Ülkemizin en ağır yaralarından biri maalesef eğitim sistemimizdir. Gelin görün ki yıllardır aşamadığımız, tâbiri caizse dikiş tutturamadığımız tek sistemimizdir demek doğru olabilir. Peki, eğitim sistemi nedir? Önce onu bir anlayalım. Eğitim sisteminin gerçekleştireceği bir amacı vardır öncelikle. Bu amacı gerçekleştirecek parçalar (alt sistemler) bir araya gelerek bütünleşmiştir. Parçalar da birbirine hayatî derecede bağlıdırlar. Şöyle ki; ilköğretim, lise ve üniversite gibi aşamalardan örülmüş ve bu sistem hayatımızda bir bütünlük arz eden sistematik bir yapıdır. Her şeyin olduğu gibi eğitim sisteminin de belli başlı özellikleri vardır. Bunlardan biri de sistemin akılcı çalışması, alt sistemlerin etkin çalışmasına ve sistemin dış sistemlerle düzenli ilişkisine bağlıdır. Bu şu demektir, sistemde her bir parça ne kadar yerinde ve sağlıklı işlerse bu zincirleme olarak birbirini tamamlayacak ve bütünsel anlamda harikulade bir sistem ortaya çıkacaktır.
Bir ülkede eğitim demek gelişmişlik demektir. İlerleme, çağdaşlık düzeyi, başarı ve daima basamakları çıkan bir uygarlık demektir. Eğitim sistemi ülkenin temelidir ve ele hamur olarak alınacak en son şeydir ki her başa gelen “beğenmedim böylesi daha mantıklı” teorisiyle hareket edip değiştirmesin. Değişirse de ya bu savaşta mağdur olan genç ve verimli beyinlerimize ne olacak? Arada sistem uğruna harcanan milyonlarca ‘ümidimiz’ sönüp gidecek. Bir bina düşünün temeli olmayan bir yapının üstüne ne inşa edilebilir? Alt yapısı olmayan bir binanın duvarı ya da tuğlası nereye konabilir, kondu diyelim yıkılmaz mı? Alt yapısını oluşturamadığınız bir eğitimden meyve alamazsınız. Durum böyleyken sistemin sürekli değişmesi artık genç arkadaşlarımızda birçok ruhsal ve fiziksel problemler de ortaya çıkarmaktadır. Bize dikte edilen ve zihinlerimize kodlanan “yarış kulvarı” psikolojisi hayatları neredeyse beşikten mezara bir yarış atı durumuna sokmaktadır. Çocuklar daha ilkokuldan, oyun çağında test kitaplarına gömülerek yaşlarını çürütmektedirler. Halk arasında yerleşen zihniyete göre ailene, akrabalarına veya arkadaşlarına karşı “aptal kişi” durumuna düşersin. İşte sırf bu düşünce yüzünden birçok çocuk ve gencimiz kendini ispatlama savaşı içinde fiziksel ve ruhsal sorunlar yaşamakta, hasta olmakta ve kişiliği bozulmaktadır.
Bilim adamlarının yaptığı çalışmalar, insan beyninin sağ beyin ve sol beyin olarak ikiye ayrıldığını, sağ beynin; mantık, analiz, matematik, dil gibi işlevlere sahipken, sol beynin; yaratıcılık hayal gücü, bütünsel düşünme, sanat, ritm gibi işlevlere sahip olduğunu tespit etmişlerdir. Einstein’ın da dediği gibi; “sağ beyin kutsal bir armağan, sol beyin ise sâdık bir hizmetçidir.” Hal böyleyken nasıl olur da seviyenin belirlenmesi konusunda göz önüne alınacak kriterin, sınavda ortak bir takım dersler hazırlayıp, tüm bireylerin bu derslerde başarılı olması beklenebilir? Çeşitli istidat ve kabiliyetlere göre de kısımlara ayrılan insan beyni her bireye doğuştan sahip olduğu ya da sonradan çevresel faktörlerle ortaya çıkarılan ayrı ayrı alanlarda da yetenekler kazandırmaktadır. Durum böyleyken mevcut eğitim sistemimizdeki gibi, nasıl olur da her bireyden aynı alanda bir başarı beklenebilir? Daha başka bir ifadeyle bireyler bu türlü hazırlanan bir sınav sisteminde başarısız olunca neden yetersiz ya da aptal kişi muamelesine büründürülürler? Bir ülkede her bireyin kendi yetenek ve kabiliyetlerine göre bir takım alanlarda yetiştirilmesi, ülke için daha verimli ve başarılı bir nesil kazandıracaktır. Her bireyin başarılı olduğu alanda çalışması demek, işini zevkle yapması ve ülkesini o alanda en üst seviyeye ulaştırması demektir. Bu konuda yaptığım kısa bir araştırmayı sizinle paylaşmak istiyorum:
Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programının (PISA) sonuçları; Testte, öğrencilerin, matematik, fen bilimleri ve okumayla ilgili sahip oldukları bilgi ve becerilerin ne kadarını hayata geçirebildikleri, sorunlarla karşılaştıklarında ne kadarını uygulayabildikleri ölçülüyor. 2000 yılından beri uygulanan bu testin sonuçlarında en başarılı ülke hep Finlandiya çıkıyor. Türkiye, ne yazık ki Meksika’dan sonra sıralamada sondan ikinci sırada yer almış. Finlandiya eğitim sisteminde sınav stresi yok, mukayese yok; dershaneler, özel hocalar yok. Eğitim saatleri çok kısa olmasına rağmen bütün öğrenciler eşit düzeyde başarılı. Okullarda okutulacak kitaplara öğretmenler kendileri karar veriyor. Zorunlu temel eğitim boyunca, değerlendirme adına herhangi bir ulusal sınav veya yılsonu sınavı yok; Öğrenciler, öğretmenin hazırladığı sorularla değerlendiriliyor. Bu yüzden öğretimin odağında öğrencileri testlere hazırlamaktan ziyade tamamen öğrenme var. Çocuklar sınıf içinde dolaşarak, arkadaşlarından, öğretmen ve ders malzemelerinden bilgiler toplayabiliyor, ara sıra da kanepeler üzerinde dinlenebiliyorlar. Öğretmenleriyle birlikte yemek yiyorlar. Öğrenciler rahat ortamda öğrenmenin keyfini yaşıyorlar. Okul kantininde sadece süt, su ve meyve bulunuyor. Her çocuğa kendi öğrenme yöntemine göre ödev veriliyor. NLP teknikleri öğretmenler tarafından derslerde uygulanmakta. Bazı dersleri farklı yaş grubundaki öğrenciler bir arada işliyor; böylece uyumu öğreniyorlar. Finlandiya’da öğretmen olmak çok kolay değil. Liseden mezun olup öğretmen olmaya karar veren bir öğrenci üç aşamalı kabul testinde başarılı olmak zorunda. Öğretmenlik lisans programı boyunca, öğrencilerin her yıl birer ay uygulama okullarında ders anlatarak staj yapma mecburiyetleri var. Türkiye’de öğretmenlik stajı sadece son yıl yapılabilir, o da ne yazık ki KPSS sınavının hazırlıkları nedeniyle hedefine ulaşamaz. Finlandiya’da “yaşam boyu öğrenme” eğitimin en önemli ilkesi. Bunu günümüzde örnek olarak yazdım. Bizim eğitim sistemimizin temelleri geriye gidersek çok sağlam bir zemin üzerine oturmuştur ama bu başka bir yazı konusu.
İnşallah deneye deneye millî bünyemize uygun eğitim sistemini buluruz..