GRAFİKLİ - Somali'de siyasi kriz ve seçim sürecindeki belirsizlik derinleşiyor

İSTANBUL (AA) - GÖKHAN KAVAK - Doğu Afrika ülkesi Somali'de seçim sürecine bağlı yaşanan siyasi kriz bu sene de çözüme kavuşturulamazken, Cumhurbaşkanı Muhammed Abdullah Fermacu ile Başbakan Hüseyin Roble arasında yaşanan yetki krizi, ülkede yeni bir siyasi çatışma alanının doğmasına neden oldu.

Yıllardır kabile mücadelelerine sahne olan Somali, kuraklık, ekonomik sıkıntılar, güvenlik sorunları ve siyasi çekişmelerle gündeme geliyor.

Bölgesel ve küresel aktörlerin de ülke üzerinde güç mücadelesi vermesi siyasi krizi tırmandırdı.

Son olarak Cumhurbaşkanı ile Başbakan arasında yetki krizi yaşandı.

2017'de göreve gelen Cumhurbaşkanı Fermacu, Başbakan Roble ile Deniz Kuvvetleri Komutanı Abas Amin Ali'yi, "yolsuzluk" ve "kamu malını kötüye kullanma" suçlamasıyla açığa aldı. Bu kararla mevcut siyasi kriz daha fazla derinleşti.

Cumhurbaşkanı Fermacu'nun adımını "çirkin bir karar" olarak nitelendiren Başbakan Roble, orduya, hükümetin ve kendisinin emirlerine tabi olması çağrısı yaparken, Somali'deki muhalif cumhurbaşkanı adayları da siyasi krizin son bulması için Cumhurbaşkanı Fermacu'dan Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı terk etmesini istedi.

- Seçimlerdeki belirsizlik ülkeyi adım adım kaosa sürüklüyor

Somali'de Cumhurbaşkanlığı ve eyalet seçimlerinin tarihinde yaşanan belirsizlik, ülkeyi kaosa sürüklüyor.

Cumhurbaşkanı Fermacu ve eyalet başkanları, 17 Eylül 2020'de bir araya gelip, cumhurbaşkanlığı seçiminin 8 Şubat 2021'de yapılması konusunda mutabık kalmışlardı.

Buna göre seçim süreci 10 Ekim 2020'de başlayacak, Meclisin üst ve alt kanadında görev yapmak isteyen vekil adayları Aralık 2020'de tespit edilecek, 1 Ocak'ta milletvekili, 8 Şubat'ta da cumhurbaşkanlığı seçimi yapılacaktı.

Ancak hükümetin açıkladığı federal seçim komisyonlarından doğan anlaşmazlıklar nedeniyle seçim takvimi belirlenemedi.

- Seçim takviminde anlaşma sağlanamadı

Cumhurbaşkanı Fermacu, seçim takvimini belirlemek amacıyla eyalet başkanlarıyla 3-6 Şubat'ta tekrar bir araya gelmişse de anlaşma sağlanamadı.

Seçim sürecindeki anlaşmazlık, Jubaland ve Somaliland'daki seçim komisyonu üyelerinin isimlerinin belirlenmesi sürecinde de devam etti ve siyasi krize neden oldu.

Öte yandan Cumhurbaşkanı Fermacu'nun görev süresinin 8 Şubat'ta dolmasına rağmen görevde kalmaya devam etmesi de siyasi belirsizliği derinleştirdi ve muhalefet ile bazı eyalet liderlerinin tepkisini çekti.

Somali Meclisi 12 Nisan'da, federal hükümet ve eyalet başkanları arasındaki anlaşmazlık nedeniyle seçimlere gidemeyen ülkede krizin aşılması için federal hükümetin görev süresini 2 yıl uzattı.

Cumhurbaşkanı Fermacu, bu adımın, 17 Eylül 2020'de eyalet liderleriyle varılan anlaşmanın uygulanamaması nedeniyle alındığına dikkati çekti.

Ülkede sene başında yapılması planlanan seçimlerin defalarca ertelenmesi sonrası muhalifler Fermacu'yu Cumhurbaşkanı olarak tanımadıklarını duyururken Fermacu ise tansiyonu düşürmek için seçim sürecini yönetme yetkisini Başbakana verdi.

Fermacu liderliğindeki Somali hükümeti, 27 Mayıs'ta, geciken seçimlerin 60 gün içerisinde yapılmasının kararlaştırdığını ve kesin tarihin ise seçim kurulu tarafından belirleneceğini açıkladı.

- Somali'de uzun süredir ertelenen seçimler başladı

Somali'de ertelendiği için tartışmalara neden olan seçimler, 29 Temmuz'da Jubaland eyaletindeki senato seçimleriyle başladı.

Burada meclisin üst kanadında yer alacak 4 isim belirlendi.

Jubaland'daki seçimler sonrası 26 Ekim'de de Puntland eyaletindeki yerel seçimlerde halk, sandık başına giderek oy kullandı.

Cumhurbaşkanı Fermacu'nun liderliğinde ortak seçim takvimi belirlemek amacıyla eyalet başkanlarıyla 2-5 Kasım'da yapılan 3 günlük görüşmeler ise muhalif Gedo bölgesindeki siyasi anlaşmazlık ve Somali'nin özerk bölgesi Somaliland’daki seçim komisyonu üyeleri konusundaki kriz nedeniyle anlaşma sağlanmadan sona erdi.

Somali'de muhalif cumhurbaşkanı adayları ise ülkede süren meclis seçimlerinin şeffaflıktan yoksun olduğunu öne sürerek 1 Aralık'ta boykot kararı aldı.

- Cumhurbaşkanı ile Başbakan arasında yetki krizi derinleşiyor

Muhalif cumhurbaşkanı adaylarının seçimi boykot kararı sonrası Cumhurbaşkanı ile Başbakan arasında yetki krizi ortaya çıktı ve seçim sürecini olumsuz etkiledi.

Eski İstihbarat Başkanı Fahad Yasin, kadın istihbaratçı İkran Tahlil'in ölümü sonrası Başbakan Muhammed Roble tarafından 6 Eylül'de görevden alındı.

Yasin'in görevden alınmasına tepki gösteren Cumhurbaşkanı Fermacu ise yeni istihbarat başkanı atayarak Yasin'i de Ulusal Güvenlik Danışmanı yaptı ve ülkedeki yetki krizi derinleşti.

Cumhurbaşkanı Fermacu, istihbarat başkanının kim olacağına ilişkin yaşanan gerilim sonrası, Roble'nin hükümeti yönetme görevinden saptığı ve Somali Geçici Anayasası'nı ihlal ettiğine dikkat çekerek 16 Eylül'de Başbakan Roble'nin yetkilerini askıya aldı.

Bir gün sonra 17 Eylül'de ise Başbakan Roble, yetkilerini askıya almasının anayasaya aykırı olduğunu belirterek Cumhurbaşkanı Fermacu'nun kararını reddetti.

Roble, kendisinin anayasal olarak bakanları atama ve görevden alma, güvenlik ve seçime ilişkin çalışmaları yürütme görevi olduğunun altını çizerek seçimler yapılana ve yeni başbakan yemin edene kadar görevde kalmayı sürdüreceğini belirtti.

- Somali'deki son siyasi kriz: Cumhurbaşkanı Başbakanı açığa aldı

Cumhurbaşkanı Fermacu, Başbakan Roble ve Deniz Kuvvetleri Komutanı Ali'yi, "yolsuzluk" ve "kamu malını kötüye kullanma" suçlamasıyla 27 Aralık'ta açığa aldı.

Cumhurbaşkanı Fermacu'nun adımını "çirkin bir karar" olarak nitelendiren Başbakan Roble, aynı gün bu kararı reddetti. Başbakan ayrıca orduya da hükümetin ve kendisinin emirlerine tabi olması çağrısı yaptı.

Cumhurbaşkanı ile Başbakan arasındaki gerginlik sonrası 28 Aralık'ta Birleşmiş Milletler, Afrika Birliği, Avrupa Birliği ve ABD gibi ülke ve örgütlerin de bulunduğu uluslararası ortaklar grubu, Somalili liderlere ülke çıkarlarını öncelemeleri, provokasyondan ve güç kullanımından kaçınmaları çağrısı yaptı.

Başbakanın görevden alınmasını "darbe girişimi" olarak nitelendiren Cumhurbaşkanlığı Adaylar Konseyi, Fermacu'nun mevcut siyasi krize son vermek için Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı ivedilikle terk etmesi talep etti.

- Somali'de seçim sistemi

Ülkede, meclis ve cumhurbaşkanı seçimleri peş peşe yapılıyor.

Meclisin, "Halk Meclisi" olarak da bilinen alt kanadının 275 üyesi, Somali'deki farklı kabileleri temsil eden 14 bin delege tarafından 4 yıllığına seçiliyor.

Meclisin üst kanadının 54 üyesi ise eyalet konseylerince belirleniyor.

Seçilen Meclis üyeleri hem Meclis Başkanını hem de yeni Cumhurbaşkanını belirliyor.

- "Bir kişi bir oy" planında başarı sağlanamadı

Seçimlerde kendine has kabile sistemini uygulayan Somali'de, bu seçimlerde "bir kişi bir oy" ilkesiyle tüm vatandaşların oy kullanması planlanıyordu ancak başarılamadı.

Şu anda "4,5 sistemi" olarak adlandırılan kabile merkezli sistemle yönetilen Somali'de, ülkenin 4 büyük kabilesi eşit sayıda, diğer kabileler ise bunun yarısı oranında Meclise kendi seçtiği vekilleri gönderiyor.

Somali'de cumhurbaşkanı adayları arasında iki eski cumhurbaşkanı, bir başbakan, bir de meclis başkanı bulunuyor.