SAHABENİN KUR'AN ANLAYIŞI (Mehmet SÜRMELİ)

Vahyin bizzat muhatabı olması ve teşri makamında bulunması dolayısıyla yukarıdaki sorulara Efendimiz (s.a.v.)'den alacağımız cevaplar, O'nunla aynı atmosferi soluma bahtiyarlığından mahrum bulunan nesillere, ancak Sahabe'nin hayatında müşahhaslaşmış gerçekler olarak intikal edecektir. Bir diğer söyleyişle Efendimiz (s.a.v)'in, müslüman birey ve toplumun inşasına ilişkin olarak ifadeye koyduğu hakikatler, Sahabe toplumu ile müşahhaslaşmış, ete kemiğe bürünmüştür. Dolayısıyla Efendimiz (s.a.v)'in ne yapmak istediğini görmek isteyenlerin, Sahabe nesline bakması kaçınılmaz bir zarurettir.
Sahabe neslinin pratikleri, peygamberi terk-i dünya etmiş bir ümmetin kendi ayakları üstünde durma tecrübesinin ilk ve en önemli adımını oluşturmaktadır.
Bir diğer ifadeyle bizim Kur'an ve Sünnet'e vusulümüz onlar vasıtasıyla olduğu gibi, bu iki temel
kaynağa vukufumuz da yine onlar vasıtasıyla olmaktadır.
Kur'an ve Sünnet'in nasıl anlaşılacağı ve hayata nasıl intikal ettirileceği konusunda Sahabe'nin ihraz
ettiği kilit mevki dolayısıyla hiçbir tefsir ve şerh çalışması Sahabe'den müstağni kalmamıştır. Bu gerçek, tarih boyunca olduğu gibi günümüzde de aynen geçerlidir. Hatta günümüzde Ümmet'in Kur'an ve Sünnet bilincinde oluşturulmuş çok yönlü arızalar dolayısıyla bu gerçek kendisini çok daha ağırlıklı olarak hissettirmektedir.
Sahabe'nin Kur'an'a bakışı, onunla münasebeti nasıldı? Sahabe için günlük hayatın akışı içinde Kur'an nerede duruyordu? Bu ve benzeri sorulara verilecek cevaplar, yukarıda arz ettiğimiz vakıa çerçevesinde büyük önemi haizdir.
Dr. Mehmet Sürmeli, Sahabenin Kur'an Anlayışı'nda bu soruların izini sürüyor. Önsöz, Giriş ve üç
Bölüm'den oluşan çalışma, ayrıca her bölümün ihtiva ettiği alt başlıklarla da zenginleştirilmiş.
Sahabî kimdir sorusunun cevabıyla başlayan Birinci Bölüm'de, Kur'an-ı Kerim'in Nüzul Ortamı ve Sahabe konusunu ele alan Dr. Sürmeli, Sahabe'nin yaşadığı ortamı, Efendimiz (s.a.v.)'in eğitiminden geçmek, vahyin nüzulünü müşahede etmek ve vakıa-vahiy ilişkisine muttali olmak gibi sonraki hiçbir neslin sahip olamadığı imkân ve avantajlara dikkat çekiyor.
 

İkinci Bölüm'de Sahabe'nin Kur'an'ı okumaöğrenme, anlama ve hayata aktarma tarzlarını temel kaynaklara inerek ve bol nakiller eşliğinde aktaran yazar, Sahabe'nin Kur'an Anlayışlarına Örnekler başlıklı son bölümde Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Ali, Hz. Aişe, Abdullah b. Mesud ve Abdullah b. Abbas'ın (Allah hepsinden razı olsun) Kur'an'a yaklaşımları ve Kur'an'dan hüküm çıkarma tarzları üzerinde duruyor.

Dr. Sürmeli Sahabe'nin Kur'an anlayışını şu cümlelerle tesbit ediyor:
1. Kur'an ayetlerinin inişini (nüzul ortamını ve
esbab-ı nüzulü) müşahede etmişlerdir.
2. Müslüman bir toplumun oluşumuna ve gücüne
tanıklık etmişlerdir.
3. Kur'an'ın dilini çok iyi bilmeleri sebebiyle dil konusunda
sorunları olmamıştır.
4. Fikirlerini serbestçe ifade etme imkânına ve bilmediklerini
bizzat Hz. Peygamber (s.a.v)'e sorarak
bilme imkânlarına sahip olmuşlardır.
5. Kur’ân'ı çok özlü olarak anlamışlar ve yorucu ayrıntılara
girmemişlerdir.
6. Öğrenmiş olduklarını anında hayatlarına katmışlardır.
7. Ayetlerin ve genelde Kur'an'ın ruhuna aykırı ifadelerden
kaçınmışlardır.

Mavi Yayııncılık tarafından yayınlanan Sahabenin Kur'an Anlayışı, Kur'an'la sahih ve sahici bir ilişkinin ancak Sahabe'nin Kur'an telakkisiyle mümkün olabileceği gerçeğini vurgulayan mutlaka görülmesi gereken bir çalışma.

Kaynak: Yeni Dünya Dergisi