* Herkesin seçim konuştuğu zamanlarda teknolojik olarak haberlerde hâlâ abartmayı neden tercih eder medyamız. Siyasileri abartsınlar bence. Normal insan değillermiş gibi. Kahraman yapsın herkes sevdiğini. Abarta abarta sonrasında pişkinlikle yapılan cılız, kuru bir özür. Abartmanın fazlası olduğu zaman da yalan oluyor. Yalan söylemek yasaklansın. Nasıl seviyoruz abartmayı anlatamam. En son teknolojik gelişme, milyonları ilgilendiren güncelleme, satış için kuyruk oluşturanlar geceden sıraya geçti ve son dönemde hangi ülkeden almak daha kârlı diye ülke listesi yayınlamak en hafif tabirle La Fontaine’den masallardır. Dünya genelinde %0,75’iz genel olarak %1bile değil. Abartmayın.
** Fransızcada, birinin önemsiz bir meseleyi gereğinden fazla önemsediği bir durumu tarif eden bir ifademiz vardır: C'est une tempête dans un verre d'eau. Bir bardak sudaki fırtınadır. İngilizler, çay fincanındaki fırtınadan, Amerikalılar, çaydanlıktaki fırtınadan bahseder. Hollandalılar, Van een mug een olifant make der. Bir sivrisineği file çevirmek. Türkçe Pireyi deve yapmak. Pireden deve yapmak. Abartmanın oldukça evrensel olduğunu söylemek doğru olur.
*** Aşırı tepki verme, felaketleştirme, büyütme, maksimize etme, abartma, abartma… Abartı için çok sözümüz var. Bununla birlikte, tüm abartma biçimleri çoğunlukla 3 kategoriye ayrılır.
1-Bilişsel çarpıtmalar. Bu bilinçsiz zihinsel süreçler, insanların gerçeği yanlış algılamasına neden olur. Çarpıtılmış düşünce kalıpları, abartmaya bir olayın olasılığını abartmaya veya felakete bir olayın önemini abartmaya yol açabilir. Çoğu insan bilişsel çarpıtmalar yaşarken, bir bilişsel çarpıtma biçimi olarak abartma, bireye abartılı bir kontrol duygusu vererek kaygıyla başa çıkmaya yardımcı olabileceği duygusal olarak yüklü durumlarda en yaygın olanıdır.
2-Manipülasyon. Abartma daha bilinçli bir süreç de olabilir. Küçük yaşta çocuklar, dikkat çekmek için başarıları ve engelleri büyütmeye başlar. "Duygusal ifadeyi büyüterek kişinin ne hissettiğini abartmak: Bu, annesine alay edildiğinden şikâyet etmek için koşarken yüzünü dramatik bir şekilde acınası bir şekilde buruşturan, dudakları titreyen altı yaşındaki çocuğun kullandığı hiledir" Övünme ve böbürlenme gibi diğer manipülasyon biçimleri, dikkat çekmek için her yaşta yaygındır. Birini manipüle etmek için kullanıldığında, abartmanın amacı mutlaka karşı tarafı incitmek değildir. Örneğin, birçok arkadaş bir bağ kurma şekli olarak kendi aralarında dalkavukluk ve abartılı övgüler kullanır ve yetişkinler öz saygılarını artırmak için çocukları övme eğilimindedir bu geri tepebilir, ancak nadiren kötü niyetle yapılır.
3-Patoloji. Son olarak, abartma zihinsel bozukluklardan ve patolojilerden kaynaklanabilir. Abartılı ya hep ya hiç düşüncesi depresyonda son derece yaygındır. Narsistler, gösterişli bir öz-önem duygusu sergilerler. Felaketleştirme, paranoid davranışla ilişkilidir. Abartmanın patolojik biçimlerinin düzenlenmesi için profesyonel destek gerekirken, bilişsel çarpıtmalar veya manipülatif davranışlardan kaynaklanan abartılar bilinçli bir çaba ile yönetilebilir.
****Sonuç olarak; Instagram'da üst üste 2 yıl en çok kullananların ülkesiyiz. Filtreleri abattık. Her şeyimiz en güzeli gibi kandırdık kendimizi. Abartmayı fark etme ve durdurmak gerekli. Abartmak o kadar doğal bir davranıştır ki, kendinizi veya başkalarını bunu yaparken yakalamak zor olabilir. Abartıların çoğu kötü sonuçlara yol açmasa da, bunun daha fazla farkında olmaya çalışmak ve bilinçli olarak ifadelerimizi olabildiğince nesnel hale getirmeye çalışmak iyi bir uygulamadır. Abartıyı fark etmenin ve yönetmenin 5 yolu.
1-Zarflara ve niteleyicilere dikkat etmeliyiz. Kendimizin veya bir başkasının inanılmaz veya en iyi benzeri niteleyicileri söylediğini duyduğumuzda, kendimize soralım, bunlar ifadeye değer katıyor mu? Onlar gerçekliğin gerçek bir yansıması mı?
2-Daha gerçekçi eşanlamlılar düşünmeliyiz. Karşılaştığımız zorluk imkânsız mı yoksa sadece zor mu? Kelimeleri değiştirmek, ifadelerinizi gerçeğe daha yakın hale getirebilir. Bir görevin imkânsız olduğunu düşündüğümüzde, insanlar uyarımızı daha ciddiye alma eğiliminde olacaktır.
3-Güvenlik açığı konusunda rahatız. Bilmediğimizi kabul etmek veya bir sohbete katacak değerli bir şeyimiz olmadığını söylemek sorun değil. Muhatabımızı etkilemeye çalışmak yerine, gerçek bir sohbet ortamı sağlamak daha sağlıklı.
4-Kendimizi düzeltelim. Abartmamak için bilinçli bir çaba göstersek bile, bazen kendinizi bir hikâyeyi süslerken veya bir başarı hakkında övünürken bulabiliriz. O kitap o kadar harikaydı ki 2 günde okudum. Hayır aslında 2 hafta sürdü ama kendimi o kadar kaptırdım ve o kadar keyif aldım ki zaman uçup gitti.
5-Neden abarttık. Bazen abartıyor olsak bile, neden yaptığımızı düşünmek iyi bir şeydir. Belki özgüven eksikliğinden dolayı patronumuzla beceri seviyemizi abarttık ya da bir arkadaşımızı daha iyi hissettirmek için abartılı bir övgüde bulunduk. Her iki durumda da, gelecekte ilişkiyi kolaylaştırır.
Yapay zekâ bu hafta Windows a gelen yenilikle artık düzenlemeleri yazarak iletebileceğimiz gibi gelecek aylarda sesle komut kodlanınca, abartan yalancılar iş yapamaz hale gelecekler. Adalet ve sağlık abartmanın ne noktada olduğunun işareti. Düzeltemez isek %0, bilmem kaç olacağız.