Panik atak ve panik atak belirtileri

Panik atak nedir?

Panik bozukluk ve panik atak, psikiyatride en sık karşılaşılan problemlerin başında gelir. Panik bozukluk, tekrarlayan ve ne zaman olacağı tahmin edilemeyen panik ataklar ile karakterizedir. Mental bozuklukların tanısal ve istatiksel kılavuzuna göre (DSM) ani başlayan ve dakikalar içerisinde zirveye ulaşan yoğun korku ve rahatsızlık hissi olarak tanımlanmıştır. Genel olarak panik bozukluk, çeşitli fiziksel belirtilerin eşlik ettiği dört veya daha fazla panik atak yaşanması olarak ifade edilebilir. Çarpıntı, nefes darlığı, terleme, titreme, soluğun kesilmesi, göğüs ağrısı, ‌göğüs de baskı hissi, bulantı, karın ağrısı, baş dönmesi, bayılacak gibi hissetme, sersemlik, kendini ve çevreyi başka türlü algılamak, çıldıracak gibi hissetme, ölüm korkusu, uyuşma, üşüme veya ateş basmaları, panik atak sırasında ortaya çıkabilecek bu fiziksel belirtilere örnek teşkil ederler. Panik atak her ne kadar yaşamı tehdit edici bir durum olmasa da oldukça korkutucu bir hal alabilir. Yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilen bir durumdur. Belirtilerin tespit edilmesi ve uygun tedavinin verilmesi ile birlikte kontrol altına alınabilen bir rahatsızlık olduğu unutulmamalıdır.

Panik atak belirtileri nelerdir?

Panik atak, sempatik sinir sistemini tetikleyici etki gösteren bir durumdur. Bu tetiklenme sonrasında vücutta genelde tehlikeli bir durumla karşılaşılma sonrasında ortaya çıkan “savaş ya da kaç” tepkisi meydana gelebilir. Herhangi bir uyarıcı belirti olmadan meydana gelen panik atak, başlangıcı sonrası yaklaşık olarak 10 dakika içerisinde yükselerek doruk noktasına ulaşır.

Atağın yükselişi sırasında çeşitli belirti ve bulgular kişinin panik hissine eşlik edebilir:

Göğüs ağrısı

Yutkunma güçlüğü

Nefes alma problemleri

Nefes darlığı

Çok hızlı nefes alıp verme

Kalp atışının hızlanması

Bayılacak gibi hissetme

Sıcak basması

Üşüme, titreme

Terleme

Bulantı

Karın ağrısı

Vücudun çeşitli bölgelerinde karıncalanma ya da uyuşma hissedilmesi

Ölüme yakın olma hissi

Gerçeklikten kopma

Kendinden kopma

Panik bozukluğa dair belirtiler genellikle erken erişkinlik dönemindeki 25 yaş civarı bireylerde ortaya çıkma eğilimindedir. Tipik olarak ataklar 10 ile 20 dakika arasında sürme eğilimindedir. Ancak bazı uç vakalarda bu süre 60 dakikayı bulabilir. Panik atağı herkes farklı şekilde deneyimleyebilir ve belirtiler bu nedenle oldukça çeşitlidir. Bazı kişilerde atak sonrasında yeni bir atağın meydana gelmesine karşı aşırı derecede bir korku ve endişe hissi oluşabilir. Bu hisler panik bozukluk gelişimine dair uyarıcı özellik gösterebilir. Panik atak yaşamı tehdit edici bir durum değildir ancak belirtileri kalp krizi gibi önemli sağlık sorunları ile benzerlik gösterebilir. Kişi bu iki rahatsızlık arasındaki ayrımı tam olarak gerçekleştiremeyeceği ve gerçekten kalp krizi geçiriyor olabileceği için önemli sağlık problemleri ile benzer panik atak belirtilerinin ortaya çıkmasını takiben sağlık kuruluşlarına başvurarak destek alması önerilir.

Panik atak nasıl gelişir?

Panik atağın ilk olarak ortaya çıkmasında etkili olabilecek faktörlere dair birçok teori mevcuttur. Bu fikirler arasında panik atağın sinir sistemindeki kimyasal bir dengesizlik durumu sonucu oluştuğu teorisi, bir adım öne çıkar. Panik bozukluğun gelişmesinde çevresel faktörlerin tetiklediği genetik faktörler de rol oynayabilir. Aynı zamanda bazı çalışmalar çocukluk zamanına dair çeşitli problemlerin kişinin ilerleyen yaşantısında panik bozukluk olarak ortaya çıkabileceğini göstermiştir. Başlarda hiçbir şekilde uyarı vermeden ortaya çıkan panik ataklar için hastalar zamanla bazı durumların atakları tetiklemiş olabileceğini fark ederler. Panik atağın altında yatan asıl neden henüz tam olarak tespit edilememiştir. Ancak genetik, aşırı stres kaynağı olan durumlar, aşırı sinirlilik hali ve beyin yapılarının işleyişi ile ilgili problemlerin bir araya gelmesi bu rahatsızlığın oluşumunda rol oynuyor olabilir. Ancak kişi panik atakları yaşadığında bu ana ait olumsuz tecrübeyi üzerinden atamaz. Sürekli olarak korku duyduğu o ana ve görülen fiziksel yanıtlara karşı bir olumsuz beklenti taşır.

Panik atak risk faktörleri nelerdir?

Panik atak, herhangi bir kişide yaşam süresince ortaya çıkma ihtimali yüksek olan bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Kadınları erkeklere göre daha fazla etkileyen bu durumun yaptığı yaş grubunu erken erişkinlik dönemindeki bireyler oluşturur. Genel olarak 14 yaşın altındaki kişilerde pek karşılaşılmaz.

Birçok faktör kişilerde panik atak ortaya çıkma riskindeki artış ile ilişkili olabilir:

Genetik yatkınlık çevresel faktörler ile birleştiğinde panik atak gelişimine neden olabilirler. Birinci derece akrabalarının arasında bu rahatsızlığa sahip bireylerin olduğu kişilerde panik atak ortaya çıkma riski yaklaşık olarak %40’tır. Özellikle ebeveynlerinde panik bozukluk olan bireylerde diğer ruh sağlığı bozukluklarının da ortaya çıkma ihtimalinde bir artış söz konusu olabilir. Çeşitli anatomik bozukluklar panik atak gelişimini kolaylaştırabilir. Beyin sapında bulunan mavi nokta olarak adlandırılan bölgenin görevini tam olarak yapmamasından dolayı sürekli korku hali yaşanabilir.

Antidepresan ilaçlar, ilk başlarda panik atak belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olabilirler.

Kafein, sigara, alkol ve uyuşturucu maddeler panik atak sıklığını artırabilirler.

Sakinleştirici ilaçların aniden bırakılması panik atağı tetikleyebilir.

Hızlı soluk alıp vermek panik atağı başlatabilir.

Sevilen birinin kaybı gibi ağır duygusal travma.

Cinsel saldırı altında kalmak.

Boşanma.

Çocukken istismara uğramak.

Panik atak geçiren kişinin hayatında ne gibi değişikliklere yol açar?

Tedavi edilmeyen panik atak, yaşam konforunu çeşitli açılardan ciddi anlamda bozabilir. Bunlar:

Sürüş korkusu, evden çıkma korkusu

Sık sık tıbbi bakım alma isteği

Sosyal ortamlardan kaçınma

İş ve okulda sorunlar

Depresyon, ‌anksiyete ve diğer ‌psikiyatrik sorunlar

İntihar ve intihar düşünceleri

Alkol ve madde kullanımına eğilim

Finansal problemler

Panik atak tanısı nasıl ‌konur?

Panik atak pek çok hastalığı taklit edebilir. Bu nedenle öncelikle hastadan ve yakınlarından doğru öykü almak önemlidir. Hastaya ‌EKG, ‌tiroid testleri, kan sayımı ve solunum fonksiyon testi yapılabilir. Panik atak şikayetleri ile başvuran hastalarda kişinin psikososyal açıdan değerlendirilmesi önemli bir konudur. Kişinin korkuları, endişeleri, stres kaynağı olan durumları, ilişki problemleri ve benzeri konularda açık ve net olması önem arz eder.

Hekimizin sizde olası bir panik bozukluk durumundan şüphelenmesi halinde uygun tanı ve tedavinizin planlanacağı ruh sağlığı uzmanı bir hekime görünmenizi tavsiye edebilir. Genel olarak panik bozukluğun tanısı için standart kabul edilen bir laboratuvar, radyolojik görüntüleme ya da benzer bir tetkik mevcut değildir. DSM kriterlerine göre hastanın belirtileri değerlendirilir ve bu kriterlerin karşılanıp karşılanmadığı incelenir.

Panik atak yaşayan herkesin panik bozukluk rahatsızlığına sahip olması gibi bir durum söz konusu değildir. Bu durumun aydınlatılmasında kullanılan çeşitli güncel DSM kriterleri mevcuttur:

Sık olarak tekrarlayan beklenmedik panik atakların meydana gelmesi

Ataklardan en az birinden sonraki süreç içerisinde en az 1 ve daha fazla atağın meydana gelebileceğine dair korku ve endişe duyulması

Korku sonucunda atağı tetikleyebileceği düşünülen ortam ve davranışlardan kişinin kendini sakınması

Panik atağın altında yatan nedenin herhangi bir madde ya da ilaç kullanımı ile ilişkili olmaması

Panik atakların ortaya çıkış sebebinde herhangi bir organik tıbbi hastalık tespit edilememesi

Atakların ve ortaya çıkan belirtilerin diğer psikiyatrik bozukluklar ile açıklanamıyor olması

Panik bozukluğunuz olmasa ve sadece panik atak yaşıyor olsanız bile bu rahatsızlık için uygun tedavi protokollerinden fayda görebilirsiniz. Uygun tanı ve tedavi almamanız halinde ise bu durum kötüleşerek diğer korku (fobi) türlerine ya da panik bozukluğa ilerleyebileceği için en kısa sürede destek almanız önerilir.

Panik atak tedavisi nasıl yapılır?

Panik atak hastalarında temel tedavi yaklaşımında hem psikoterapi uygulamalarına hem tedavi yöntemlerine başvurulur. Psikolojik müdahalelerin başında bilişsel davranışsal terapi (BDT) yer alır. BDT uygulamaları temel olarak kişinin kendi deneyimlerinden öğrenmesini hedefleyerek panik belirtilerinin farkındalığı sağlanır. Terapist tarafından panik atak ile ilgili belirtilerin kademeli ve tekrarlı olarak yeniden yaratıldığı bu uygulamalar sonrasında kişinin patik atağın fiziksel belirtilerinin yaşamı tehdit edici bir duruma işaret etmediğinin hasta tarafından anlaşılması hedeflenir. Bu anlayış oturtulduktan sonra kişi panik atak sırasında kendisini daha rahat hissedebilir. Başarılı bir BDT sonrasında hastalar daha önce kendilerini sakındıkları ortam ve davranışlar konusunda da daha rahat davranabilirler. Psikoterapi teknikleri ile tedaviden sonuç alınması hem efor hem de zaman isteyen bir süreçtir. Genel olarak hastalar birkaç hafta içerisinde panik atak ile ilgili belirtilerinin azaldıklarını hissederler ve yaklaşık olarak birkaç aylık bir terapi sonunda bu belirtilerde belirgin bir düşüş söz konusu olabilir. Tekrarlayan atakların önüne geçmek ve panik atağın kontrol altında tutulabilmesi için terapi planına sadık kalınması dikkat edilmesi gereken bir konudur.