Finansal piyasalarda 2021 böyle geçti: Nisan-Mayıs-Haziran

İSTANBUL (AA) - Dünya çapında birçok ülkenin artan vaka sayıları nedeniyle yeniden kapanmaya başvurdukları yılın ikinci çeyreğinde, enflasyondaki yükselişin "geçici mi kalıcı mı?" olduğu konusunda ayrışan ABD Merkez Bankası (Fed) yetkililerinin para politikalarında normalleşme sürecine ilişkin tartışmaları başlatması ile pay piyasalarında oynaklık arttı.

Yılın ikinci çeyreği itibarıyla yeniden ivme kazanan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) vaka sayıları ve mutasyon endişeleri, salgının gidişatına ve ekonomilere yönelik belirsizlikleri artırdı. Rekor düzeyde mali ve parasal teşviklerin devam ettiği ve birçok ülkede kısıtlamaların yeniden devreye alındığı bu süreçte, enflasyon beklentilerindeki yükselişin sürmesi ise merkez bankalarını köşeye sıkıştırdı.

Fed'in faizlerde ve para politikasında değişikliğe gitmediği ikinci çeyrekte, Fed Açık Piyasa Komitesi (FOMC) yetkililerinin sözle yönlendirmeleri ise enflasyondaki yükselişin "geçici mi kalıcı mı?" olduğu konusunda görüş ayrılığını ortaya koydu. Söz konusu ayrışma, bankanın varlık alımlarının azaltılması (tapering) sürecinin ne zaman başlatılacağına dair tartışmaların mayıs ayı tutanaklarına yansıması ile sonuçlanırken, böylece para politikalarında normalleşmenin ilk sinyali de verilmiş oldu. Tutanakların ardından Fed Başkanı Jerome Powell'ın, "faiz artırımlarının tapering sürecinin tamamlanmasından sonra gerçekleşeceği" yönlendirmesi yatırımcılara rahat bir nefes aldırsa da ABD Hazine Bakanı Janet Yellen'ın ekonominin aşırı ısınmasını önlemek için oranlarının biraz artması gerekebileceğini belirtmesi ile risk algısı yeniden yükseldi.

Bu süreçte açıklanan verilerin ekonomik toparlanmayı teyit etmesi risk iştahını desteklerken, küresel ekonomiye ilişkin 2021 yılı büyüme tahminini Uluslararası Para Fonu (IMF) yüzde 5,5'ten yüzde 6'ya, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) yüzde 5,6'dan yüzde 5,8'e ve Dünya Bankası yüzde 4'ten yüzde 5,6'ya yükseltti. Açıklanan ilk çeyrek büyüme rakamları ise ekonomik toparlanmanın ülkeler arasında ayrıştığını gösterdi. İlk çeyrekte ABD ekonomisi yüzde 6,4 büyürken, Avro Bölgesi ekonomileri yüzde 1,8 ve İngiliz ekonomisi yüzde 1,5 küçüldü.

Avrupa Merkez Bankası (ECB) tarafında ikinci çeyrek boyunca faizlerde ve Pandemi Acil Varlık Alım Programı'nda (PEPP) değişikliğe gidilmezken, enflasyonun son dönemde yükseldiği, ancak ekonomide tam toparlanma sağlanana kadar teşviklere son verilmeyeceği vurgulandı.

Asya'da ise Japonya Merkez Bankası (BoJ), faizlerde ve para politikasında değişikliğe gitmemesine rağmen salgının etkilerine karşı finansman desteği sağladığı özel programının süresini 6 ay uzattı ve iklim değişikliğiyle mücadele için yeni bir fon sağlama programı açıkladı. Öte yandan bankanın projeksiyonları enflasyonun 2023 mali yılında yüzde 1 olacağını ortaya koyarak, 8 yıldır BoJ Başkanlığı görevini yürüten Haruhiko Kuroda'nın ultra gevşek para politikalarına rağmen 10 yıllık zaman diliminde yüzde 2'lik enflasyon hedefini tutturamayacağına işaret etti.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafında ise ikinci çeyrekte politika faizi yüzde 19 düzeyinde korunurken, Çin Merkez Bankası (PBoC) ile 30 Mayıs 2019'da imzalanan ikili para takası (swap) anlaşması 35,1 milyar lira ve 23 milyar Çin yuanı artırılarak toplam 46 milyar lira ve 35 milyar Çin yuanına çıkarıldı.

Söz konusu gelişmelerle Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksi, nisanda yüzde 0,44 ve mayısta yüzde 1,62 yükselmesinin ardından haziranda yüzde 4,5 geriledi. Endeks böylece, ikinci çeyreği yüzde 2,54 değer kaybıyla 1.356,34 puandan tamamladı. Dolar/TL ise 7,98-8,81 bandında seyrettiği ikinci çeyreği önceki çeyreğe kıyasla yüzde 5,6 artışla 8,7086'dan kapattı.

ABD'nin 10 yıllık tahvil faizleri ikinci çeyrekte düşüş trendine girerek yüzde 1,75 seviyelerinden yüzde 1,35'e kadar gerilerken, Türkiye'de uzun vadeli tahvil faizleri yüzde 17 sınırına kadar indi. Altının ons fiyatı ise nisan ve mayıs aylarında sırasıyla yüzde 3,6 ve yüzde 7,8 yükselmesinin ardından haziranda Fed'in normalleşme sürecini tartışmaya açmasıyla yüzde 7,2 gerileyerek kazançlarının büyük bir kısmını geri verdi ve ikinci çeyreği 1.770,44 dolardan tamamladı. Aynı süreçte yurt içinde gram altının fiyatı ise kurdaki yükselişin etkisiyle yüzde 9,5'lik artışla 495,7 liradan kapandı.

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, yılın ikinci çeyreğindeki önemli gelişmeler şöyle:

1 NİSAN:

- SPK, 10 yabancı yatırım kuruluşuna usulsüz açığa satış işlemlerinde bulunulması nedeniyle toplam 26,4 milyon lira idari para cezası uygulanmasına karar verdi.

5 NİSAN:

- IMF, düşük gelirli 28 ülkeye acil borç servisi yardımını 15 Ekim 2021'e kadar uzattı.

6 NİSAN:

- IMF, bu yıla ilişkin küresel büyüme tahminini yüzde 5,5'ten yüzde 6'ya çıkardı. Fon ayrıca, Türkiye ekonomisinin 2021'de yüzde 6, 2022'de yüzde 3,5 büyüyeceğini öngördü.

7 NİSAN:

- Fed'in 16-17 Mart'ta düzenlenen toplantısına ait tutanaklar, maksimum istihdam ve fiyat istikrarı hedeflerinde kayda değer bir ilerleme sağlanmasının biraz zaman alacağını ve varlık alımlarının mevcut hızda devam edeceğini ortaya koydu.

- BDDK'nın tasarruf finansman şirketleri hakkında yönetmeliği yürürlüğe girdi.

8 NİSAN:

- Fed Başkanı Jerome Powell, ekonomi normalleşirken fiyatlarda geçici artışın görülebileceğini ancak kalıcı enflasyon beklemediklerini söyledi.

- ECB'nin mart ayı toplantı tutanaklarında, Avro Bölgesi ekonomilerinde son tahvil getirilerindeki artışa rağmen, bankanın yönetim konseyince PEPP miktarının yeterli görüldüğü bildirildi.

2 NİSAN:

- Cari işlemler hesabı şubatta 2 milyar 610 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari işlemler açığı 37 milyar 786 milyon dolar oldu.

8 NİSAN:

- BDDK, tasarruf finansman şirketlerinden 23'ünün tek başına, 12'sinin ise 5 şirket çatısı altında birleşmek üzere toplam 35 şirketin intibak başvurusunda bulunduğunu bildirdi.

14 NİSAN:

- Fed Başkanı Jerome Powell, faiz artırımından önce tahvil alımlarının azaltılacağının sinyalini vererek, "Geçen aralık ayından bu yana hedeflerimize yönelik önemli ilerlemeler kaydettiğimizde varlık alımlarını azaltacağımız zamana ulaşacağız. Bu, büyük olasılıkla faiz oranlarını yükseltmeyi düşündüğümüz zamandan çok önce olur." dedi.

- ECB Başkanı Christine Lagarde, Avro Bölgesi ekonomisinin hala parasal ve mali teşviklerle ayakta durduğunu belirterek, ekonomide tam toparlanma sağlanana kadar bu teşviklere son verilemeyeceğini söyledi.

15 NİSAN:

- TCMB, politika faizini değiştirmeyerek yüzde 19 düzeyinde bıraktı.

16 NİSAN:

- TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, 128 milyar dolar tutarındaki rezervin akıbetine ilişkin iddialara yanıt verdi.

- TCMB'nin Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik'i yürürlüğe girdi.

- Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, Rusya'nın "BBB" olan kredi notunun son ABD yaptırımlarına karşı dirençli olduğunu bildirdi.

- BDDK, Ekonomi Reformları Eylem Planı kapsamında, bankaların iş modellerinin vatandaşın hak ve menfaatlerine uygunluğunu değerlendiren Bireysel Bankacılık Analiz ve Derecelendirme Model'ini geliştirdi.

20 NİSAN:

- PBoC, politika faizi olarak baz alınan kredi faiz oranını değiştirmeyerek yüzde 3,85 düzeyinde tuttu.

- Dünya Bankası, gelişmekte olan 17 ülke için Kovid-19 aşılarının alımı ve dağıtımı kapsamında sağlanan finansmanın 2 milyar dolara ulaştığını bildirdi.

22 NİSAN:

- ECB, piyasa beklentileri doğrultusunda, faiz oranları ve PEPP'in toplam büyüklüğünde değişikliğe gitmedi. ECB Başkanı Christine Lagarde, karar sonrası yaptığı açıklamada, Avro Bölgesi'nde daha geniş finansman koşullarına ilişkin risklerin devam ettiğini belirtti.

24 NİSAN:

- S&P, İngiltere'nin uzun ve kısa vadeli kredi notunu "AA/A-1+" ve not görünümünü "durağan" olarak teyit etti.

27 NİSAN:

- BoJ, faizlerde ve para politikasında değişikliğe gitmezken, 2022 mali yılına ilişkin büyüme beklentisini yüzde 3,9'dan yüzde 4'e, enflasyon tahminini yüzde 0,5'ten yüzde 0,1'e revize etti. Bankanın tahminlerine göre, enflasyonun 2023 mali yılında yüzde 1 düzeyinde olacağı beklenirken, bu da 8 yıldır BoJ Başkanlığı görevini yürüten Haruhiko Kuroda'nın ultra gevşek para politikalarına rağmen 10 yıllık zaman diliminde yüzde 2'lik enflasyon hedefini tutturamayacağına işaret etti.

28 NİSAN:

- Fed, beklentiler doğrultusunda politika faizinde ve varlık alımlarında değişikliğe gitmezken, enflasyondaki yükselişin geçici faktörlerden kaynaklandığı ve ABD ekonomisini desteklemek için tüm araçları kullanılacağı mesajını yineledi. Fed Başkanı Powell, karar sonrası yaptığı açıklamada, varlık alımlarını azaltmayı konuşmanın henüz zamanı olmadığını söyledi.

- SPK ile Azerbaycan Cumhuriyeti Merkez Bankası arasında ikili iş birliği mutabakatı imzalandı.

29 NİSAN:

- TCMB'nin yılın ikinci Enflasyon Raporu'nda, "Enflasyonun, yüzde 70 olasılıkla, 2021 sonunda orta noktası yüzde 12,2 olmak üzere, yüzde 10,0 ile yüzde 14,4 aralığında, 2022 sonunda orta noktası yüzde 7,5 olmak üzere yüzde 5,0 ile yüzde 10,0 aralığında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir." denildi.

- TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, rapora ilişkin düzenlenen toplantıda, yılın ikinci yarısından sonra enflasyonda düşüş öngördüklerini belirterek, "Bu tahmin ışığında gerçekleşen ve beklenen enflasyonun üzerinde bir reel getirinin korunacağını söyleyebilirim." açıklamasını yaptı.

3 MAYIS:

- S&P, Türk katılım bankalarının son 5 yılda sağlıklı bir hızla büyüdüğünü, Türkiye'nin enerji dönüşümü ve elektrikli otomobil üretme hedefinin sosyal ve yeşil İslami finans ürünlerinin kullanımını artırabileceğini bildirdi.

4 MAYIS:

- ABD Hazine Bakanı Janet Yellen, hükümet harcamaları nedeniyle ekonominin "aşırı ısınmasını" önlemek için faiz oranlarının biraz artması gerekebileceğini söyledi.

6 MAYIS:

- TCMB, politika faizini değiştirmeyerek yüzde 19 düzeyinde bıraktı.

- Moody's, küresel ticaretin 2021'de toparlanmaya devam edeceğini ve yüzde 7 ila 9 arasında büyümesinin beklendiğini bildirdi.

- BoE, beklentiler dahilinde politika faizini değiştirmeyerek yüzde 0,1 seviyesinde bırakırken, tahvil alım planının hızının yavaşlatıldığını ancak paketin genel boyutunun değişmediğini duyurdu.

7 MAYIS:

- IMF Başkanı Kristalina Georgieva, Kovid-19 salgınıyla mücadele kapsamında sağlanan politika desteğinin çok dikkatli bir şekilde geri çekilmesi uyarısında bulunarak, dünyanın yükselen faiz oranlarına hazırlanması gerektiğini söyledi.

11 MAYIS:

- Cari işlemler hesabı martta 3 milyar 329 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari işlemler açığı 36 milyar 192 milyon dolar oldu.

12 MAYIS:

- İngiliz ekonomisi, ilk çeyrekte yüzde 1,5 daraldı.

17 MAYIS:

- Fitch Ratings, dijital para birimlerine ilişkin risklerin iyi yönetilememesi durumunda finansal sistemde aksamalar görülebileceğini belirtti.

18 MAYIS:

- Fitch Ratings, küresel çapta yaşanan çip sıkıntısının otomobil üreticilerinin tahmini yıllık satışlarının yüzde 5'ine mal olacağını bildirdi.

19 MAYIS:

- Fed'in 3-4 Mayıs'ta düzenlenen toplantısına ait tutanaklar, bazı yetkililerin, ekonominin hedefler doğrultusunda hızlı ilerlemesine bağlı olarak gelecek toplantılarda varlık alımlarının hızını ayarlamaya yönelik bir planı tartışmaya başlamanın uygun olabileceğini belirttiğini ortaya koyması ile para politikalarında normalleşmenin ilk sinyali verildi.

20 MAYIS:

- PBoC, politika faizi olarak baz alınan kredi faiz oranını değiştirmeyerek yüzde 3,85 düzeyinde tuttu.

21 MAYIS:

- IMF, 2021 sonu itibarıyla tüm ülkelerde nüfusun en az yüzde 40'ının, 2022'nin ilk yarısında ise en az yüzde 60'ının aşılanmasıyla Kovid-19 salgınını sona erdirmeye yönelik 50 milyar dolarlık bir öneri açıkladı.

27 MAYIS:

- ABD ekonomisi, yılın ilk çeyreğinde yüzde 6,4 büyüdü.

- Dünya Bankası Türkiye Ülke Direktörü Auguste Tano Kouame, geçen yıl tüm dünyada küçülme gerçekleştiğini ancak Türkiye'nin, daralmayan nadir ülkelerden biri olduğunu belirterek, "Türkiye, 2020’de yüzde 1,8 büyüdü. Bu da aslına bakarsanız büyük ekonomiler açısından çok önemli bir oran." dedi.

28 MAYIS:

- TCMB tarafından yayımlanan yılın ilk Finansal İstikrar Raporu'nda, "Yılın geri kalanında sıkı parasal duruşun etkilerinin belirginleşmesiyle cari dengede ve enflasyon görünümünde beklenen iyileşme makrofinansal istikrarı destekleyecektir." denildi.

29 MAYIS:

- S&P, Türkiye'nin kredi notu ve not görünümüne ilişkin güncelleme yapılmadığını duyurdu.

31 MAYIS:

- OECD, 2021 büyüme tahminini küresel ekonomi için yüzde 5,6’dan yüzde 5,8’e yükseltti. Kuruluş, Türkiye ekonomisine yönelik büyüme beklentisini ise 2021 için yüzde 5,9'dan yüzde 5,7'ye, 2022 için 3'ten yüzde 3,4'e revize etti.

4 HAZİRAN:

- BDDK'nın sır niteliğindeki bilgilerin paylaşılması hakkında yayımladığı yönetmelik ile bankaların 1 Ocak 2022'den itibaren müşteri ve banka sırrı niteliğindeki bilgilerin paylaşımını koordine etmek amacıyla Bilgi Paylaşım Komitesi kurmaları zorunlu kılındı.

5 HAZİRAN:

- Moody’s, Türkiye’nin kredi notu ve görünümüne ilişkin güncelleme yapılmadığını duyurdu.

8 HAZİRAN:

- Dünya Bankası, küresel ekonomiye ilişkin büyüme beklentisini 2021 için yüzde 4'ten yüzde 5,6'ya, 2022 için yüzde 3,8'den yüzde 4,3'e revize ederken, 2023 için yüzde 3,1 düzeyinde belirledi. Banka, Türkiye ekonomisine ilişkin büyüme beklentilerini ise 2021 için yüzde 5, 2022 ve 2023 için yüzde 4,5 seviyesinde korudu.

- Avro Bölgesi ekonomisi ilk çeyrekte yıllık yüzde 1,8, çeyreklik bazda yüzde 0,6 küçüldü.

10 HAZİRAN:

- ECB, faiz oranlarında ve PEPP'in toplam büyüklüğünde değişikliğe gitmedi. ECB Başkanı Christine Lagarde, karar sonrası yaptığı açıklamada, enflasyon oranının son aylarda yükseldiğini, artışın yılın ikinci yarısında da devam edeceğini söyledi.

- ABD'de yıllık enflasyon mayısta Ağustos 2008'den bu yana ilk kez yüzde 5'e çıktı.

11 HAZİRAN:

- TCMB, Beklenti Anketi'nin ismini, sonuçların TCMB'nin kurumsal beklenti ve tahminlerini yansıttığı yönündeki yanlış anlaşılmanın önüne geçilmesi amacıyla Piyasa Katılımcıları Anketi olarak değiştirdi.

14 HAZİRAN:

- Cari işlemler hesabı nisanda 1 milyar 712 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari işlemler açığı 32 milyar 737 milyon dolar oldu.

15 HAZİRAN:

- TCMB ile Çin Halk Cumhuriyeti Merkez Bankası arasında 30 Mayıs 2019'da imzalanan ikili para takası (swap) anlaşması 35,1 milyar lira ve 23 milyar Çin yuanı artırılarak toplam 46 milyar lira ve 35 milyar Çin yuanına çıkarıldı.

16 HAZİRAN:

- Fed, beklentiler doğrultusunda politika faizinde ve varlık alımlarında değişikliğe gitmezken, 2021 yılına ilişkin enflasyon beklentilerini yükseltti. Fed Başkanı Powell, kararın ardından yaptığı açıklamada, enflasyondaki yükselişin geçici olduğuna inandıklarını ancak tersi duruma da hazırlıklı olmaları gerektiğini belirterek, "Komite için yakın dönemin en önemli konusu varlık alımları. Varlık alımlarını azaltmadan önce piyasa gerekli şekilde bilgilendirilecek." dedi.

17 HAZİRAN:

- TCMB, politika faizini değiştirmeyerek yüzde 19 düzeyinde bıraktı.

- Fitch Ratings, Brent türü ham petrolün varili için fiyat beklentisini 2021 için 58 dolardan 63 dolara, 2022 için 53 dolardan 55 dolara revize etti.

18 HAZİRAN:

- BoJ, faizlerde ve para politikasında değişikliğe gitmezken, salgının etkilerine karşı finansman desteği sağladığı özel programının süresini 6 ay uzattı ve iklim değişikliği ile mücadele için yeni bir fon sağlama programı açıkladı.

- ECB, bankalar için mevcut kaldıraç esneklik oranını, 2022 yılının mart ayına kadar uzattı.

21 HAZİRAN:

- PBoC, politika faizi olarak baz alınan kredi faiz oranını değiştirmeyerek yüzde 3,85 düzeyinde tuttu.

- ECB Başkanı Christine Lagarde, ekonomik aktivitenin bu çeyrekten itibaren hızlanmasını beklediklerini bildirdi.

- BDDK, salgın döneminde banka ve tüketicilere yönelik devreye aldığı bazı destekleyici tedbirlerin uygulama süresini 30 Eylül'e kadar uzattı.

23 HAZİRAN:

- Fed Başkanı Powell, yalnızca enflasyon korkusuna dayanarak faiz oranlarını önden yüklemeli bir şekilde artırmayacaklarını belirterek, "Enflasyondaki 'geçici' söylemine önemli oranda güveniyorum. Yüzde 5 enflasyon kabul edilebilir değil ve 1970'lerde gibi bir enflasyon görmemiz oldukça olasılık dışı." dedi.

24 HAZİRAN:

- BoE, beklentiler dahilinde politika faizini değiştirmeyerek yüzde 0,1 seviyesinde bırakırken, tahvil alım programını da değiştirmedi.

25 HAZİRAN:

- Fed, "stres testi"ne tabi tuttuğu en büyük 23 Amerikan bankasının ağır bir ekonomik durgunluk halinde hane halkı ve şirketlere kredi vermeye devam edebilecek sermaye kriterlerine sahip olduğunu açıkladı.

- ECB, 30 milyar avrodan fazla varlığa sahip olan "sistemik" yatırım şirketlerini denetlemeye başlayacağını duyurdu.

28 HAZİRAN:

- Almanya Merkez Bankası (Bundesbank) Başkanı Jens Weidmann, ECB'nin PEPP kapsamındaki net alımlarının ileride kademeli azaltılması gerektiğini söyledi.

29 HAZİRAN:

- Dünya Bankası, Çin ekonomisi için 2021 büyüme tahminini yüzde 8,1'den yüzde 8,5'e çıkardı.