kalbi ve kasları güçlendirmektedir. Bu zaviyeden bakıldığında, Soğuk iklimlerin insanları kendine güvenen cesur, özgüveni tamam olduğu için intikam isteğine daha az kapılan, açık sözlü-dobra, az şüpheci, en önemlisi de daha az hilecidir.
ARISTO VE İBN İ HALDUN
Büyük Yunan filozofu Aristo dan beri doğal koşulların, özellikle iklimin insanların davranışlarına, siyasal eğilimlerine etkisi düşünürlerin insanlık tarihi boyunca ilgisini çekmiştir.
Aristoteles’e göre soğuk coğrafyada yaşayanlar çok cesaretli ama az zekidir. Sıcak memleket insanları ise zeki ama az cesur, olmaktadır. Ilıman iklim havası olan ülke insanı ise zeki hem de cesurdur.
Özgür ruhlulukla soğuk iklim arasında ilinti-ilişki bulunduğunu, sıcak iklimin doğal olarak boyun eğme eğilimlerini öne sürmüştür büyük filozof Aristoteles.
Aristo’nun iklim kuramını daha ileri aşamaya götüren büyük İslam alimi İbni Haldun Tunusludur. Bilginimiz ılıman iklim insanının görünüm, ahlak, din ve sanat gibi konularda , diğer iklim kuşaklarındaki halklardan çok çok ileriye gitmiş olduklarını ileri sürüyor. Tarihe mal olmuş üstün medeniyet ve mimarilerin, kültür merkezlerinin sadece ılıman iklime sahip coğrafya bölgelerinde kurulduğunu ve ileri uygarlıkların gelişmesini bu iklimin kolaylaştırdığını üstüne basa basa vurguluyor eserlerinde. Çok sıcak ve aşırı soğuk iklim şartlarının medeniyetler ve geçmiş toplumlar üzerindeki menfi etkilerini bir bir izah ediyor yazdığı eserlerinde.
Monteskyu “Yasaların Ruhu” kitabında “Bir insanı sıcak ve kapalı bir yere koyun hemen kalbinin sıkıştığını, baygınlık geçirdiğini görürsünüz. Bu durumdayken, ona şöylece biraz canlıca bir harekette bulunmasını teklif edin, öyle sanıyorum ki pek istekli görünmeyecektir; hiçbir şey yapamayacağını hissttiği için, herşeyden çekinecek, korkacaktır. Sıcak memleket halkları yaşlılar gibi utangaçtır. Soğuk ülkelerinki ise, gençler gibi cesaretlidir.
İnsan-toplum davranışlarının bu farklılığının aynı ülkenin kuzey ve güneyinde yaşayan insanlar arasında da görüldüğünü öne sürerek devam ediyor Monteskyu sözlerine. “İklimin kölelik ya da özgürlük eğilimlerinin ortaya çıkmasında da önemli röl oynadığını belirtiyor. Bu durumdan dolayı sıcak iklimlerde yaşayan insanlar korkak ve ürkek oldukları için öteden beri kölemen toplum durumunda, soğuk hava şartlarında yaşayanlar ise sürekli olarak özgürlük içinde yaşamışlarsa buna şaşmamk gerekir. Bu durum doğal tabiat şartlarının doğal sonucudur” diyor.
İ SAVAŞLAR VE İKLİM
Aralarında ilinti-ilişki var mı? Vardır, savaşlarla iklimlerin şartları arasında. Tabii savaşlarla iklim koşulları arasında, genel olarak teknolojinin ve özel olarak da savaş teknolojisinin geri olduğu dönemlerde bir ilişki vardı.
Osmanlı döneminde padişahlar, sefere çıkmak için hep uygun mevsimi beklerler, kışın savaşa çıkmak istemezlerdi. Velakin, teknolojinin icadından sonraki dönemlerde, meselen, Birinci ve İkinci Dünya Savaşlarının kış aylarında da aynı şiddetle sürdüğünü biliyoruz.
Rus bozkırlarının dondurucu soğuklarla geçen kış aylarının, Napolyon ve Hitlerin hesaplarının yanlış çıkmasında büyük ehemmiyette röl oynadığını biliyoruz. Bu yenilgide, mağlubiyette iklim kadar, o bozkırların uçsuz bucaksızlığının yani coğrafyanın da çok önemli etken olduğunu, iklimin savaşa değil lakin, yenilgiye sebep olduğu apaçık.
İKLİM ETKİSİ İNKAR EDİLEMEZ
Edilebilecek her türlü itiraza karşın, iklimin insan-toplum davranış ve hareketleri ve sonuç olarak siyasal hayat üzerinde belirli yoğunlukta ve önemli etkisinin bulunduğunu kabul etmek gerekiyor. Yazımızda buna değinmek ve izah etmeye çalıştık. İklimin insan davranışlarına etkilerini hem doğu bölgelerimizde hem batı bölgelerimizde müşahede ediyoruz bilfiil.
Nisbeten daha soğuk Kardeniz bölgemiz ikliminin insanıyla, Ilıman Akdenizin insanı farklı kişilik özelliklerine sahipse, bu duruma diğer nedenlerin yanında yaşadıkları doğal iklimin belli oranda etkisinin olduğu söylenebilir diyor yazımızın girişinde görüşlerini arz ettiğimiz bilginler.
Afatsız güzel günler dileğiyle…