Uzaklaşmak, gözden kaybolmak, gizli kalmak gibi anlamlara gelen ”gayp” kökünden türeyen gıybet; dini bir kavram olarak bir kimseden, gıyabında hoşlanmadığı sözlerle bahsetmek demektir.
Yüce Allah şöyle buyuruyor:
- ” Ey iman edenler, zandan çok kaçının çünkü zannın bir kısmı günahtır. Tecessüs etmeyin (birbirinizin gizli yönlerini araştırmayın) Kiminiz kiminizin gıybetini yapmasın (arkasından çekiştirmesin). Sizden biriniz, ölü kardeşinin etini yemeyi sever mi? İşte tiksindiniz. Allah’tan korkup sakının. Şüphesiz Allah, tövbeleri kabul edendir, çok esirgeyendir.”(Hucurat Suresi 12)
Peygamber Efendimiz (s.a.v) şöyle buyuruyor:
-“Miraca çıkarıldığımda, bakırdan tırnaklarıyla yüzlerini ve göğüslerini tırmalayan insanlar gördüm.” Bunlar kim” dedim. Cebrail aleyhisselam “Gıybet ederek insanların etini yiyen, şahsiyetlerini zedeleyen kimselerdir.” Dedi.( Ebu Davut)
-“Din kardeşinin yüzüne söylemekten hoşlanmayacağı şey gıybettir.”(İbni Asakir)
-“ Bir cemaat içinde bulunurken, bir kimse hakkında gıybet edildiğini görürsen, o kimse için yardımcı ol. Ve cemaatı da ondan men etmeye çalış veya oradan kalk git.(İ.Ebiddünya)
İslam alimleri gıybetin haram ve büyük günah olduğu konusunda ittifak etmişlerdir. Ancak bir söz veya davranışın gıybet sayılıp sayılmaması niyetle yakından ilgilidir. Buna göre bir kimsenin yanlışlarının sırf onu küçük düşürmek için söylenmesi gıybet sayılırken, yanlışlarının düzeltilmesi maksadıyla söylenmesi gıybet sayılmaz. Gıybetin yapılması gibi dinlenmesi de haramdır.
Gıybetten kurtulmak için:
1-Gıybetin zararını düşünmeli! Gıybet sebebiyle, sevaplarının gideceği, hatta gıybet ettiği kimsenin günahlarını yükleneceğini bilmelidir.
2- Başkalarını gıybet edip kusur araştıran kimse kendi kusurlarını göremez. Kendi kusurlarını göremeyen zavallı bir ahmak olduğu anlaşılır.
3- Kıskançlık ateşi söyleyeni yakıp kavurur. Üstelik gıybet günahına girdiği için sevaplarını sevmediği kimseye vermeye mahküm olur.
Gıybet etmenin kefareti üzülüp tevbe etmek ve helalleşmektir. Gıybet olunan bunu duymuşsa, tevbe etmekle affedilmez helalleşmek gerekir. Şayet duymamışsa önce pişman olmak, daha sonra da hem tövbe edip, hem de gıybet ettiğine hayır duası etmek gerekir.
İhtiyaç halinde gıybeti caiz olanlar
1-Bir haksızlığı, bir yolsuzluğu şikayet etmek için, ilgili mercilere bildirmek.
2-Etkili ve yetkili birine( Falanca gayri meşru iş yapıyor, ona mani olun demek)
3-Bid’at sahibi ile gezen birine( Onunla gezme o mezhepsizdir)demek
4-Şahitlikte(Falanca şöyle yaptı)demek
5-İnsanları, açıktan günah işleyenlerden korumak için( O kumarbazdır) demek
6-Müslümanları, bid’at ehlinin zararından korumak için, bunların kitaplarının ve yazılarının bozukluğunu, sözle ve yazı ile bildirmek.
ALLAH hepimizi gıybet etmeyenlerden eylesin. Amin. Selam ve Dua İle.