Konya’ya bir asır hizmet verdi ama çöplüğün içinde kaldı!

Siyaset Bilimci ve Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz bir asırdan fazla Konya'ya hizmet veren tarihi Hoca Habib çeşmesinin imdat sinyalleri verdiğini açıkladı. Tokgöz, “Uzun yıllardır Hoca Habib mahallesinde 2. Kadılar sokağında nezih Konyalı ailelerin oturduğu semtin asırlık çeşmesi maalesef kaderine terkedilmiş vaziyettedir. Şimdi Aziziye Mahallesi’ne dahil edilen ve Şirin Mahalle Mescidi Tahtalı Camii ile karşı karşıya olan çeşme imdat sinyalleri veriyor.” dedi.

‘KAPKARA KÖMÜRLÜK GİBİYDİ!’

Tokgöz’ün açıklamaları şu şekilde oldu;

“Özellikle çeşmenin yüzeyi ve kenarları sprey boyalarla boyanmaktadır. Kimliği meçhul kişilerce çeşmenin her tarafı karalanmaktadır. Çeşmeyi geçen sene 2023 yılında da fotoğrafladım, kapkara kömürlük gibi idi.

Çeşmeyi ilk gördüğüm zaman şaşırdım. Konumu enteresandı. Çeşmenin hemen önünde bir çöplük ve kömür cürüfu atma küllüğü, faal olmayan bir gasilhane ve kapalı bir muhtarlık levhalı tek katlı bir binaya payanda yapılmıştır.

Mahalleye ve çeşmeye isim kaynağı olan dini ilimler sahasında maruf olan Hoca Habib hakkında detaylı bilgi bulunmamaktadır. Karatay ilçesine bağlı Hoca Habip (günümüzde Aziziye) Mahallesi, Kadılar Sokağı’nda, Tahtalı caminin karşısında yer alan çeşme, 1327/1809-10 yılında inşa edilmiştir. Hâlen kullanılan çeşmenin banisi olan Hoca Habib hakkında özgeçmiş bilgisi bulunmamaktadır.

Karatay ilçesi sınırlarında Konya dış surlarının hemen doğusunda yer alan tarihî mahallelerden biridir. Doğusunda Durak Fakih Mahallesi, kuzeyinde Köprübaşı Caddesi bunun ardında Sırçalı Mescit Mahallesi, batısında İstanbul Caddesi, güneyinde Babı Aksaray Mahallesi ile çevrilidir.

‘HOCA HABİB MAHALLESİ 5 ASIRLIK BİR TARİHE SAHİPTİR’

Hoca Habib mahallesi Osmanlı devleti döneminde var olan kadim bir mahalledir. Mahalle, Yavuz Sultan Selim zamanında tespit edilen mahalleler arasında adı Habib Hoca olarak ismi geçmektedir. Kanuni dönemi mahalleleri arasında yine aynı isimle on sekiz nefer ve on dört hane olarak tespit edilmiştir. III. Murat dönemi, 992/1584 yılı tahrir defterinde ise mükellef sayısı on beştir.

1847-48 yılı mali gelir varlıkları (temettuat) defterinde de mahallede sekiz grupta toplam 57 mükellef vergilendirilmiş; bu mükelleflerin ödediği en yüksek vergi 131, en düşük vergi 11 kuruş olarak tespit edilmiştir. Mahallede toplam 3.184 kuruş 2 para vergi ödenmiştir. Bundan mahallenin büyük mahallelerden birisi olduğu, ekonomik durumunun da bir hayli iyi olduğu anlaşılmaktadır. Hacı Ustazade Ahmet Efendi, Sürmelizade Ahmet Efendi, Derviş Hocazade Ahmet ve Süleyman Efendi, Molla Halizade Ali, Molla Süleyman, Hacı Çopurun Mehmet bu dönem mahalle sakinlerinden bazılarıdır.

‘ÇEŞMENİN KİTABESİNİ “MURAD” İSİMLİ BİR HATTAT YAZMIŞTIR’

Soğuk çeşme olarak da bilinen Hoca Habib çeşmesinin mermer kitabesinde besmele ve her çeşmede mutlaka yazılan ve müminlere cennette Rablerinden verilecek temiz, nezih tatlı su ve içecekleri tasvir eden İnsan suresi 21.ayet yani, "Vesegahüm Rabbühüm şaraben tahura" ayeti yazılıdır. Çeşmenin kitabesini Murad isimli bir kişi yazmıştır.

Moloz ve kesme taştan inşa edilen eser, teğet kemerli bir duvar çeşmesidir. Çeşme cephesinde sivri teğet kemer, musluk, taslık ve yalak bölümleri mevcuttur. Kemerin kilit taşının hemen altında çeşmenin kitabesi yer almaktadır. Üç satırlık kitabede tarih, besmele, İnsan Suresi’nin yirmi birinci ayeti ve kâtibinin adı (Murat) bulunmaktadır. Kitabenin altında kaş kemerli taslık ve ayna taşı vardır. Ayna taşı, dikdörtgen çerçeve içine yerleştirilmiş ve şemse motifi biçiminde bezenmiştir. Selçuklu Döneminin fıskiyeli çeşmesinin büngüldeğinin burada musluk ayna taşı olarak kullanıldığı görülmektedir. Şemse motifi tam daire şeklindedir. Çeşmenin önünde dikdörtgen yalak bulunmakta; üstünde de iki kademeli saçak silmesi görülmektedir.

Kadılar Sokağı Konya’nın Osmanlı dönemi erken cumhuriyet dönemi Kadı,Hakim ve hukukçuların bulunduğu önemli bir mıntıkasıdır.

Kadılar Sokağı, Hoca Habib mahallesinin hatta Konya’nın en prestijli sokaklarından birisidir. Bu sokak, bir zamanlar Konya’nın en ünlü ailelerinin oturduğu bir sokaktır. Birçok Kadı’nın evinin bulunduğu bu mahallede Milci Hoca adıyla anılan Hattat Ahmet Şükrü Efendi, Müderris ve Hattat Başaralızade Feyzi Efendi, kardeşi Hattat Mehmet Rasim Efendi, Kadı Ahmet Efendi, Hattat Mehmet Efendi, Veli Sabri Uyar, Mübaşirzadeler, öğretmen Ahmet Bilge, Karpuzoğulları, Saraçlar,Galipzade Mustafa efendi, Terzi Nuriye hanım, Kadriye hanım, Cennetlerin Ayşe hanım, Arif ağalar, Doktor Ali ihsan Dayıoğlu mahallede isim yapmış ailelerden bazılarıdır. Döneminin en meşhur İslâm miras hukuku (feraiz) bilginlerinden Tapucu Ahmet Efendi’nin evi de bu mahallede idi. Ahmet Efendi, bir Kurban bayramında aşırı yağan yağmur sonrasında çöken evinde eşi ile birlikte hayatını kaybetmiştir. Fazla mimari özelliği olmayan Tahtalı Camii de Kadılar Sokağı ile Mahmut Şevket Paşa Sokağı’nın kesiştiği köşededir.

Mahallenin kuzey doğusunda, Çukur Mektebin batısında çeşmenin hemen arkasındaki boşluk, meşhur Büyük Aksekili Mehmet Emin Efendi’nin ev yeridir. Mahallenin ortasından geçen Kadılar Sokağı ile mahallenin kuzeyinde yer alan Köprübaşı Caddesi üzerindeki bölüm tamamen iş yerleri ile dolduğundan mahallede tarihî doku büyük çapta tahribata uğramıştır. Son dönemlerde inşa edilen katlı otopark da Köprübaşı Caddesi üzerindedir. Mahallenin nüfusu 2007 yılında 792’dir. Son mahalle düzenlemelerinde Hocahabip Mahallesi, çevresindeki mahallelerle birlikte Aziziye Mahallesi’ne dâhil edilmiştir.”

Siyaset Bilimci ve Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz, “Tarihi ve kültürel mirasımızın simgelerinden olan tarihi çeşmelerin ismindeki kökene dayalı olarak adeta göz bebeğimiz olarak korunması gerekir. Çeşmenin sprey boyalarla kirletilmiş, kitabe etrafına rast gele çakılmış kitabelerin yol açtığı görüntü kirliliği ve genel olarak mezbele vaziyetine gelmesi üzüntü vericidir” diyerek şu değerlendirmeleri yaptı;

• En kısa zamanda yetkili kurumlarca tamir ve bakımı yapılmalıdır. Çeşme önünde bulunan kötü kokulara yol açan ve kirlilik yapan çöp konteynerleri ile kömür cürufu atığı konteyner kaldırılmalıdır. Çeşme için tanıtıcı bir barkod konulmalıdır. Hukuki planda mevzuatımızda yer alan tarihi eserlere ve kültürel miras unsuru olan her tür tarihi esere zarar verenlere 2 yıldan 5 yıla kadar ağır hapis ve 5 bin gün para cezası içeren kanun maddesi uygulanmalı ve zarar veren kişiler cezaya çarptırılmalıdır. Tespit amaçlı bu ve benzeri tüm tarihi eserler için kamera takibi yapılmalıdır.
• Pasif ve harabe durumdaki bina ya tamir edilmeli ya da yıkılarak küçük bahçeyi ile birlikte yeşil alan düzenlemesi içinde çeşme müstakil olarak konumlandırılmalıdır. Yeni düzenleme ile bu alanı Tahtalı camisine gelen cemaatin ve mahallelinin dinlenme alanı olarak düzenlemek mümkündür.
• Tüm tarihi eserler için 7/24 açık bir ihbar hattı ve bildirim kanalı ihdas edilmelidir. İhtiyaç duyulan ve gerekli adımları atacak kamu kurumu hangisi ise: Büyükşehir/İlçe Belediye Başkanlığı, KOSKİ, Vakıflar Bölge Müdürlüğü, İl Kültür Müdürlüğü, İl Tarihi Varlıkları Koruma Kurulu gerekli önlemleri almalıdır.