ANIZ: Tarımsal üretimde özellikle hububat hasadı sonrasında biçilmiş olan tahılların toprakta kalan kök ve sap artıklarına ‘Anız’ adı verilmektedir. Ekonomik olarak değerlendirilemeyen bu bitki artıkları tarlada önemli sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Bu anızların büyük kısmı işleme ile toprağa karıştırılmakta veya–yasak olmasına rağmen- yakılmaktadır.
ÇİFTÇİMİZ ANIZI NEDEN YAKMAKTADIR?
Hiçbir çiftçi anızı laf olsun diye yakmıyor. Çok az istisnalar olabilir. Ama bunlar istisba. Çiftçinin anız yakmaktaki amacı toprağı rahat işlemektir. Toprak hasattan ekime gelinceye kadar çok serleşiyor, kesekleşiyor. Ekim sırasında pullukla yapılan toprak işleme de anız çok ciddi sorun çıkarıyor. Pullukla işlense bile ekim de ya kazayağına doluyor ya da mibzeri tıkıyor.
Çiftçi daha iyi tohum yatağı hazırlamak, yabancı ot ve haşereleri yok etmek, yeni sezon ekimleri sırasında mibzerin istenilen şekilde ekim yapmasını ve anız saplarının mibzer gözlerinin tıkanmasını engellemek için anızları yakmaktadır. O gün ekimi iyi yapayım diye anızı yakmak belki işini kolaylaştırıyor, Faydalı gibi geliyor ama uzun vadede tarlasını bozuyor, mahvediyor. Çiftçi anız yakmakla topraktaki organik maddeyi yaktığı için verim düşüyor. Bu seferde bu verimi artırmak adına toprağa daha fazla kimyasal gübre vermek zorunda kalıyor. Tek mikro element vermek demek toprağın yapısını bozmak demek. Bu bozulan toprağı tekrar eski haline geri getirmek on yılları almaktadır. Anlık kolaylığın nelere mal olduğunu detaylı bir şekilde inceleyelim.
ANIZ YAKMANIN ZARARLARI
Modern tarım tekniğinde anızı yakmak son derece yanlış bir yöntemdir. Yakma sonucu karşılaşılan zararların çoğunu telafi etmek mümkün değildir. Anız yakmanın zararlarını şöyle sıralamak mümkündür.
1- Anızın yakılması sonucunda; gerek tarımsal ekosistem, gerekse doğal ekosistem tahrip edilmektedir.
2-Özellikle topraktaki Karbon (C) ve Azot (N) dengesi yok olmakta ve tarlalar verimsizleşmektedir. Sap ve anızların yakılması ile bitki büyümesini teşvik eden Karbon ve azotun kaybı da artmaktadır.
3- Organik madde miktarı azalmaktadır. Organik maddenin toprağa kazandırdıkları ise: Organik maddenin bir ayrışma ürünü olan humus, bitkilerin gelişmesi için gerekli olan bitki besin maddelerinin bir kısmının kaynağını oluşturur. - Organik madde toprakta yağış sularının emilmesini ve tutulmasını sağlamaktadır. Toprakta kümeleşmeyi temin ederek erozyon ile taşınmasını önlemektedir. - Toprağın iyi havalanmasını sağlamaktadır. Topraklarımızda zaten %1’den daha az olduğu belirlenmiş olan organik madde, bitkisel bir artık olan anızın yakılması ile giderek yok edilmektedir.
4- Mikrobiyolojik aktivite gerilemektedir.
5- Omurgasızlar yok olmaktadır. Topraktaki canlı faaliyetlerini sürdürmezsek toprak çölleşecektir.
6- Toprağın su tutma kapasitesi azalmaktadır.
7- Toprak verimliliği düşmektedir.
8-Kurak ve yarı kurak bölgelerde anız yakma erozyonu artırmada en önemli rol oynamaktadır. Anız yakmanın hem eğime dik hem de eğime paralel sürümde erozyonu ve su kayıplarını arttırdığı belirlenmiştir. Çünkü anız, yağışların şiddetle toprağa düşmesini engeller; yüzey akış hızını azaltır, toprağa sızmasını sağlar. Böylece erozyonu önler.
9-Anızların yakılmasıyla hayvan yemi olarak kullanılmasından başka, birçok yararı olan sap saman yok edilmektedir.
10-Hava kirliliğine sebep olmaktadır.
11-Karayollarında görüş mesafesini azaltarak, trafik kazalarına sebep olmaktadır.
12-Komşu tarladaki hasat edilmemiş ürünlerin yanmasına ve ekonomik zararlara sebep olabilmektedir.
13-Tarla içerisindeki direkleri, çitleri ve meyve ağaçlarını tahrip edebilmektedir.
14-Orman ve konut yangınlarına sebep olabilmektedir.
15-Yaban hayvanları yuvalarını ve canlarını kaybetmesine sebep olmaktadır.
16--Yapılan denemelerde anız yakımı ile ilk yılda kök çürüklüğü hastalığında azalma olduğu, ancak ikinci yıl bu hastalığın daha da arttığı görülmüştür.
17-Anız yakmanın diğer bir zararı toprak yüzeyinde bulunan mikroorganizmaları öldürmesidir. Oysa toprakta bulunup gözle görülmeyen bu canlıların faaliyetleri sonucunda organik madde parçalanır, ayrışır ve humus dediğimiz şekle dönüşür.
ANIZ YAKMANIN ÖNÜNE NASIL GEÇEBİLİRİZ?
1-Anız parçalayan yeni tarım makinaları ile tohum yatağı hazırlamak,
2-Anıza doğrudan ekim veya az toprak işlemeli makinaları ile ekim yapmak,
3-Hasadın biçer-döverle toprak yüzeyine yakın yapmak,
4-Hasat sonrası anız parçalayıcı bir aletle toprağı karıştırılmalıdır.
5-Yabancı ot ve haşereleri yok etmek için ilaçlı mücadele yapılmalıdır.
6- Hasat sonrası kalan artıkların toplanarak biyo-enerji sektöründe değerlendirmek,
7-Anızların daha çabuk parçalanıp ayrışarak organik maddeye dönüşmesi için kalan sapların %1’i oranında “Azot Dengeleme Gübresi” verilmelidir
8-Anızın yakılması yerine toprağa karıştırılması ile toprağın organik madde içeriği artar, toprakta bitkiye yarayışlı besin maddeleri artar, topraktaki azot miktarını arttırır ve bir sonraki yıl toprağa verilecek gübre miktarını azaltır. Erozyona karşı toprak direnci artar, toprakta tutulan su miktarı artar böylece bitkiler kuraklıktan daha az etkilenirler.
YASAKLARA UYMAYANLAR HAKKINDA VERİLEN CEZALAR
Her anız yangını o tarladaki binlerce canlı türünün yakılarak yok edildiği bir katliamdır.
Anız yakmak ile yukarıda belirtilen zararların önlenmesi amacıyla Tarım ve Orman Bakanlığınca 16 Aralık 1998 tarih ve 23555 sayılı Resmi Gazete ’de 1998/26 No’lu (Anız Yakılması Önlenmesi Hakkında Tebliğ) yayınlanmıştır.
Anız yakma yasağına uymayanlar hakkında 2872 sayılı Çevre Kanunu, 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu ile 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 32’nci (Emre Aykırı Davranış) maddeleri gereğince işlem yapılacaktır.
Anız yakanlar 5 yıl süre ile tarımsal desteklemelerden men edilecek ve Anız yakanlara 2023 yılında her dekar için 1.220,45.-TL (Bin ikiyüzyirmi lira kırkbeş kuruş) idari para cezası verilecektir.
Burada anız yakmalarını önlemek için cezalar daha da artırılmalı. Ancak bu tek başına yeterli değildir kanısındayız. Yakmayanlara da ayrıca bir teşvik verilmeli. Topağın verimliliğine katkısı için, topraktaki organik maddeyi artmasına katkı sunduğu için ödüllendirilmeli, Alan başına belli bir para verilmelidir.
Topraktaki anızları karıştırıcı, parçalayıcı ekipmanlar açısından çiftçiye desteklerinin verilmesi önemlidir. Bunun için her köyün ya da birkaç köyün ortak kullanacağı makinalar temin edilebilir.
Hasat yapıldıktan sonra toprak nemini koruyorken zaman kaybetmeden toprağın sürülmesi daha kolay olabilir. Eğer doğrudan büyük sürüm yapılmayacaksa, yüzeyde kalan anızların sapları toprağa karıştırılarak toprakla bütünleşmesi sağlanabilir.
Sürdürülebilir bir tarım için anız yakmak değil anızı toprakta tutmamız gerekiyor.