Osmanlı’nın misyonerlerle imtihanı
İslam dünyasında 13. yüzyıldan beri yürütülen misyonerlik faaliyetleri Başbakanlık Osmanlı Arşivleri vesikaları ışığında ilk kez günyüzüne çıkartıldı.
Misyonerler, özellikle Maraş ve İstanbul’da gençleri Hıristiyanlaştırmayı başarmışlar. Hatta Tevfik Fikret’in oğlu ve Ahmed Cevdet Paşa’nın torunu papaz ve rahibe olmuş.
Tarihçi yazar Dr. Ahmet Uçar tarafından “İslam Dünyasında Misyoner Orduları” ismiyle hazırlanan kaynak kitapta, İslam dünyasında misyonerlerce yürütülen, özellikle de kadınlara, gençlere ve yardıma muhtaç çeşitli sosyal kesimlere yönelik faaliyetleri belge ve hatıralara dayalı olarak ayrıntılı bir şekilde anlatılıyor. Kaynak kitapta, Osmanlı Devleti Dışişleri Bakanlığı’na 23 Ekim 1917’de arz edilen ayrıntılı bir misyoner raporu yer alıyor. O raporda Protestan misyonerlerin dünyadaki gücü de anlatılıyor. Misyonerlere göre bir Müslümanı Hıristiyan yapmak zordu. Onun için önce dinsizleştirmek, sonra da Hıristiyanlaştırmak gerekiyordu. Bunu yaparken dini öne çıkarmadan faaliyet göstermek; gençlik, kadın hakları, eğitim, sağlık, sosyal yardım, eğlence, spor vb. faaliyetler kullanılarak, hatta onlar istismar edilerek çalışmak gerekiyordu.
Münakaşaya girmememleri tembihleniyor
Osmanlı Hariciye Nezareti Şube-i Mahsusa Müdür-i Umumîsi Ahmet Muhtar Bey’e 23 Ekim 1917’de elden takdim edilen misyonerlik raporunda, Müslümanlar’ın nasıl Hıristiyanlaştırılacağı kitapta şu şekilde anlatılıyor: “Misyonerlerin bir kimseyi Hıristiyanlaştırma faaliyeti üç safhaya ayrılır. Birincisi sohbet, gazete, dergi ve kitap yolu ile doğrudan doğruya İncil’in hükümlerini neşr ve telkin; ikinci olarak tıbbî misyoner cemiyetleri; üçüncü olarak da mektepler vasıtasıyla Hıristiyanlığın öğretilmesi ve Hıristiyanlık terbiyesinin verilmesidir…” Raporda sakin ve yumuşak huylu olma üzerinde de özellikle duruluyor. Sadece hilm ve sukûn sayesinden bir misyonerin er ya da geç muvaffak olacağı belirtiliyor. Ayrıca misyonerlerin epeyce hazırlanmış bulunmadıkça münakaşalara ve tartışmalara girişmemeleri tembihleniyor.
Zaman zaman başarılı oldular
Kitapta yer alan bilgilere göre, gençler üzerinde çok etkili olan misyonerler, faaliyetleriyle özellikle, Maraş ve İstanbul’da birçok genci Hıristiyanlaştırdı. Maraş’ta Hüsnü oğlu Mustafa, Tapucu Remzi, Ali Avni, Mustafa oğlu Davud, kardeşi Nuh ve Ali oğlu Mehmet Hulusi başta olmak üzere ondan fazla Türk din değiştirerek Hıristiyan olmuştu. İstanbul Hıristiyan Gençler Cemiyeti üyelerinden Harputlu Mehmed Şerif, Çarşıkapı Amerikan Hastahanesi müstahdemi Talat, aynı hastanenin kapıcısı Şevket, Evkaf Müsteşarının kızı, Şeyh Nâbi Efendi’nin kızı da Hıristiyanlaşanlar arasındaydı. Ayrıca meşhur şâir Tevfik Fikret’in oğlu Haluk ve Ahmed Cevdet Paşa’nın torunu İsmet, Hıristiyan olmakla kalmamış; biri papaz, diğeri de rahibe olarak Hıristiyanlığın hizmetine girmişlerdi. Tarihçi Yazar Dr. Ahmet Uçar’a göre misyonerler, iki yüzyıldır uyguladıkları yöntemleri bugün de başarıyla uyguluyor.
