Filistin ve İsrail'de 2021'e Şeyh Cerrah olayları ile Gazze'deki savaş damga vurdu

KUDÜS (AA) - ENES CANLI - İşgal altındaki Doğu Kudüs'te yer alan Şeyh Cerrah Mahallesi olaylarının tetiklediği İsrail'in Gazze'ye saldırıları, İsrail'de yeni hükümet, Filistin'de seçimlerin ertelenmesi ve İsrail'in Filistinlilere yönelik hız kesmeyen ihlalleri bölgede 2021'in başlıca gelişmeleri olarak kayıtlara geçti.

İsrail-Filistin meselesi 2021'de de dünya gündeminde uzunca bir süre gündemini korudu. İsrail'in Filistinlilere yönelik ihlalleri, yaptırımları, kullandığı orantısız güç, yerleşimci şiddeti 2021'de artarak devam etti. İsrail siyasetinde ise genel seçimler, yeni hükümet ve Binyamin Netanyahu'nun başbakanlığa vedası öne çıktı.

İsrail'in mayıs ayında Şeyh Cerrah Mahallesi'ndeki Filistinlileri evden çıkarma girişimi bölgede gerilimin fitilini ateşledi. İsrail polisinin ramazan ayında Mescid-i Aksa'daki Filistinlilere saldırması olayları büyüttü.

Hamas, İsrail'in Mescid-i Aksa'daki ihlalleri ve Filistinlilere saldırılarına füze atarak karşılık verdi. Bunun üzerine İsrail ordusunun Gazze Şeridi'ne başlattığı saldırılar dünyanın gözünü yeniden bu coğrafyaya çevirdi.

- 324 Filistinli hayatını kaybetti

Birleşmiş Milletler (BM) İnsani İşler Koordinatörlüğünün (OCHA) açıkladığı verilere göre, İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırılarında 2021 yılında 249 Filistinli hayatını kaybederken bu rakam işgal altındaki Doğu Kudüs ve Batı Şeria'nın da katılmasıyla 324'e yükseldi.

İsrail güçlerinin saldırılarında 17 binden fazla Filistinli yaralandı.

İsrail-Filistin çatışması sonucu bazıları yerleşimci 14 İsrailli öldü, yaklaşık 900 İsrailli yaralandı.

- İsrail'in işgal altındaki bölgelerdeki yerleşim planları

İsrail yönetimi, bu yılın başından kasım ayına kadar işgal altındaki Doğu Kudüs'te Filistinlilere ait 161, Batı Şeria'da 690'dan fazla binayı ruhsatsız inşa edildiği gerekçesiyle yıktı. Yıkımlar sonucu 1168 kişi yerinden edildi ve bundan 13 binden fazla Filistinli etkilendi.

BM'nin raporlarına göre, İsrail işgal altındaki Doğu Kudüs kırsalında yasa dışı yerleşim birimlerini genişletmek ve yenilerini inşa etmek üzere 5 bin konuttan fazla yerleşim planını açıkladı.

Rapora göre İsrail, işgal altındaki Batı Şeria'da da Yahudi yerleşimciler için yaklaşık 3 bin yeni konut planlarken bölgedeki bazı öncü yasa dışı yerleşim yerlerine de ruhsat vermek için düğmeye bastı.

İsrail, yıl sonuna doğru Doğu Kudüs'teki Filistin (Atarot) Uluslararası Havalimanı bölgesinde 10 bin hanelik bir yerleşim planı için harekete geçti ancak başta ABD olmak üzere uluslararası tepkinin ardından geri adım atmak zorunda kaldı.

- Yerleşimci saldırıları hız kesmedi

İşgal altındaki Doğu Kudüs ve Batı Şeria'daki yasa dışı yerleşim birimlerinde yaşayan İsraillilerin Filistinlilere yönelik "yerleşimci şiddeti" de 2021'de arttı.

OCHA'nın raporlarına göre, yıl sonuna kadar 450 kadar yerleşimci saldırısı kaydedildi. Bu rakam 2020'de 358'de kalmıştı.

Hak örgütleri, İsrail ordusu ve güvenlik güçlerini, yerleşimcilerin Filistinlilere saldırılarına göz yummak, kendini savunmaya çalışan Filistinlilereyse orantısız güç kullanmakla eleştirdi.

İsrail güçleri aynı şekilde Batı Şeria'da 3 bin 400'den fazla baskın düzenleyerek işgal altındaki Doğu Kudüs ve Batı Şeria'da 6 binden fazla Filistinliyi gözaltına aldı.

- Filistin'de uzun yıllardır beklenen seçimler yine ertelendi

Filistin'de en son devlet başkanlığı seçimleri 2005'te, genel seçimler ise 2006'da gerçekleştirilmişti.

Filistin yönetimi bu yıl mayısta genel seçimler, temmuzda devlet başkanlığı seçimlerinin yapılmasını planlıyordu. Ancak, İsrail'in Kudüs'te yaşayan kalıcı oturum statüsüne sahip Filistinlilerin, "Kudüs'ün İsrail'in başkenti olduğu" gerekçesiyle oy kullanmasına izin vermemesi üzerine seçimler ertelendi.

Başta Hamas olmak üzere Filistinli siyasi gruplar, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas'ın öncülüğünde alınan bu karara itiraz etti.

- Netanyahu başbakanlık koltuğunu kaybetti

İsrail'de son iki yılda dördüncü kez genel seçimler gerçekleştirildi. Seçimde Netanyahu'nun partisi Likud, 7 sandalye kaybederek 30 milletvekili elde etti. Netanyahu, koalisyon görüşmelerinden de eli boş döndü.

Yine sağdaki Yamina partisi lideri Naftali Bennett ise Netanyahu karşıtlarını bir araya getirerek haziranda yeni bir koalisyona imza attı.

Yeni hükümette en dikkat çekici unsur İsrail vatandaşı Filistinli Arapları temsil eden İslami eğilimli Ra'am Partisinin 4 milletvekiliyle koalisyonu tamamlaması oldu. İsrail basınında Filistinli Araplar, "iktidar belirleyen anahtar grup" şeklinde yorumlandı.

- İsrail normalleşme anlaşması imzaladığı Arap ülkeleriyle ilişkilerini geliştirdi

İsrail, 2020 yılında normalleşme anlaşması imzaladığı başta Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn, Fas gibi Arap ülkeleriyle ilişkilerini ilerletmek üzere bu yıl yeni adımlar attı, anlaşmalar imzaladı.

İsrail'den başta Başbakan Naftali Bennett olmak üzere bazı bakanlar Arap başkentlerine resmi ziyaretler gerçekleştirdi ve bu ülkelerden üst düzey isimleri ülkelerinde ağırladı.

- İran hala bir numaralı tehdit

İsrail, 2021 sonuna doğru İran'ın nükleer programına ilişkin müzakerelerinin hız kazanmasıyla beraber Tahran'a yönelik söylemini sertleştirdi.

İsrail hükümetinden ve güvenlik bürokrasisinden üst düzey isimler, Tahran'ın nükleer programına ilişkin anlaşma yapılmasına karşı çıkarken, bir yandan da askeri seçeneğe işaret ederek Tahran'a gözdağı verdi.

Filistin ve İsrail'de 2021'e damga vuran olayların kronolojisi şöyle:

- 23 Mart

İsrailli seçmenler, son 2 yıl içinde dördüncü kez yapılan erken seçimlerde oy kullandı.

Binyamin Netanyahu'nun liderliğini yaptığı Likud Partisi, oy kaybına rağmen 120 sandalyeli parlamentoya 30 milletvekili göndererek seçimden birinci çıktı. Yair Lapid'in liderliğindeki Yesh Atid 17, Haredi Yahudi Partisi Shas 9, Benny Gantz'ın partisi Mavi ve Beyaz 8 ve Naftali Bennett'in partisi Yamina 7 milletvekili kazandı.

- 29 Nisan

Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, 15 yıl aradan sonra İsrail işgali ve ablukası altındaki Filistin topraklarında devlet başkanlığı ve genel seçim yapılmasını öngören kararnameyi 15 Ocak'ta imzalamıştı.

Buna göre, 22 Mayıs'ta milletvekili, 31 Temmuz'da devlet başkanı ve 31 Ağustos'ta da Filistin Ulusal Konseyi seçimlerinin yapılması öngörülüyordu.

Ancak Abbas, Ramallah'ta düzenlenen Filistinli Liderler Toplantısı sonrası yaptığı açıklamada, İsrail'in işgal altındaki Doğu Kudüs’te seçimlerin yapılmasına izin vermediğine dikkati çekerek, "Kudüs'teki halkımızın seçimlere katılımı güvence altına alınıncaya kadar seçimleri erteleme kararı aldık." açıklamasını yaptı. Abbas'ın bu kararına, başta Hamas olmak üzere Filistinli siyasi gruplar karşı çıktı.

- 30 Nisan

İsrail'in kuzeyindeki Meron Dağı'nda Yahudi Lag BaOmer Bayramı kutlamalarında yaşanan izdihamda 45 kişi hayatını kaybetti.

- 6 Mayıs

İşgal altındaki Doğu Kudüs'ün Şeyh Cerrah Mahallesi'nde, yıllardır evlerinden edilme tehlikesi yaşayan 27 Filistinli ailenin korku ve endişeleri İsrail makamlarının baskılarıyla yeni bir boyut kazandı.

Filistinliler ve İsrailli aktivistler, 6 Mayıs'ta evlerinden çıkarılma tehdidi altındaki Filistinlilere destek olmak için birçok kez Şeyh Cerrah Mahallesi'ndetoplandı. İsrail polisi, göstericilere sert müdahale etti. Bazı Filistinliler güç kullanılarak gözaltına alındı.

Şeyh Cerrah Mahallesi'nde evlerinden zorla çıkarılma tehdidiyle karşı karşıya olan Filistinliler ve onlarla dayanışma sergileyenlerle ile etrafta bulunan Yahudi yerleşimciler arasında iftar vakti kavga yaşandı.

- 7 Mayıs

İsrail polisi, Mescid-i Aksa’ya girerek ses bombalarıyla cemaate saldırdı. İsrail polisinin Mescid-i Aksa'ya ilerleyen günlerde plastik mermi de kullanarak müdahalesi, Filistinlilerin tepkisini çekti.

İsrail polisi, Doğu Kudüs'ün Eski Şehir bölgesinde İsrail polisinin uygulamalarını protesto eden Filistinlilere müdahale etti. Olaylarda en az 200 kişi yaralandı.

Ramazan ayının son günlerinde Kadir Gecesi dahil, Kudüs ve çevresinde İsrail polisinin Filistinlilere yönelik müdahalelerinde aralarında çocukların da yer aldığı yüzlerce kişi yaralandı, onlarca kişi gözaltına alındı.

Olaylar, bölgede tansiyonun artmasına neden oldu. İsrail içinde Filistinlilerin yoğunlukta yaşadığı kentlerde, aşırı Yahudi gruplar Filistinlilere yönelik linç girişimlerinde bulundu, silahla saldırdı.

İsrail'in Filistinlilere yönelik müdahaleleri dünya genelinde tepkiyle karşılandı.

İsrail'in Şeyh Cerrah Mahallesi'ndeki Filistinlileri evlerinden çıkarma yönündeki planı ve Mescid-i Aksa'ya müdahalesi, Batı Şeria ve Gazze'de de yoğun tepkiyle karşılandı. Tüm bu gerilim boyunca Batı Şeria'da yaşanan gösterilere İsrail polisinin gerçek mermilerle müdahalesi sonucu 30'dan fazla Filistinli hayatını kaybetti.

- 10-21 Mayıs

İsrail'in Şeyh Cerrah Mahallesi'ndeki Filistinlileri evlerinden zorla çıkarma kararıyla başlayan gerginlik, 7 Mayıs'ta Mescid-i Aksa'ya yönelik gerçekleştirilen baskınlar ile tırmandı.

Hamas, İsrail'in Filistin topraklarına yönelik saldırılarının durdurmaması üzerine buna roketlerle karşılık verdi. İsrail ise 11 gün boyunca Gazze'de sivil yerleşim yerlerinin de bulunduğu noktalara bombalar yağdırdı.

Gazze'deki Filistin Sağlık Bakanlığı, İsrail saldırılarında 65'i çocuk, 39'u kadın 17'si yaşlı 230'dan fazla Filistinlinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Bakanlık, 560'ı çocuk, 380'i kadın, 91'i yaşlı 1900 kişinin de yaralandığını, bu kişilerden 90'ının durumunun ağır olduğunu bildirdi.

Hamas'ın İsrail'in saldırılarına karşılık vermek için Gazze'den fırlattığı roketler nedeniyle İsrail'de 2'si çocuk, 12 kişi öldü.

BM'ye göre İsrail saldırıları nedeniyle en az 75 bin kişi yerinden edildi, Gazze'deki sivil yerleşimler ve altyapı ağır yıkıma uğradı.

İsrail ordusunun son olarak 17 Mayıs'ta paylaştığı verilerde, Gazze'ye yönelik gerçekleştirilen saldırılarda 820 hedefin vurulduğu açıklanmıştı. Hamas ise İsrail'e çatışmaların başladığı tarihten ateşkesin ilan edildiği saate kadar 4 bin 300 roketin fırlatıldığını bildirmişti.

Taraflar, Mısır'ın ara buluculuğuyla 21 Mayıs'ta ateşkes kararı aldı.

- 30 Mayıs

İsrail ile normalleşme anlaşması imzalayan BAE, Tel Aviv'de büyükelçilik açtı. Bahreyn'in İsrail'deki ilk büyükelçisi de 30 Ağustos'ta görevine başladı.

- 2 Haziran

İsrail parlamentosunda yapılan oturumda Isaac Herzog, İsrail'in 11'inci Cumhurbaşkanı seçildi.

- 13 Haziran

İsrail'de Gelecek Var Partisi lideri Yair Lapid ve Yamina lideri Naftali Bennett öncülüğünde kurulan koalisyon hükümeti, Meclisten güvenoyu alarak göreve başladı.

Netanyahu'nun başbakanlıktan ayrılmasıyla İsrail güvenlik teşkilatının üst kademelerinde de değişiklikler yaşandı. İsrail dış istihbarat teşkilatı Mossad'ın başına David Barnea, iç güvenlik teşkilatı Shin-Bet'in (Şabak) başına Ronen Bar geldi.

- 24 Haziran

Filistin Devlet Başkanı Abbas ve Başbakan Muhammed Iştiyye dahil Filistin yönetimine sert muhalefetiyle tanınan Filistinli Aktivist Nizar Benat (44), Filistin güvenlik güçleri tarafından gözaltına alındıktan sonra hayatını kaybetti. Olay, Filistin'de büyük tepkiyle karşılandı.

- 18 Temmuz

İsrailli siber güvenlik şirketi NSO Group tarafından geliştirilen Pegasus isimli casus yazılımın dünyada çeşitli ülkelere satıldığı ortaya çıktı. Bu ülkelerin muhalifleri, avukatları, gazetecileri ve düşmanlarını dinlemek için söz konusu yazılıma başvurduğunun açıklanması skandalın büyümesine yol açtı.

İsrail'in de yazılımı Filistinli yetkililer ve sivil toplum kuruluşu çalışanlarını dinlemek için kullandığı gün yüzüne çıktı. Şirket, ABD'nin yaptırım listesine alındı.

- 1 Ağustos

İsrail, Kovid-19 salgınında delta varyantına karşı üçüncü doz "hatırlatma dozu" aşısı uygulaması başlattı.

- 6 Eylül

İsrail'de 6 Filistinli tutuklu "çelik kasa" olarak bilinen yüksek güvenlikli Gilboa Hapishanesi'nden firar etti. Firari Filistinliler yaklaşık iki hafta içinde yakalandı.

- 22 Ekim

İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz, İsrail tarafından yasa dışı kabul edilen Filistin Halk Kurtuluş Cephesi ile ilişkili olduğu gerekçesiyle 6 Filistinli sivil toplum kuruluşunu terör örgütü listesine aldı. Karar, Avrupa'da tepkiyle karşılandı.

- 24 Kasım

Benny Gantz, Fas'ı ziyaret eden ilk İsrail Savunma Bakanı oldu. Ziyaret sırasında, Fas ve İsrail arasında savunma sanayisi, istihbarat ve güvenlik alanlarında iş birliği mutabakat zaptı imzalandı.

Anlaşmayla İsrail'in Fas'a silah satışının önünün açıldığı yorumları yapıldı.