Denizi olmayan Konya’da yaşayan 3 balık türü dikkat çekiyor. Yerel endemik balık türleri arasında Anadolu Yağ Balığı, Anadolu Dişli Sazanı, Anadolu Tatlı Su Kefali bulunuyor. Bu balıkların özellikleri ve yaşadıkları bölgeler şu şekilde oldu.
ANADOLU YAĞ BALIĞI
(Phoxinellus Anatolicus Caralis) Yerel endemik balık.
Anadolu yağ balığı olarak bilinen Phoxinellus anatolicus caralis’in vücudu yuvarlağımsı ve yanlardan basıktır. Küçük ve sık döşenmiş küçük pullarla örtülüdür. Uzunluğu en fazla 22 cm kadardır. Standart boyları vücut yüksekliğinin 3,5-4 katı, baş uzunluğunun ise 3,5-3,8 katı kadardır. Yan taraflarında, başın gerisinden kuyruk yüzgecine kadar uzanan koyu renkli birer bantları vardır. Ağız dorsalde, dudaklar basit yapıdadır. Farenks dişleri tek sıralı olup, 5-5 şeklindedir. Dorsal yüzgeçle ventral yüzgeçler hemen hemen aynı hizadadır. Dorsal ve caudal yüzgeçler genellikle gri; pektoral, ventral ve anal yüzgeçler açık kahverengindedir. Renkleri; sırtta koyu zeytuni veya kahverengi-gri, karında ise gümüşi-beyazdır. Kuyruk yüzgeci derin girintili olmayıp loplarının uçları yuvarlaktır. Yanal çizgilerinde 94-96 kadar pul bulunur.
Anadolu yağ balığının erkeklerinin baş kısmında üreme mevsiminde bir deri kabartısı oluşur. Haziran-temmuz ayları arasında, sığ sulardaki taşların arasına ve çatlaklara 200-1000 kadar yumurta bırakırlar. Döllenen yumurtalar yedi-on günde açılır ve iki-üç yılda erginleşirler. Crustacelerle, böcek larvalarıyla ve bazı bitkilerle beslenen bu balıklar altı yıl kadar yaşamaktadır.
Beyşehir ve saz göllerinde yaşayan Anadolu yağ balığı, sadece Konya’da bulunan endemik bir türdür.
ANADOLU DİŞLİ SAZANI
(Aphanius Anatoliae Anatoliae) Yerel endemik balık.
Göller Bölgesi’nde en çok Beyşehir Gölü’nde yaşayan bu balık türü de ülkemiz için endemiktir. Dişileri erkeklere göre daha iridir. İnce ve uzun olan vücutlarının büyük bir kısmı pulsuzdur. Sırtta ve yan taraflarda yer yer çıplak bölgeler mevcuttur. Bazen vücut tamamen çıplak olabilir. Mevcut olan pullar da iyice indirgenmiş veya zayıf gelişmiş olup diğer balık türlerindeki gibi kiremitvari şekilde birbirini tamamen örtmez. Ağızları kapalı iken baş kısımları dört köşeli gibi gözükür. Her iki çenede üç sıra halinde dizilmiş ve konik şekilli maksil dişleri vardır.
Anadolu dişli sazanının erkeklerinde vücudun yan taraflarında, başın arkasından başlayıp kuyruk sapına kadar uzanan ve münavebeli olarak seyreden 1622 adet koyu renkli enine bantlar bulunur. Dişilerin sırt kısmı koyu renkli olup yan taraflarında 13-18 adet koyu benekler vardır. Bazen bu beneklerin iki-üç tanesi birleşik olabilir. Dişilerde anal yüzgecin kaidesine kadar uzanan ve âdeta oviduct uzantısını andıran küçük bir genital kese bulunmaktadır. Dorsal yüzgecin serbest kenarı ile anterior bölgesi siyah renklidir. Pektoral, ventral ve anal yüzgeçler ise sarımtırak renktedir. Anal yüzgecin serbest kenarı ayrıca siyah renkli bir bant içerir. Kuyruk yüzgeci üzerinde enine olarak uzanan bir-iki adet koyu renkli bant bulunur.
ANADOLU TATLI SU KEFALİ
(Leuciscus Lepidus Anatolicus) Yerel endemik balık.
Akbalık, kepenez ve kasna gibi yöresel isimlerle de anılan Anadolu tatlı su kefali, deniz kefaline benzer. Ancak, deniz kefalinin iki sırt yüzgeci olduğu hâlde, bu tatlı su kefalinin sazanlarda olduğu gibi bir sırt yüzgeci bulunmaktadır.
Erginlerinin boyları 60 cm, ağırlığı da 8 kg kadardır. Sırt kısmı esmer, kısmen yeşilimtırak, yan tarafları ve karın kısmı parlak beyaz renklidir. Karın pulları, sırt ve yan taraflarda bulunan pullara göre biraz küçüktür. Vücudu ince ve uzundur. Kafası irice, ağzı geniş, gözleri normal büyüklüktedir. Ağzında sadece kadife dişleri bulunur; farenks dişleri yoktur. Ventral ve anal yüzgeçleri kırmızımsıdır. Kuyruk yüzgeci iyi gelişmiştir. Genellikle suyun dibine yakın kısımlarda bulunur (Bentopelajik). Akarsuların geri taraflarına göç ettiği de gözlenmiştir (Potamodrom). PH’sı=6-8, sertliği (dH) = 8-25, sıcaklığı 4-20 derece arasında olan tatlı suları tercih eder. Sırt yüzgeci üç tane sert, yedi-dokuz tane yumuşak ışın, anal yüzgeci yine üç tane sert, yedi-on tane yumuşak ışın, kuyruk yüzgeci ise on dokuz tane ışın taşır. Yan çizgilerinde 42-48 adet pul bulunur.
Anadolu tatlı su kefali hızlı akan dere ve çaylarda, ayrıca suları berrak ve durgun olan göl ve göletlerde yaşar. Sudaki yosun ve diğer bitkilerle, kurtçuklarla, yumuşakça, crustase, böcek larvaları ve erginleriyle beslenir. Avlanmak için su yüzeyine çıkar. Küçük balık, kurbağa, kerevit ve su kuşlarının yavrularını da yer.
Anadolu tatlı su kefali, yapışkan olan yumurtalarını akan suların dibindeki çakılların, bitkilerin ve kayaların üzerine bırakır. Ergin bir dişi 45.000-60.000 kadar yumurta bırakabilir. Yumurtalar sekiz-on günde açılır. Yumurtadan çıkan yavrular sürüler hâlinde dolaşırlar. Bir yaşından sonra daha küçük gruplar oluştururlar. Erkekleri üç, dişileri dört yaşında eşeysel olgunluğa erişir. Yedi-on yaşlarında 30-40 cm boy ve 600-1000 gr ağırlığa ulaşırlar. 1-1,5 kg ağırlığına ulaşınca amatör balıkçılar tarafından avlanırlar.
Çevik ve ürkek bir balık olan Anadolu tatlı su kefali, göllerde bitkilerin ve kamışlıkların arasında, kuytu yerlerde saklanır. Kış mevsiminde ise suyun derinliklerine iner.
Akşehir ve Eber göllerinde yaşayan Anadolu tatlı su kefali, Konya sınırları içerisinde yaşayan sekiz-on kadar endemik balık türünden birisidir. Bu endemik balık türünün de diğer endemik türler gibi korunması, usulsüz ve mevsimsiz avlanmaması gerekir.