Konya’nın 131 yıllık tarihi rezil halde!
Konya’daki tarihi Fatma Hanım çeşmesi kaderine terk edilmiş hale geldi.
Siyaset Bilimci ve Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz 1894 yılında yaptırılan tarihi Konya Hacı Fatma Hanım çeşmesinin kötü vaziyette ve kör tapalı bulunan kaidesinin yıkıldığını açıkladı. Daha önce bu durumu ve çeşmenin içinde bulunduğu riskli durumu fotoğraflayıp restore edilmesi için sosyal medya üzerinden ve yerel medya aracılığıyla kamuoyuna çağrı yaptığını ve yetkili kurumları göreve çağırdığını belirtti.
Tokgöz, yaptığı saha çalışmaları sonucunda Karatay İlçesi’nin Aziziye Mahallesi’nde bulunan 131 yıllık ecdat yadigarı Hacı Fatma Hanım çeşmesi geçen zaman içinde tamir edilmediği gibi ağır bir hasar alarak sol cephesinden yıkıldığını tespit etti.
Yapılan uyarılara rağmen kaderine terkedilen çeşme üst kısmından düşen taşlar ve buradan sızan yağmur suyu nedeniyle tamamen yıkılma tehlikesi altında bulunuyor. Tarihi çeşmenin dibinde bulunan çöplük nedeniyle de sürekli kirlenme, bakımsızlık ve pis kokular nedeniyle etrafından geçilmez bir duruma geldi.
‘YIKILMA TEHLİKESİ YAŞIYOR’
Tokgöz, konu hakkında şu açıklamalara yer verdi;
“Tarihi çeşme mail-i inhidam (yıkılma) tehlikesi yaşıyor.
1894 yılında çeşmeyi yaptıran mahalle sakini Hacı Fatma Hanım hakkında doğrudan bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak aynı dönemde Mevlâna dergâhı postnişini olan Abdülvahid Çelebi'nin eşi Sahip Ata ailesinden Hacı Fatma Hanımdır. İkisinin aynı veya farklı kişi olmasının ihtimal dahilinde olduğunu belirtti. Nüfus kayıtları ile çeşmenin Osmanlıca vakfiyesinin karşılaştırıması ile bu konu açığa kavuşturulmalıdır.
Çeşme, Karatay İlçesi, Babıaksaray (Aziziye) Mahallesi, Eserizade Sokağı’nda bulunuyor. 1923 yılından sonra mülkiyeti belediyeye ait olan eser, tatlı su çeşmesi iken uzun zamandır kör tapalı ve âtıl vaziyettedir. Üstelik iki yıldır üstten ve yan kısımlarından yarısı yıkık şekilde ve maili-inhidam vaziyetinde duruyor.
Kitabesine göre çeşme, Hicri 1312 ve miladi 1894 yılında mahalle sakinlerinden Hacı Fatma Hanım tarafından yaptırıldı. Enine dikdörtgen bir kütle üzerine oturan yapı, tek cepheli, sivri kemerli ve dikdörtgen formlu bir sokak çeşmesidir. Kesme taş ve moloz taştan inşa edilmiş olup, oldukça sade bir cephe anlayışına sahiptir. Yaklaşık 30 cm derinliğindeki çeşme, nişi yanlardaki düz profilli başlıklara oturan, sivri kemerle kuşatılmış, alınlık ve saçak kısmı düz silmelidir. Kemer kilit taşında bitkisel süsleme de yer alıyor.
Çeşmenin stilize hat yazılı kitabesinin anlamı
Türk İslam kültüründe kitabeler mimari eserlerin künyesidir. Yaşayan kültürel mirası bizlere anlatan duvar panolarıdır. Çeşmede hem edebi bir sanat olarak şiire yer verildiğini hem de kim tarafından hangi amaçla yapıldığına dair anlam ve yaptırma tarihi yer alır. Kitabeler İslam medeniyeti çevresinde gelişmiştir. Özellikle Türk İslam kültürünün temel bir ögesi olarak kitabe demek edebiyat sanatı ve künye bilgileri içeren ve mimari eseri bize tanıtan barkod demektir.
Çeşmenin istiflenmiş ve stilize edilmiş kitabesinde şu sözler yer alıyor:
Mâh-ı Muharrem Bu çeşmenin bâniyesi oldu. Hacı Fatma Şâr bunlar bahşedeler ana ihlâs fâtiha Mâaşallah/(orta göbek kısmında) Uhrevîce mağfiret olmaklığa bu vâsıta Sa'y ona Hak müyesser kıla hüsn-ü hâtime (Sene 1312)
Ecdat yadigarı olan tatlı su kaynağı asırlık çeşmeler kör tapalı, yüzeyi kirletilmiş ve yarısı yıkılmış halde bırakılmamalıdır.
1896 yılında yaptırılan Hacı Fatma Hanım çeşmesi yıllarca bakımsız, sprey boyalarla kirletilmiş ve çöplük yanında bulunuyordu. Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz tarafından konu 2023 yılı Nisan ayı içinde sosyal medyada dile getirilince çeşme 2023 yılı Nisan ayı içinde yüzeyi ve cephesi temizlendi.
Saha çalışmaları kapsamında çeşmeyi kontrol ettiğini belirten Tokgöz temizlik sonrasında çeşmeye bu zamana kadar su bağlanmamıştır. Çeşmenin üst kısmında meydana gelen göçükleri yerinde tespit ederek sosyal medyada dile getirmeme rağmen hiçbir önlem alınmadı. Üst kısmından ve yıkık noktalardan su alan çeşmenin sol tarafındaki kaplama taşları yıkıldı. Çeşme yüzeyleri ve etrafı yine sprey boyalarla kirletildi.
Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz tarafından Yeni Haber gazetesinde 2024 yılı Ağustos ayı içinde tarihi çeşmenin kötü durumu bir kez daha acil önlem çağrısı ile duyurulmuştu.
Siyaset Bilimci ve Araştırmacı Yazar Tokgöz tarihi ve kültürel mirasımızın önemli bir ögesi olan 131 yıllık tarihi çeşmenin içine düştüğü durumdan kurtarılması gerektiğini ifade ederek Hacı Fatma Hanım’ın bu hayır eserinin ihya edilmesi ile için şu değerlendirmeleri yaptı:
- 131 yıllık ecdat yadigarı tarihi çeşme ivedilikle tamir edilerek komple yıkılma riskinden kurtarılmalıdır. Çeşmeye su bağlanmalıdır. Çeşme yanındaki kül kovası ve çöp konteynerleri kaldırılmalıdır. Tarihi çeşmeyi tanıtıcı digital tanıtım barkodu konulmalıdır. Konyapedia ansiklopesindeki yapım tarihi bilgisi tashih edilmelidir.
- Tarihi çeşmeyi kalıcı olarak ihya etmek üzere köhne sokak başından alınarak sokak içinde veya İstanbul caddesi istikametinde uygun bir yere taşınması hususu değerlendirilmelidir.
- Çeşme caydırıcı önlem olarak kamera ile kontrol edilmelidir. Sürekli tahribata ve kirletilmeye maruz kaldığı için tarihi eserlere zarar verenler tespit edilmelidir. Faillere mevzuatımızda yer alan hapis cezası ve idari para cezaları uygulanmalıdır.
