Pakistan'da 2021'e protestolar damgasını vurdu

İSLAMABAD (AA) - MUHAMMET NAZIM TAŞCI - Pakistan'da, 2021'e ülkenin çeşitli bölgelerinde yaşanan protestolar damgasını vurdu.

AA muhabiri, 2021 yılında Pakistan'da öne çıkan gelişmeleri derledi.

Geçen sene 20 Eylül'de 11 muhalefet partisi, Pakistan Demokratik Hareketi (PDM) çatısı altında bir araya geldi.

PDM, yılın ilk aylarında ülkenin çeşitli yerlerinde hükümet karşıtı protesto gösterileri düzenledi.

Hareketin temsilcileri, Başbakan İmran Han'ın istifasını ve 2018 genel seçimlerinin "adil" şekilde yeniden yapılmasını talep ediyor.

PDM, bu yıl martta gerçekleştirilen senato başkanı ve senato başkan yardımcısı seçimlerinde de iktidar ile bir kez daha karşı karşıya geldi.

Senato seçimlerinde her iki koltuğu da iktidardaki Han'ın partisi kazandı. Bazı oyların geçersiz sayıldığı seçimde muhalefet partileri, hükümete itiraz etti.

- PDM'de ayrılıklar

PDM bünyesindeki Ulusal Halk Partisi (ANP) ve Pakistan Halk Partisi (PPP), senato seçimlerinde yaşanan anlaşmazlık sebebiyle nisanda hareketten ayrıldı.

Bu gelişmenin ardından protestolarına bir süre ara veren PDM, ülkede artan enflasyon oranları sebebiyle ekimde tekrar sokaklara çıktı.

Ekimden kasıma kadar birçok şehirde gösteri düzenleyen PDM, hareketten ayrılan PPP'yi de tekrar saflarına katmak için çaba gösterdi.

PDM, her ne kadar başkent İslamabad'a yürüyüş gerçekleştireceğini açıklasa da bununla ilgili henüz net bir tarih belirlenmedi.

- TLP'nin protestolarında çok sayıda kişi öldü

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un, İslam ve Hazreti Muhammed karşıtı açıklamaları sebebiyle Fransa'nın büyükelçisinin ülkeden gönderilmesini isteyen Tahrik-i Lebbeyk Pakistan Partisinin (TLP) lideri Saad Rizvi'nin, 12 Nisan'da gözaltına alınması, ülkenin çeşitli şehirlerinde protestolara yol açtı.

TLP, başkent İslamabad başta olmak üzere Lahor, Ravalpindi, Multan ve Karaçi'de yolları trafiğe kapatarak gösteri düzenledi.

TLP'nin nisandaki gösterilerinde 2'si polis 8 kişi öldü, yüzlerce güvenlik görevlisi ve gösterici de yaralandı.

Fransa, 15 Nisan'da Pakistan'daki vatandaşlarına ve Fransız şirketlerine bir haftadır süren Fransa karşıtı protestolar nedeniyle ülkeyi geçici olarak terk etmeleri tavsiyesinde bulundu.

Gösterilerine bir süre ara veren TLP, 22 Ekim'de liderleri Rizvi’nin serbest kalması için Lahor'dan İslamabad'a yürüme kararı aldı. Ekim'de yaşanan olaylarda da 8 polis yaşamını yitirdi. TLP, 4 üyesinin de protestolarda öldüğünü iddia etti.

Hükümet ile TLP arasında 31 Ekim'de anlaşma sağlanırken, 18 Kasım'da da TLP lideri Rizvi serbest bırakıldı.

İslamabad yönetimi, TLP'ye terörle mücadele yasası kapsamında nisanda getirdiği yasağı 7 Kasım'da kaldırdı.

Sünni-Barelvi hareketine mensup, Hadim Hüseyin Rizvi tarafından 2015'te kurulan TLP, radikal görüşleri ve şiddete dönüşen protestolarıyla biliniyor.

Rizvi, 2017'de Başkent İslamabad ve yakınındaki Rawalpindi şehrinde hayatı felç eden üç haftalık oturma eylemi ile adını duyurmuştu. Eylemde, seçilmiş yetkililerin Hz. Muhammed'in son peygamber olduğu üzerine yemin etmesi hakkındaki kanunda yapılması istenen değişikliğe karşı çıkılmıştı. TLP, Pakistan'da 2018'de, İslam'a ve Hazreti Muhammed'e hakaret ettiği iddiasıyla idama mahkum edilen Asya Bibi'nin Anayasa Mahkemesince serbest bırakılmasının ardından başlayan protestolar ve Hollanda'da düzenlenmek istenen karikatür yarışmasına tepki gösterileriyle de gündeme gelmişti.

- Enflasyon artışı

Yıl başında enflasyon oranının yüzde 5,7 olduğu Pakistan'da geçen ay bu oran yüzde 11,5'i aştı.

Pakistan'da mayıs ayında 1 dolar 152 Pakistan rupisine eşitken, bugün 1 dolar 178,1 Pakistan rupisine yükseldi. Mayıstan bu yana Pakistan Rupisi dolar karşısında yaklaşık yüzde 15 değer kaybetti.

Kurdaki düşüşün sebepleri arasında petrol fiyatlarındaki dalgalanma, küresel piyasalardaki fiyat artışları, dolara olan yüksek talep gösteriliyor.

Öte yandan, uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, Pakistan'dan Afganistan'a artan dolar akışı başta olmak üzere çeşitli faktörler sebebiyle 2022 için Pakistan rupisinin dolar karşısındaki tahmini değerini 180 rupi olarak güncelledi.

Pakistan İstatistik Bürosuna (PBS) göre, gıda ithalatı mali yılın ilk çeyreğinde geçen seneye göre yüzde 38 arttı. Artan enflasyon ile birlikte gıda fiyatlarındaki yükseliş, hükümete yönelik tepkilerin artmasına yol açtı.

Pakistan Başbakanı İmran Han, 3 Kasım'da artan enflasyondan etkilenen 20 milyon aile için 120 milyar Pakistan rupisi değerinde yardım paketi açıkladı.

- Navaz Şerif'in iadesi

Öte yandan, hakkındaki davalar sebebiyle tutuklu yargılanan eski Başbakan Navaz Şerif, cezaevindeyken rahatsızlanmış ve tedavisi için 8 haftalığına izin verilmişti.

Tedavi amacıyla Kasım 2019'da Londra'ya giden Şerif, "ülkeye dön" çağrılarına rağmen Pakistan'a gelmedi.

Bunun üzerine Yüksek Mahkeme, Şerif hakkında geçen sene 15 Eylül'de tutuklama kararı çıkarttı, 2 Aralık 2020'de ise eski Başbakanı "adalet kaçağı" ilan etti.

Pakistan, Şerif’in iadesi için İngiltere ile görüşmelerini sürdürüyor.

- TTP ile ateşkes çıkmazı

Başbakan Han, 1 Ekim 2021'de terör örgütü Pakistan Talibanı (TTP) ile görüşüldüğünü açıkladı. Bu gelişmenin ardından hükümet, 8 Kasım'da TTP ile tam ateşkes konusunda anlaşmaya varıldığını duyurdu. Ancak TTP, 10 Aralık'ta ateşkesi tek taraflı olarak sonlandırdığını ilan etti. Hükümete yakın kaynaklar ise İslamabad'ın TTP'yi ateşkes masasına tekrar oturtmak için görüştüğünü iddia ediyor.

13 örgütün birleşmesiyle 2007'de kurulan TTP, o tarihten bu yana Pakistan'da sivil ve askerleri hedef alan saldırılar gerçekleştiriyor.

Pakistan'ın TTP'ye yönelik askeri operasyonlarında 2014'ten bu yana 5 binden fazla terörist ölü ele geçirildi, 700'ün üzerinde asker yaşamını yitirdi.​​​​​​​

- Taliban'ın Afganistan'daki hakimiyeti

Ağustos ayında Taliban'ın Afganistan'da kontrolü sağlaması, İslamabad'ı bu yıl en çok etkileyen dış gelişmeler arasında yer aldı.

Pakistan, Taliban'ın Afganistan'da hakimiyet elde etmesini istikrar faktörü olarak görüyor. Bununla birlikte İslamabad yönetimi, Afganistan'da yaşanan ekonomik problemler dolayısıyla yeni mülteci akınlarından endişe duyuyor.

İslamabad yönetimi ayrıca Afganistan topraklarının, Pakistan'a karşı terör saldırıları için kullanılmasını istemiyor.

Taliban'ın bu ülkede kontrol sağlamasının ardından gıda ve tıbbi malzeme yardımları yapan Pakistan, Afganistan'daki durumu uluslararası forumlarda da sık sık gündeme getiriyor.

Bu kapsamda, 19 Aralık'ta Afganistan'daki insani durumun görüşülmesi için İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) Dışişleri Bakanları Konseyi 17. Olağanüstü Toplantısı İslamabad'da düzenlendi.

Toplantıda Afganistan'a insani yardımın kanalize edilmesi amacıyla İslam Kalkınma Bankası bünyesinde "insani emanet fonu" kurulması kararına varıldı.

- Hindistan ile arka kapı diplomasisi iddiaları

Bu yılın başlarında uluslararası basında, Hindistan ile Pakistan arasında arka kapı diplomasisi yapıldığına yönelik iddialar ortaya atıldı.

Bu iddiaların ardından 25 Şubat'ta iki ülke ihtilaflı Keşmir sınırındaki ateşkese, tüm mutabakat ve anlaşmalara "mutlak riayet edilmesi" konusunda anlaşmaya vardı.

Bununla birlikte, Hindistan'ın Cammu Keşmir'deki politikaları sebebiyle iki ülke arasındaki ilişkiler zaman zaman gerildi.

Pakistan, Hindistan'ın 5 Ağustos 2019'da Cammu Keşmir ile ilgili aldığı kararları iptal etmediği sürece bu ülke ile ilişkileri düzeltmeyeceğini belirtiyor.

Hindistan, 5 Ağustos 2019'da yaptığı anayasa değişikliği ile Cammu Keşmir'in özel yönetim statüsünü kaldırmış ve bölgeyi merkeze bağlı "Birlik Toprağı" statüsünde iki ayrı idari birime ayırmıştı.

Pakistan, bu eyleme tepki olarak Yeni Delhi yönetimiyle diplomatik ilişkilerinin derecesini düşürme kararı almıştı.

- ABD ile gerilimli bir yıl oldu

Pakistan ile ABD arasındaki ilişkiler görece soğuk seyretti. Bu soğukluğun sebepleri arasında son yıllarda başta Afganistan'da yaşananlar ve İslamabad'ın Çin ile büyüyen stratejik iş birliği olmak üzere çeşitli konulardaki farklı yaklaşımlar gösteriliyor.

Pakistan, Afganistan'da Taliban'ın kontrol sağlamasında İslamabad'ın desteği olduğu yönündeki iddialardan defalarca rahatsızlığını vurguladı.

ABD tarafından 9-10 Aralık'ta düzenlenecek Demokrasi Zirvesi'ne davet edilen Pakistan, 8 Aralık'ta zirveye katılmayacağını duyurdu.

Pakistan Başbakanı Han, 19 Haziran'da, ABD askerlerinin Afganistan'dan çekilmesinin ardından Washington yönetiminin bu ülkedeki operasyonları için ABD Merkezi Haber Alma Teşkilatı'na (CIA) kesinlikle üs vermeyeceklerini söylemişti.

Taliban'ın Afganistan'da kontrolü sağlamasının ardından ABD, Afganistan Merkez Bankası’nın 9,5 milyar dolarlık varlığını dondurmuştu. Pakistan ise hemen her forumda dondurulan mal varlıklarının serbest bırakılması çağrısını tekrarlıyor. İslamabad, ekonomik istikrarsızlık sebebiyle yaşanacak insani krizin önlenmesini ve bu sebeple oluşacak yeni bir mülteci akınını engellemek istiyor.

ABD Başkanı Joe Biden, göreve geldiği 21 Ocak'tan bu yana Pakistan Başbakanı Han ile henüz görüşmedi. Pakistan'ın ise bu durumdan rahatsız olduğu belirtiliyor.

Han'ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Muid Yusuf, 4 Ağustos'ta yaptığı açıklamada, ABD'nin Pakistan'ı görmezden gelmeye devam etmesi halinde İslamabad'ın başka seçeneklerinin olduğunu kaydetmişti.

- Sri Lankalı müdürün öldürülmesi

Sialkot'ta, Sri Lankalı fabrika müdürü Priyantha Kumara'nın, 3 Aralık'ta dine saygısızlık ettiği iddiasıyla bir grubun saldırısına uğrayarak öldürülmesi ve cesedinin yakılması, ülke içinde ve dışında geniş yankı buldu.

Pakistan Başbakanı İmran Han, Sri Lankalı müdürün "diri diri yakılmasını korkunç ve Pakistan için utanç günü" olarak nitelendirerek, olayın takipçisi olduğunu ve sorumluların cezalandırılacağını belirtmişti.

Olayla ilgili 120'nin üzerinde kişi gözaltına alındı.