Finansal piyasalarda 2021 böyle geçti: Temmuz-Ağustos-Eylül

İSTANBUL (AA) - Gıda ve enerji fiyatlarındaki yükseliş öncülüğünde enflasyona ilişkin yukarı yönlü risklerin arttığı ve para politikalarında normalleşme yönünde ilk adımın 2021'de atılacağı sinyalinin verildiği üçüncü çeyrekte, Çin'de emlak sektörüne yönelik borç çevirme endişeleri risk algısını artırarak pay piyasalarında sert düşüşler yaşanmasına neden oldu.

Dünya genelinde vaka sayılarının temmuzda son ayların en yüksek seviyelerine çıkması salgında dördüncü dalga endişelerini güçlendirirken, birçok ülkede yeni kısıtlamaların gündeme gelmesi küresel piyasalar üzerinde baskı yarattı. Diğer taraftan gıda ve enerji fiyatlarındaki artış nedeniyle enflasyonun beklenenden daha uzun bir süre yüksek seviyelerini koruyacağı yönündeki görüşler ağırlık kazandı. Açıklanan veriler de yüksek enflasyon endişelerini destekledi.

Bu dönemde, ABD'de enflasyon haziranda yüzde 5,4 ile 13 yılın en yüksek artışını kaydetti. Almanya'da ise temmuzda yüzde 3,8 olan yıllık enflasyon, ağustosta yüzde 3,9'a çıkarak Aralık 1993'ten bu yana en yüksek seviyeyi gördü. İngiltere'de ağustosta yüzde 3,2 ile 9 yılın en yüksek seviyesine ulaşan enflasyon, Avro Bölgesi'nde yüzde 3'le son 10 yılın zirvesinde gerçekleşti.

Tüm bunlara Çinli gayrimenkul şirketi Evergrande'nin iki tahvil faizi ödemesini gerçekleştirememesi ve enerji krizinin küresel ekonomik aktiviteye ilişkin beklentileri olumsuz etkilemesi eklenince, küresel risk algısı negatif etkilendi. Bu gelişmelerle dünyanın önde gelen ülke borsalarında temmuz ve ağustos ayında yaşanan yükseliş, eylülde yerini düşüşe bıraktı. Söz konusu ayda borsalar ABD'de ortalama yüzde 5'e yakın, Avrupa'da yüzde 2'nin üzerinde değer kaybetti.

Merkez bankaları cephesinde, ABD Merkez Bankası (Fed), politika faizinde ve varlık alımlarında değişikliğe gitmediği üçüncü çeyrekte, para politikasının etkin uygulanması ve düzenli piyasa işleyişini desteklemek için 2 yeni repo programı açıkladı. Sözle yönlendirmeler kapsamında ise Fed Başkanı Jerome Powell'ın Jackson Hole toplantısında yaptığı konuşmada, istihdam piyasasındaki toparlanmanın devam etmesi durumunda varlık alımlarının azaltılmasına (tapering) bu yıl başlanabileceğini, faiz artırımı konusunda aceleci davranılmayacağını belirtmesi öne çıktı. Böylece tapering sürecinin bu yıl içinde başlayacağı sinyali verilmiş oldu.

Avrupa Merkez Bankası (ECB) tarafında ikinci çeyrek boyunca faiz oranları ve Pandemi Acil Varlık Alım Programı'nın (PEPP) toplam büyüklüğünde değişikliğe gidilmezken, tahvil alımlarının son iki çeyreğe göre daha düşük hızla olabileceği duyuruldu. Banka ayrıca, faiz oranlarına ilişkin sözle yönlendirmesinde değişikliğe giderken, PEPP kapsamındaki alımların aralık ayında ele alınacağı sinyalini verdi.

Japonya ve Çin merkez bankaları tarafında ise para politikalarında temkinli ve istikrarlı duruşun ikinci çeyrekte devam ettiği görüldü.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), eylülde 16 ayın ardından ilk kez faiz indirimine giderek politika faizini 100 baz puanlık azalttı ve yüzde 18'e çekti. Banka, söz konusu kararın para politikasının etkileyebildiği talep unsurları, çekirdek enflasyon gelişmeleri ve arz şoklarının yarattığı etkilerin ayrıştırılmasına yönelik analizlerin değerlendirilerek alındığını bildirdi. Aynı ay içinde Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkanı azami oranını yüzde 10'dan sıfıra çeken TCMB, döviz cinsinden mevduat/katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranlarını ise tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırdı. Banka ayrıca, Güney Kore Merkez Bankası'yla da 17,5 milyar liralık (2,3 trilyon Güney Kore wonu) swap anlaşması imzaladı.

Uluslararası kurum ve kuruluşlar üçüncü çeyrekte Türkiye'ye ilişkin büyüme beklentilerini bir kez daha yukarı yönlü revize ederken, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), makro ihtiyati tedbirler kapsamında kredi kartlarında taksitlendirme sürelerini kuyum, mobilya ve elektrikli eşya alımlarında 3'er ay, taşıt alımlarında kredi vade sınırlarını nihai fatura değerlerine göre 12'şer ay indirdi.

Öte yandan BDDK, nisan ayında yürürlüğe giren yönetmeliği kapsamında tasarruf finansman faaliyeti yürüten ancak şartları sağlamayan 21 şirketin intibak taleplerinin reddine ve tasfiyelerine, 6'sının intibak sürecinin devam ettirilmesine, 8'inin ise iradi tasfiyeye yönlendirilmesine karar verildiğini duyurdu.

Söz konusu gelişmelerle Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksi, temmuzda yüzde 2,70 ve ağustosta yüzde 5,68 yükselmesinin ardından eylülde yüzde 4,46 geriledi. Endeks böylece, üçüncü çeyreği yüzde 3,69 değer kazancıyla 1.406,39 puandan tamamladı. Dolar/TL ise 8,26-8,96 bandında seyrettiği üçüncü çeyreği önceki çeyreğe kıyasla yüzde 2,1 artışla 8,8902'den kapattı.

ABD'nin 10 yıllık tahvil faizleri üçüncü çeyreğe düşüşle başlamasının ardından ağustos ve eylül aylarındaki yükselişi ile yeniden 1,60 seviyelerini test ederken, Türkiye'de uzun vadeli tahvil faizleri üçüncü çeyreği yüzde 18,5 seviyesinden kapattı. Altının ons fiyatı ise dalgalı bir seyir izlediği üçüncü çeyreği önceki çeyreğe kıyasla yüzde 0,8'lik azalışla 1.757,10 dolardan tamamladı. Aynı süreçte yurt içinde gram altının fiyatı ise yüzde 1,3 artışla 502,2 liradan kapandı.

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, yılın üçüncü çeyreğindeki önemli gelişmeler şöyle:

1 TEMMUZ:

- TCMB, Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkanı azami oranını yüzde 20'den yüzde 10'a düşürdü. Banka ayrıca, döviz cinsinden mevduat/katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranlarını tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırdı.

- BDDK, makro ihtiyati tedbirler kapsamında kredi kartlarında taksitlendirme sürelerini kuyum, mobilya ve elektrikli eşya alımlarında 3'er ay düşürürken, taşıt alımlarında kredi vade sınırlarını nihai fatura değerlerine göre 12'şer ay indirdi. Kurul ayrıca, bireysel kredi kartları ile ihtiyaç kredilerine ilişkin risk ağırlıklarını yükseltti.

2 TEMMUZ:

- BDDK, tasarruf finansman faaliyeti yürüten ancak şartları sağlamayan 21 şirketin intibak taleplerinin reddine ve tasfiyelerine karar verdi. Kurul, söz konusu şirketlerden 6'sının intibak sürecinin devam ettirilmesine, 8'inin ise iradi tasfiyeye yönlendirilmesine karar verildiğini duyurdu.

7 TEMMUZ:

- Fed'in 15-16 Haziran toplantısına ait tutanaklar, varlık alımının azaltılmasının değerlendirmeye başlanmasına yönelik hedeflerde "önemli ölçüde ilerleme" şartının henüz sağlanmadığını ortaya koydu.

- SPK, 32 gerçek ve bir tüzel kişinin işlemlerinde piyasa dolandırıcılığı makul şüphesi bulunması nedeniyle 6 ay işlem yasağı uygulanacağını açıkladı.

8 TEMMUZ:

- BDDK, vatandaşın ve iş dünyasının salgın koşullarından normale geçiş döneminde finansman erişimini kolaylaştıracak, kredi sisteminin etkin çalışmasına daha fazla katkıda bulunacak kararlar aldı.

9 TEMMUZ:

- Fed, Kovid-19 salgınının etkilerinin ABD ekonomisinde hissedilmeye devam ettiğini belirterek, yakın vadede enflasyon görünümüne ilişkin yukarı yönlü risklerin arttığını bildirdi.

- Cari işlemler hesabı mayısta 3 milyar 81 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari işlemler açığı 31 milyar 858 milyon dolar oldu.

- ECB, Avro Bölgesi’nde milli gelirin 2022'nin ilk çeyreğinde yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını öncesindeki seviyeyi aşmasının beklendiğini bildirdi.

13 TEMMUZ:

- ABD'de enflasyon haziranda yüzde 5,4 ile 13 yılın en yüksek artışını kaydetti.

14 TEMMUZ:

- Fed Başkanı Jerome Powell, ekonominin politika değişikliği için ulaşması gereken hedeflerden hala uzakta olduğunu söyledi.

- TCMB, politika faizini değiştirmeyerek yüzde 19 düzeyinde bıraktı.

15 TEMMUZ:

- IMF, Almanya ekonomisinin bu yıl yüzde 3,6 ve gelecek yıl yüzde 4,1 büyüyeceği tahmininde bulundu.

- Dünya Bankası, 2021 mali yılında Kovid-19 salgınından kaynaklı sağlık, ekonomik ve sosyal etkilerle mücadele için Türkiye'ye toplam miktarı 1,5 milyar doları bulan 5 kritik kalkınma projesi için finansman desteği sağlandığını bildirdi.

16 TEMMUZ:

- BoJ, faizlerde ve para politikasında değişikliğe gitmezken, 2021 mali yılına ilişkin enflasyon orta noktası tahminini yüzde 0,1'den yüzde 0,6'ya yükseltti, büyüme beklentisini ise yüzde 4'ten yüzde 3,8'e düşürdü.

19 TEMMUZ:

- Dünya Bankası Grubunun Kovid-19 salgınının tıbbi, ekonomik ve sosyal etkileriyle mücadele için son 15 ayda 157 milyar doların üzerinde kaynak kullandığı bildirildi.

20 TEMMUZ:

- Çin Merkez Bankası (PBoC), politika faizi olarak baz alınan kredi faiz oranını değiştirmeyerek yüzde 3,85 düzeyinde tuttu.

22 TEMMUZ:

- IMF, ABD ekonomisinin bu yıl yüzde 7 ve gelecek yıl yüzde 4,9 büyüyeceği tahmininde bulundu.

26 TEMMUZ:

- Dünya Bankası ve Kovid-19 Aşıları Küresel Erişim Programı (COVAX), gelişmekte olan ülkelere yönelik aşı tedariki için yeni bir finansman mekanizması duyurdu.

27 TEMMUZ:

- IMF, küresel ekonomik büyüme tahminini 2021 için yüzde 6’da bırakırken, 2022 için yüzde 4,4'ten yüzde 4,9'a yükseltti.

28 TEMMUZ:

- Fed, beklentiler doğrultusunda politika faizinde ve varlık alımlarında değişikliğe gitmezken, para politikasının etkin uygulanması ve düzenli piyasa işleyişini desteklemek için 2 yeni repo programını açıkladı. Fed Başkanı Powell, karar sonrası yaptığı açıklamada, faiz oranlarını artırmayı düşünmekten çok uzak olduklarını, varlık alım hızını ayarlamayı değerlendirdiklerini ve bunun zamanlaması hakkında herhangi bir karar vermediklerini bildirdi.

29 TEMMUZ:

- TCMB'nin yılın üçüncü Enflasyon Raporu'nda, "Enflasyonun, yüzde 70 olasılıkla, 2021 sonunda orta noktası yüzde 14,1 olmak üzere, yüzde 12,2 ile yüzde 16,0 aralığında; 2022 sonunda orta noktası yüzde 7,8 olmak üzere yüzde 5,4 ile yüzde 10,2 aralığında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir." denildi.

- TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, rapora ilişkin düzenlenen toplantıda, "Öngörülerimiz, enflasyonda kısa vadede gözlenebilecek hareketin geçici olacağını ve enflasyonun yılın son çeyreğinde belirgin şekilde düşeceğini gösteriyor." açıklamasını yaptı.

- BDDK, selden etkilenen bölgelerde kredi kartı taksitlerinin 1 Ocak 2022'ye kadar iki katına çıkarıldığını bildirdi.

3 AĞUSTOS:

- IMF Guvernörler Kurulu, Kovid-19 salgınıyla mücadelede küresel likiditeyi artırmak amacıyla 650 milyar dolarlık özel çekme hakkı (SDR) olarak adlandırılan rezerv para biriminin tahsisini onayladı.

5 AĞUSTOS:

- BoE, beklentiler dahilinde politika faizini değiştirmeyerek yüzde 0,1 seviyesinde bırakırken, tahvil alım programını da değiştirmedi.

6 AĞUSTOS:

- TMSF, intibak planı yeterli görülmeyerek BDDK tarafından tasfiyesine karar verilen tasarruf finansman şirketlerinde izleyeceği yol haritasını belirledi.

12 AĞUSTOS:

- TCMB, politika faizini değiştirmeyerek yüzde 19 düzeyinde bıraktı.

- TCMB ile Güney Kore Merkez Bankası arasında 17,5 milyar liralık (2,3 trilyon Güney Kore wonu) swap anlaşması imzalandı.

14 AĞUSTOS:

- Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, Türkiye'nin kredi notunu "BB-" ve not görünümünü "durağan" olarak korudu. Kuruluş, Türkiye için bu yılki büyüme beklentisini yüzde 6,3'ten yüzde 7,9'a yükseltti.

16 AĞUSTOS:

- ECB ile ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu arasında menkul kıymet tabanlı takas işlemleri yapan kurumlara yönelik iş birliği için mutabakat zaptı imzalandı.

17 AĞUSTOS:

- Avro Bölgesi ekonomisi, ikinci çeyrekte yıllık bazda yüzde 13,6 ve çeyreklik bazda yüzde 2 büyüdü.

18 AĞUSTOS:

- Cari işlemler hesabı haziranda 1 milyar 127 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari işlemler açığı 29 milyar 679 milyon dolar oldu.

- Fed'in 27-28 Temmuz'daki toplantısına ait tutanaklar, yetkililer arasındaki görüş farklılıklarına rağmen varlık alımlarının hızının ekonomik koşulların bankanın hedeflerini karşılamasının ardından bu yıl düşürülmesinin muhtemel olduğunu ortaya koydu.

19 AĞUSTOS:

- BDDK, dijital bankacılıkta standartları belirleyen "Dijital Bankaların Faaliyet Esasları İle Servis Modeli Bankacılığı Hakkında Yönetmelik Taslağı"nı görüşe açtı.

20 AĞUSTOS:

- PBoC, politika faizi olarak baz alınan kredi faiz oranını değiştirmeyerek yüzde 3,85 düzeyinde tuttu.

- 26 AĞUSTOS:

- ECB'nin temmuz ayı toplantı tutanakları, bankanın yönetim konseyinin faiz oranlarına ilişkin sözle yönlendirmenin revize edilmesi gerektiğine vurgu yaptığını ortaya koydu.

- ABD ekonomisi, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 6,6 büyüdü.

- SPK, yatırımcıların tazminine ilişkin yönetmelikte değişikliğe giderek, yurt dışında kurulmuş ve yetkilendirilmiş, yabancı hukuka tabi yabancı merkezi saklama kuruluşları ile genel saklama yetkisi bulunan yatırım kuruluşlarını tazmin kapsamından çıkardı.

27 AĞUSTOS:

- Fed Başkanı Jerome Powell, Jackson Hole'da yaptığı konuşmada, ekonominin beklendiği gibi gelişmesi halinde varlık alımlarını azaltmaya bu yıl başlamanın uygun olabileceğini belirterek, "Varlık alımlarını azaltmanın zamanlaması ve hızı, faiz oranlarındaki artışın zamanlamasına ilişkin doğrudan bir sinyal amacı taşımayacaktır." dedi.

1 EYLÜL:

- Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, Türkiye ekonomisine yönelik 2021 yılı büyüme tahminini yüzde 5'ten yüzde 6'ya yükseltti.

2 EYLÜL:

- Fitch Ratings, ECB’nin faiz oranlarını 2025'e kadar sabit tutmasının, tahvil alımlarının ise en az 2024'e kadar devam etmesinin beklendiğini bildirdi.

6 EYLÜL:

- Moody's, Türkiye'de katılım bankacılığının toplam bankacılık varlıkları içerisindeki payının gelecek 5 yılda en az iki katına yükselmesinin beklendiğini bildirdi.

9 EYLÜL:

- ECB, piyasa beklentileri doğrultusunda, faiz oranları ve Pandemi Acil Varlık Alım Programı'nın toplam büyüklüğünde değişikliğe gitmezken, tahvil alımlarının son iki çeyreğe göre daha düşük hızla olabileceğini duyurdu. ECB Başkanı Christine Lagarde, toplantı sonrası yaptığı açıklamada, salgın alımlarında bir sonraki aşamanın ne olacağının tartışılmadığını ancak aralık ayında kapsamlı olarak ele alacaklarını söyledi.

10 EYLÜL:

- Almanya'da temmuzda yüzde 3,8 olan yıllık enflasyon, ağustosta yüzde 3,9’a çıkarak Aralık 1993'ten beri en yüksek seviyesindeki seyrini sürdürdü.

13 EYLÜL:

- Cari işlemler hesabı temmuzda 683 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari işlemler açığı 27 milyar 832 milyon dolar oldu.

- Dünya Bankası, önlem alınmaması durumunda iklim değişikliğinin 2050'ye kadar dünyanın 6 bölgesinden 216 milyondan fazla insanı iç göçe zorlayabileceğini öngördü.

15 EYLÜL:

- TCMB, Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkanı azami oranını yüzde 10'dan sıfıra düşürdü. Banka ayrıca, döviz cinsinden mevduat/katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranlarını tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırdı.

- TCMB, ASELSAN, HAVELSAN ve TÜBİTAK-BİLGEM ile ikili mutabakat zabıtları imzalayarak Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu oluşturduğunu duyurdu.

- İngiltere'de enflasyon ağustosta yüzde 3,2 ile 9 yılın en yüksek seviyesine ulaştı.

16 EYLÜL:

- Fitch Ratings, Türkiye'ye yönelik büyüme beklentisini 2021 için yüzde 7,9'dan yüzde 9,2'ye yükseltti. Kuruluş, Türkiye'deki ekonomik büyümenin 2022'de yüzde 3,5'e gerilemesinin ardından 2023'te yüzde 4,5'e çıkacağını öngördü.

- Dünya Bankası, veri düzensizliklerine ilişkin yürütülen soruşturma sonucunda üst düzey banka yetkililerinin Çin'in sıralamasını etkileyen verileri değiştirmek için personele baskı yaptığının belirlenmesi üzerine İş Yapma Kolaylığı Raporu'nun yayımlanmasına devam edilmeyeceğini bildirdi.

17 EYLÜL:

- TCMB, ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredileri kullanım ve geri ödeme koşullarında değişikliğe giderken, toplam reeskont kredisi limitini 30 milyar dolara yükseltti.

- BDDK, tüketici kredilerine ilişkin genel vade sınırını, kredi tutarı 50 bin TL'nin üzerinde olan krediler için 36 aydan 24 aya indirirken, salgın dönemine yönelik aldığı uygulamalarda güncellemeye gitti.

- Avro Bölgesi'nde yıllık enflasyon ağustosta yüzde 3'le son 10 yılın en yüksek seviyesine çıktı.

21 EYLÜL:

- OECD, Türkiye'ye yönelik büyüme beklentisini 2021 için yılı büyüme beklentisini yüzde 5,7’den yüzde 8,4’e yükseltirken, 2022 için yüzde 3,1 düzeyinde belirledi. Kuruluş, küresel ekonomik büyüme tahminini de 2021 için yüzde 5,8’den 5,7'ye, 2022 için yüzde 4,4'ten 4,5'e revize etti.

22 EYLÜL:

- Fed, beklentiler doğrultusunda politika faizinde ve varlık alımlarında değişikliğe gitmezken, ekonomideki gelişim beklenildiği gibi devam ederse yakında varlık alım hızının yavaşlatılabileceği sinyalini verdi. Fed Başkanı Powell, karar sonrası yaptığı açıklamada, varlık alımlarının ekonomideki toparlanmada önemli rol oynadığını ancak etkisinin büyük oranda azaldığını belirterek, "Eğer iş gücü verileri beklentilerimizle uygun gerçekleşirse kasımda bile varlık alımlarını azaltmaya başlayabiliriz." dedi.

- BoJ, faizlerde ve para politikasında değişikliğe gitmezken, iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik çabaları desteklemek amacıyla sağlayacağı fon programının detaylarını açıkladı.

- PBoC, politika faizi olarak baz alınan kredi faiz oranını değiştirmeyerek yüzde 3,85 düzeyinde tuttu.

23 EYLÜL:

- TCMB, politika faizini 100 baz puan azaltarak yüzde 18'e indirdi. Banka, söz konusu kararın para politikasının etkileyebildiği talep unsurları, çekirdek enflasyon gelişmeleri ve arz şoklarının yarattığı etkilerin ayrıştırılmasına yönelik analizlerin değerlendirilerek alındığını bildirdi.

- BoE, beklentiler dahilinde politika faizini değiştirmeyerek yüzde 0,1 seviyesinde bırakırken, tahvil alım programını da değiştirmedi.

24 EYLÜL:

- ECB Başkanı Christine Lagarde, Avro Bölgesi'nde enflasyonda yaşanan artışın geçici nedenlerden kaynaklandığını belirterek, "Gelecek yıl enflasyon tarafında çok daha istikrarlı bir ortam bekliyoruz." ifadelerini kullandı.

28 EYLÜL:

- S&P, Türkiye'ye yönelik büyüme beklentisini 2021 için yüzde 6,1'den 8,6'ya yükseltirken, 2022 için yüzde 3,3 olarak belirledi.

- Fed Başkanı Jerome Powell, enflasyonda artışa neden olan faktörlerin tahmin edilenden daha uzun sürebileceğine ilişkin Kongreyi uyardı.

- SPK Başkanı Taşkesenlioğlu, 2021'de toplam büyüklüğü 16,3 milyar TL olan 38 adet halka arz gerçekleştirildiğini bildirdi.