Siyaset Bilimci ve Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz, Konya hakkında ilk fotoğrafların çekildiği 1884 yılından bugüne 140 yıllık dönemden kesitler ve kareler içeren 3 binden fazla fotoğraf yayımladı.
2019 yılından beri Konya kent kültürü ve tarihi hakkında yayın yapan Konya Eski ve Yeni Fotoğraflar sayfasının editörlüğünü ve yöneticiliğini yapan Ömer Tokgöz, gazetemize açıklamalar yaptı.
Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz, sosyal medya takipçilerinden gelen yoğun üyelik talepleri ve teveccühleri doğrultusunda sürekli güncel bir sayfa yayın politikası oluşturduğunu ve ilk yayın anından itibaren sayfa yayın politikası ve ilkeleri oluşturup üyelere deklare edildiğini belirtti. Sayfa paylaşımlarında tevatüre ve duyumlara değil bilgiye dayalı ve araştırma sonucu Konya’ya ait sahih, tutarlı ve teyit edilmiş verilerle desteklenen bir fotoğraf paylaşımı yaptığını/yapıldığını vurguladı.
Tokgöz, 3 binden fazla fotoğraf yayınlamanın basit bir paylaşım çizgisi olmadığını, bu performansın arkasında 25 yıllık yoğun bir kaynak tarama, araştırıp okuma ve gözden geçirilmiş bilgi potansiyeli bulunduğunu ifade etti. Ayrıca bu alanda çalışmalar yapan tüm STK'lar ile kurduğu kültürel bağlantıların sonucunda bir bilgi birikimine ulaştığını, kişisel bir perspektif ve kültür panoraması oluşturduğunu belirtti. Sözlü tarih kapsamında bu alanda temayüz etmiş kültür çınarlarının sohbetlerinde bulunarak Konya hakkındaki teorik bilgilerle pratik hayattaki karşılıklarını bütünleştirici şekilde feyz aldığını vurguladı.
Sayfanızda ve hesabınızda fotoğraflarla birlikte fotoğrafların hikâyelerini de paylaşıyorsunuz bazen. Paylaştığınız fotoğrafları nasıl buluyorsunuz? Araştırma süreciniz nasıl geçiyor?
Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz, “Bu bilgi derleme ve ağır kültür işçiliği olmadan ne 140 yıl önceki siyah beyaz fotoğrafı anlamak ve yorumlamak, ne tarihi yarımada da yer alan anıt karakterli ve sıradan gibi görünen 100 yıllık bir çeşmeyi yorumlamak mümkün değildir. Çünkü birinci ulusal mimari akımını bilmeden, okumadan anlamadan tarihi çeşmeleri ve anlamlı bir örnek olan Sırçalı çeşmesini yorumlamak mümkün değildir diyerek açıklamalarını sürdürdü. Yani fotoğraf ile bilgiyi, kültür ile görünümü, sözlü tarih ile rasyonel bilgiyi örtüştürmek gerektiğini ve ısrarla yapmaya çalıştığı çizgi de bu.” ifadelerine yer verdi.
Araştırmalarında yakaladığı başarıyı öncelikle doğru bilgi için gerekli olan doğru soruyu sorma ve tecessüs, ikinci olarak nitelikli araştırma ve ar_ge yapmak ve üçüncü olarak internet ortamında “veri madenciliği” denilen teknikle bilgi toplamak ve dördüncü olarak saha çalışması yapmak olduğunun altını çizdi.
Tokgöz, sadece yazılı materyal okumanın ve/veya internette harcıalem sörf yaparak ulaşılabilen bilgilerin yeterli olmadığını, yanı sıra bizzat tarihi eser, mahalle, eğitim kurumu, anıt, konak, kerpiç ev, Osmanlı Türkçesi ile yazılmış mezar taşları gibi eserlerin olduğu alanlara giderek bizzat yerinde saha çalışması yaptığını söyledi. Yapılan işin basit bir malumatfuruşluktan öte sosyal medyada içerik üreticisi olarak tanımlanan ve nitelenen bir durum olduğunu vurguladı. Tokgöz, “Dijital ortamda nitelikli ar-ge yapmak bir tür arkeolojik kazı yapmaya benzemekte ve literatürde ise veri madenciliği olarak nitelenmektedir.” dedi.
Araştırma bilgisi ve saha çalışmasına ilave olarak sosyal medyada görünür olmadan öncede Konya kültürü ve tarihi ile ilgili çalışmalar yaptığını ve birçok sivil toplum kuruluşu çalışmalarına katıldığını belirtti. Sosyal medya günümüzde kişisel var oluştan öte sosyal ve kültürel amaçlı bir potansiyelin yansıtıldığı bir dijital mecra olarak öne çıkmıştır.
Sosyal medyada tarihi eserler hakkında yapılan paylaşımlar ve talepler karşılık buluyor mu?
Tarihi eserler hakkında sosyal medyada yayınladığım birçok tarihi türbe, medrese ve çeşmenin hakkında fotoğraf ve metin paylaşımı sonucunda ilgili ve yetkili kamu kurumlarının dikkati çekilmekte ve gerekli önlemler alınmakta, restorasyon, tamir bakım gibi iyileştirmeler yapılmaktadır. Bu da internet demokrasisi ve birlikte yönetişim kavramı açısından güzel bir örnektir. Bu açıdan önemli tarihi eserlerin Selçuklu dönemi, Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet döneminden bugüne intikal ettiğini, tarihi eserlerinin tamir bakım ve restorasyon önerilerinin ise kamuoyuna mal olması ve yetkili kurum ve kuruluşların harekete geçmesi için de girişimde bulunmaya devam ettiğini belirtti. Konya kadim bir şehir olduğu için gerek arkeolojik kalıntı ve materyaller gerek belirttiğim tarih evrelerinde onlarca eser var, yetkili kurum ve kuruluşlar için bu anlamda gönüllü bir rehberlik ve yol göstericilik işlevi yaptığımızı acizane belirtmek gerek.
Tokgöz, bu bağlamda Konya’nın 2 bin yıllık tarihi çizgide Çatalhöyük’ten başlayarak birçok dönem geçirdiğini ve geniş bir potansiyeli bulunduğunu belirtti. Bu potansiyelin içinde şehrin arkeolojik eserler tarihi, Selçuklular dönemi, Karamanoğlu Beyliği dönemi, Osmanlı dönemi ve Erken Cumhuriyet dönemi tarihi, toplumsal olaylar, halkın yaşantısı, folkloru, müziği ve tüm dönemlerden bugüne gelen mimari eserleri gibi birçok sosyal ve ekonomik boyut taşıdığını belirtti.
Aynı zamanda fotoğraflardaki ipuçlarından o fotoğrafın nerede, ne zaman çekildiğini de tahmin ediyorsunuz değil mi? Ne tür ipuçlarını takip ediyorsunuz?
Bu kapsamda Konya kent kültürü ve tarihi alanında en az 30 bin sayfalık bir metin okuması yaptığını, Konya ile ilgili tarihi fotoğrafların yerli ve yabancı fotoğrafçılar tarafından çekilmiş dönem albümlerinin tamamını ve sosyal medyada daha önce yayınlanmış Konya ile alakalı binlerce kare fotoğrafların tamamını inceleyip gözden geçirdiğini vurguladı.
Tokgöz, sözlerini şu şekilde sürdürdü; “Konya'nın kadim bir kent ve medeniyetlerin kavşak noktasında duran önemli bir şehir olduğunu göz önünde tutmamız gerekir. Bu potansiyeli tanımak, anlamak ve yorumlamak için geçmişten bugüne yayınlanan seyahatnameler, tablo ve gravürler, menkıbeler, destanlar, Konya Şeriye sicil defterleri, Vilayet salnameleri, yerli ve yabancı kişiler tarafından yazılan kitaplar, ansiklopediler ile ve bazı web sayfalarını incelemek gerekir. Bilgi havuzu planında özellikle kamu kurumlarınca ve meslek odaları ve medya kurumları tarafından yayınlanmış süreli yayınlar, dergi ve Konyapedia, Go Konya gibi web sayfaları ile üniversitelerde hazırlanan yüksek lisans tezleri ve doktora tezlerinin de önemli bir kaynak”
Konya Eski ve Yeni Fotoğraflar sayfasının istatistikleri hakkında bilgi verebilir misiniz?
Tokgöz, Konya eski ve yeni fotoğraflar sayfasının Konya içinden, ülkemizden ve yurt dışından yoğun ilgi gördüğünü belirterek sayfa istatistikleri hakkında şu bilgileri verdi:
“Konya Eski ve Yeni Fotoğraflar sayfası son 5 yıl içinde sürekli büyüyerek 2 bin üye sayısından 56.400 üye sayısına ulaştı.. Sayfayı Konya'dan sonra Türkiye içinden en çok İstanbul, Ankara, İzmir ve Antalya’dan takip ediliyor, yurt dışından ise Avrupa ve Amerika’dan dokuz ülkeden izleyici var. Bunların başında Almanya, Hollanda, Fransa, Avusturya, Danimarka, Belçika, Abd, İsveç ve Norveç’teki üyelerce takip ediliyor.
Sayfada üyelerin % 82 erkek, %18’i ise kadın üyelerden oluşuyor. Üyelerin hafta boyunca sürekli yorum, paylaşım ve beğeni yaptıkları günler içinde ise en çok etkileşim Çarşamba ve Salı günü yapılırken bu günleri sırayla Perşembe ve Pazartesi günleri ve diğer günler takip ediyor. Tüm paylaşımlar yoğun ilgi görürken özellikle sportif anlamda Konyaspor ve Konya İdmanyurdu futbol takımları hakkında yapılan paylaşımlar yoğun ilgi ve alaka görüyor. Mevlâna türbesi peyzaj düzenlemesi ve Kılıçaslan köşküne dair fotoğraflar etrafında ise lehte/aleyhte eleştirel görüş ve paylaşımların ön plana çıkıyor.”
Dijital kültür çağı olarak internet ve sosyal medyada görünür olmak giderek yaygınlaşıyor, siz bu konuya nasıl bakıyorsunuz?
Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz, dijital kültür ortamında sosyal medya herkesin içinde yer aldığı bir mecra olurken kentlerin ve insanların hayatına ışık tutan fotoğraflar ile geçmişe ve bugüne yolculuk yapma imkânı veren önemli bir uğrak noktası olmuştur. Bu tür kent sayfaları hatta ilçe ve köy sayfalarının çok popüler olduğunu ve basılı hiçbir kaynakta olmayan kişisel fotoğraflar, aile fotoğrafları ve sosyal anlamda düğün, dernek, bayram, resmi gün ve kutlamalar gibi unsurlarında bu şekilde değer kazandığını belirtti.
İnstagram başta olmak üzere sosyal medya hesaplarından paylaşılan tbt hashtag'i kullanıcıların eskilere dair paylaştığı görüntülerde kullandığı bir paylaşımdır. Throwback İnstagram'da geçmiş fotoğraflar manasına gelmektedir. Ayrıca Throwback Thursday için “#tbt etiketi”, Hey Gidi Günler, Nostaljik Perşembe ve Ne Günlerdi gibi Türkçe anlamlar da bulunmaktadır. (https://www.milliyet.com.tr/egitim/throwback-ne-demek-turkcesi-nedir-instagramda-throwback-nedir-6761859)
Tokgöz sosyal medya kullanıcılarının hem güvenliklerine dikkat etmesi hem de içeriklerin kontrolünü yapması gerekli diyerek şu noktalara dikkat çekti: “Dijital mecralarda iyi, güzel ve yararlı bilgiler ile birlikte bilinçli medya okuryazarlığının kısıtlı olduğunu ve kasıtlı üretilmiş yanlış bilgiler içeren caps, link gibi çakma tabir edilen birçok bilgi ve dolaşmaktadır. Özellikle post truth hakikat denilen sanal boyutlu ve görece bir geçerlilik taşıyan bilgilerin hakiki olanla birlikte dijital ortamlarda yan yana var olduğu günümüzde bu kurmaca boyuta dikkat edilmelidir.”
Konya kültürü ve yaşantısı ile bağlantısı zayıf, fantastik cümleler ve anlamsız ve kaynağı olmayan metinler ile birlikte dijital ortamda dolaştırılan video, fotoğraf, reels videolarına itibar edilmemelidir. Kültür bakanlığı ve Trt arşivlerinde herkese açık film ve videoları alıp üzerine metinler ekleyerek veya cımbızlama tekniği ile bir şey üretilip sonrada Konya’nın en eski görüntüleri diye kitsch reklam yapılmaktadır.
Amiyane tabirle çakma viral olmuş reels videoları ve story’lerin sadece izleyici kazanmak ve like almak/beğeni yükseltmek yoluyla kazanç temin etmek dışında bir amacı bulunmamaktadır. Bu doğrultuda üretilmiş digital verilerin bu tür konularla ilk sefer karşılaşan ve merak eden insanları etkilemek için ve kendi sayfalarına izleyici kazandırmak ve gelir elde etme amacıyla çarpıcı, etkileyici ve fantastik başlıklarla ama içerik olarak basit, zayıf ve eksik bilgiler ile dizayn edildiğini vurguladı.
Karşımıza çıkan veya gönderen kişi kim olursa olsun içerik itibarıyla güvenilir olmayan caps, fotoğraf ve linkler ve sosyal medya paylaşımları önce irdelenmeli, doğruluğu veya yanlış olduğu teyit edilmeden ve bu alanda çalışan doğrulama sitelerinde araştırma yapılmadan rast gele ve heyecanla paylaşılmamalıdır.
Sosyal medyada nostalji adına sürekli olarak bugünlerden, yeni olandan ve modern hayattan şikayetçi olan paylaşımlar görülmektedir. Marazi ve yanlış bir tutumla geçmişe dönük a’dan z’ ye her şeyi ve objeyi yüceltme yoluna gidildiği görülmektedir. Oysa ne mazi baştan başa iyi ve güzeldir ne de yeni ve modern olan bizatihi çirkin ve kötüdür. Sürekli olarak bugünleri ve güncel yaşantıyı ve davranışları beğenmeyip ah vah diyerek hayıflanarak yaşanılmaz. (https://lutfisunar.net/gerceklikten-kopmayan-nostaljiye-ihtiyac-duymaz/)
Bu yaklaşım sahipleri geçmişi sürekli özleyen ve karamsar bir bakışa sahip olarak ancak maziperest olurlar. Maziperestlik ve şanlı tarih hastalığı yanlış bir nostaljidir ve sağlıklı bir ruh hali de değildir. Sürekli geriye veya dikiz aynasına bakılarak sağlıklı bir otomobil sürülemeyeceği gibi sürekli maziye güzelleme yapılması normal bir yaşantı ve geçmişe sahip çıkma durumu değildir. Nostalji kavramı 16.yy sonunda memleketini özleyip psikolojik olarak rahatsızlanan askerler için kullanılan tıbbi bir hastalık tanısı ve tedavi durumu olduğu da unutulmamalıdır dedi.
Eklemek istediğiniz bir şey var mı?
Siyaset Bilimci ve Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz son olarak ortaya koyduğumuz perspektif ve bilgiye dayalı paylaşımlar sonucunda Konya'nın en çok ilgi gören nostalji sayfalarından biri olduklarını, yayın ilkeleri doğrultusunda güncel ve yeni fotoğraflar yayınlamaya devam edileceğini belirtti. Konya Eski ve Yeni Fotoğraflar sayfasının sayfa disiplinini koruması nedeniyle benzerlerinden öne çıktığını ve sayfa üyelerinden gelen yeni paylaşımlar, karşılıklı yorumlar sayesinde zengin bir içeriğe kavuştuğunu belirtti. Sayfalarına katılan herkese teşekkür ederek Konya kültürüne ve tarihine ilgi duyan tüm Konyalıları Konya Eski ve Yeni Fotoğraflar sayfasını takip etmeleri için sayfa link adresi vererek davet ve çağrı yaptı. (https://www.facebook.com/groups/1556301481336489)
daha fazlası sosyal medya bağımlılığı hastalığı