Yokluğu bir yara, varlığı bir dert midir buğdayın?
Hayır, kesinlikle hayır. Bolluk şükür, kıtlık sabır vesilesidir tüm nimetlerin, hayata Müslümanca bir bakış açısı ile bakanlar için. İki yıl önce buğday krizi var diye ortalığı ayağa kaldıranlar bugün hem dünyada hem de Türkiye’de buğday fazlalığına yine buğday krizi var diyorlar. Kelimeler ve kavramlar nasılda böyle yüksek tonda kullanılıyor. Bu çağın en büyük mahareti kavramların içini boşaltmak… Ne demek kriz… Ne krizi… Ortalıkta kriz falan yok… Sadece krizden nemalanmak isteyenler var…
Dünyada buğdayın arz fazlalığı nasıl kriz oluşturur. En fazla fiyatları etkiler, bu da doğal bir süreçtir. Buğday uzun süre saklanan bir ürün. Bu ürünün olsa olsa en fazla stok maliyeti olur. Bu da telafi edilebilir bir maliyettir. Bir kriz sebebi değildir… Dünyada ortalama 800 milyon tona yakın buğday kullanımı var ve buna yakında bir tüketim var. Yeni bir sezona girerken de stoklar var. Buda aşağı yukarı 300 milyon civarında. Dünyada buğday krizi var dendiğinde dünya stoklarında yaklaşık 300 milyon ton buğday vardı. Şimdiler de ise dünyada fazla üretim var deniyor. Bu fazlalık 850 -900 milyon ton değil. 8-10 milyon tonluk bir fazlalık var. Bunu da bir sonraki senenin stoklarına ilave edersiniz olur biter. Bu fazlalıktan bir kriz doğmaz. Türkiye ‘de bu anlamda bir fazlalık var. Biz buna bolluk diyelim. Nimetin çokluğu fazlalık değil berekettir, lütuftur. Bu arz fazlalığını nasıl yönetiriz? İşte bunun üzerinde durmak lazım
Biz bu platforma 2022 Haziranında ‘’Türkiye'de bir buğday krizi yoktur’’ diye bir program yayınlamıştık. Ne demiştik bir bakalım:
”Türkiye’de bir buğday kriz var mı? Hayır. Neden hayır? Türkiye un, makarna, bisküvi vs. buğdaya dayalı ihracat yapmadığı zaman kendi kendine yetiyor. Burası Afrika’da Benin, Burkina Fosu vs.. gibi tamamen buğdayda dışa bağımlı bir ülke değil ki...Allah o ülkelere yardım etsin, Afrika’nın çoğu ülkesi ya Rusya’dan ya da Ukrayna’dan buğday alıyorlardı. Savaştan mütevellit Ukrayna limanları çalışamadığı için buğday sevkiyatı yapılamıyor. Evet, bu ülkelerde buğday krizi var.
Peki, Türkiye böylemi? Hayır... Kesinlikle hayır... Türkiye’nin uzun yıllar ortalaması yıllık 20 milyon ton buğday üretimi mevcuttur. Kuraklık olduğu zaman 18 milyon, yağışlar normallerin üzerinde gittiği zaman 22 milyon ton üretimi var.
Ama öyle bir yayın yapılıyor ki sanki bizim depolarımızda hiç buğday kalmamış, hatta fırınlarda bile son birkaç çuval un kalmış da biz de bir iki haftaya buğdayımız unumuz bitecek aç kalacağız. Yapmayın kardeşim... Bu çığırtkanlığın hiç kimseye bir faydası yok.
Türkiye buğday ithal ediyor mu? Evet, ediyor. Bu ithalatı, işlenmiş ürüne çevirip ihracat etmek için yapıyor. Türkiye un, makarna, bulgur, bisküvi ihracat yapmazsa ithalat yapmasına da gerek yok. İhtiyacı yok çünkü. İhracat bir tercihtir, yapmayabilirsin. Eğer bir şey tercihe konu oluyorsa o şey kriz üzere değildir. Bir muhtariyet durumu varsa, bir tercih sebebi varsa, mecburiyet yok demektir. Burandan da kriz yok anlamı çıkar.
Şimdi ihracat mevzusuna gelelim. Dışardan 6 tl ye mal ettiğiniz buğdayı, 9 tl’ye dışarıya işlenmiş mamul olarak satıyorsanız bunun neresi sıkıntılı? Öyle yanlı ve yanlış haberler yapılıyor ki vay efendim” Türkiye buğday ithalatını artırdı. Dünyada ithalatta 9 milyon tonla ikinciyiz” Keşke 9 milyon değil de iki katı 18 milyon ton ithal edilse de, hatta daha da ilerisi 9 değil 90 milyon ton ithal edilse de o ithal ettiğimizi işleyip ihracat yapsak.
Burada konuşulması gereken konu ithalat değil ihraç ettiğimiz buğdayı kendimiz nasıl temin edebiliriz. Tartışmaya iyi niyetli yaklaşılmadığı için, tamamen toplumu provoke eden açıklamalar olduğu için, ihracatta kullanılan buğdaya nasıl çözüm buluruz, konusu güme gidiyor...
Bilgiyi, haberi şu şekilde aktarırsanız; Örneğin, devlet tonunu 2250 TL ye köylüsünden buğday alıyorken ithalatçıdan 6 TL ye buğday alıyor. Çiftçisine vermediği parayı ithalat yolu ile yabancı ülkelerin çiftçisine veriyor. Hâlbuki olayın seyri şu şekilde: 2020 yılında buğday 1400 TL iken devlet 2250 TL yaptı. % 40 yakın fiyat artışı oldu. Hatta bazı un fabrikaları buna tepki gösterdi, devlet fiyatı yüksek açıkladı diye. Çiftçinin elinde buğday fiyatı düşmesin diye devlet ithalata izin vermedi. Bu arada dünya piyasasında buğday; pandemi, kuraklık ve savaştan dolayı 250 dolar civarından 450 dolar seviyesine çıktı. Burada aslında devlet iyiniyetli davranıp ithalata izin vermedi. Ki bize göre bu yanlıştı. Çünkü kuraklık olmuş, ürün az ve ihtiyaç fazla. Yapılması gereken şey devlet en azında 3-4 milyon ton buğday almalı idi... Bu rakamlar piyasa güven verecek ani artışların önüne geçecekti. Fakat piyasa baskısından dolayı ithalat yapamadı. Devlet ithalat yapıp, buğdayın fiyatını düşürecek yaygarası kopardılar. Oluşan kamuoyu baskısından dolayı devlet 250 dolara alacağı buğdayı zaman aralıkları ile 300’e,350’ye, 400’e ve hatta 450 dolara almak zorunda kaldı. 2021 yılında buğdayın bir kısmı fabrikaların ve tüccarın eline geçti. Bundan dolayı da buğdayın fiyatı iç piyasada yükseldi. Devlet piyasayı dengelemek için dışardan buğday ithal etmek zorunda kaldı. Buğday ithalatının sebebi buğday olmadığı için değil, piyasayı regüle etmek içindi.”
O zaman da yazmışız/anlatmışız. Türkiye ‘de bir buğday krizi yok diye. Biz haklı çıktık, ama bu kriz algısını oluşturanların sesi daha yüksek çıktı maalesef. Türkiye’de şuanda yine bir kriz ortamı oluşturmaya çalışıyorlar. Neymiş efendim devletin elinde çok buğday var, dolaysıyla fiyatlar düşecek, çiftçi sezonda mağdur olacak diye yaygara koparıyorlar. Büyük şairimiz, mütefekkirimiz İsmet Özel’in dediği gibi: “Biz bağıracağız, birileri hiç duymayacak, hep aynı hikâye, duyanlara selam olsun.” Bunun misali biz bilimsel anlamda gerçekleri söylemeye devam edeceğiz.
Şuan için mart ayı itibari ile buğday dünya piyasalarında tonu 200 doların altıda. Pandemi öncesi rakamlardayız yani. Pandemide gereksiz yere hem dünyada hem de Türkiye’de kriz çığırtkanlığı yapıldı. Hâlbuki o yıllarda hem çok az bir arz eksikliği vardı hem de dünya stoklarında yine 300 milyon tona yakın buğday vardı.
Bizi ilgilendiren kısmı ile Türkiye durum ne olacak? Burada spekülasyon yapıp vurgun yapanlara dikkat etmek lazım. Şimdi de aynı spekülatörler devrede. Buğday çok fazla, dolaysıyla fiyatlar düşecek diye yaygara koparıyorlar. Bir kaos oluşturup fiyatları düşürmek dertleri. Fiyatlar düşüncede piyasadan ucuza mal toplamak. Depolarını ucuz fiyata doldurduktan sonra, yeniden bir buğday azalıyor çığırtkanlığı yaparak ellerindeki buğdayı yüksek fiyata satmaya çalışacaklar.
Hasılıkelam buğday fiyatları dünyada düştü. Bu sene böyle giderse 2023 gibi bol bir yıl olabilir yine 22 milyon ton buğday rekoltesine ulaşabiliriz. Bundan mütevellit bu sene ülkemizde buğday fiyatları uluslararası piyasadan daha pahalı olur.
Geçen sene ürün boldu, TMO ve LİDAŞ‘larda buğday çoktu. Harmana 6-7 milyon ton stokla girdik ve bu stokla devlet buğday almaz dediler. Ama devlet cumhuriyet tarihinin rekorunu kırdı 13 milyon tonun üzerinde buğday aldı. Bu sene de aynı bolluk yılı olacak… Kıtlık yıllarını yöneten TMO’nun bolluk yıllarını da iyi yöneteceğine inanıyoruz… Senelere göre farklılık gösteren yığılmaları ya da azalmaları önlemenin yolu planlı üretimi bir an evvel yürürlüğe koymaktan geçiyor.