Dijital dünyanın 'karnaval yeri' TikTok

TikTok, son zamanlarda herkesin adını sıklıkla duyduğu bir uygulama. Uygulamada kullanıcılar, popüler şarkıları, diyalogları veya seslendirmeleri dudakla senkronize ederek dans edebiliyor, efektleri kullanarak videoları farklı şekillerde düzenleyebiliyor. TikTok, özellikle çocuklar ve gençlerin vazgeçilmezleri arasında. 

Türkiye'de en çok indirilen uygulamalar arasında

2019 yılında Türkiye'de en çok indirilen uygulama TikTok'tu. Sakarya Üniversitesi İletişim Fakültesinde görevli Dr. Öğretim Üyesi Kabriye Kobak ve Sakarya Üniversitesi İletişim Bilimleri yüksek lisans öğrencisi Şuheda Soğukdere de Türkiye'de milyonlarca kişinin kullandığı uygulama ile ilgili bir araştırmaya imza attı.

Araştırmada, 13-75 yaş aralığındaki 11 kişiyle görüşüldü, TikTok fenomenlerine ait 10 kısa video incelendi.

"Daha doğal ve samimiler"

Araştırmaya göre, uygulamanın kullanılmasındaki en büyük etken eğlence. Katılımcılar, TikTok’a video yükleyen insanların diğer mecralarda olduğu gibi olmadığını, daha doğal ve samimi olduklarını düşünüyor. Diğer sosyal medya mecralarının aksine TikTok’ta fenomen olmak için "çok güzel, çok mutlu, çok sağlıklı, çok bilgili, çok entelektüel ve çok başarılı" olmak gerekmiyor. Bu özelliklerin tam tersine sahip olanlar da TikTok’ta bir fenomene dönüşebiliyor.

Katılımcılardan biri, uygulamayı şu sözlerle anlatıyor:

“Instagram’da herkes zengin ve güzel. Zengin olan zaten zengin ama fakir olan da zengin gibi olmaya çalışıyor. Hiç olmadığı biri gibi davranıyor ama TikTok’ta bu durumu göremezsiniz. Bu yüzden çok samimi.”

"Herkesin eşitlendiği bir ortam"

Araştırmaya katılan kullanıcılara göre, diğer sosyal medya mecralarında çok fazla takipçi sayısına ulaşmak için çabalamak gerekiyor. Mesela YouTube için neredeyse profesyonel düzeyde ekipmana sahip olmak ve yine aynı düzeyde videolar çekmek gerekiyor. Instagram’da ise çok takipçili olmak ve para kazanmak için herhangi bir alanın en iyileri arasında olmak gerekiyor. Twitter, daha çok gündemin takip edildiği bir yer. Orada çok takipçili olmak için ülke ve dünya gündemine hakim olmak veya bir konunun uzmanı olmak gerekiyor.

Katılımcılara göre, TikTok’ta çok takip edilen biri olmak için kişilerin kendileri gibi olmalarının yanı sıra gülünç olmaları bekleniyor. Onlar, herkesin eşitlendiği bir ortam olduğunu düşünüyor.

"5 yaşındaki çocuğa ver, hemen öğrenir"

Peki, katılımcılar TikTok'ta ne kadar zaman geçiriyor? Araştırma, kullanıcıların 9'unun uygulamaya her gün girdiğin, ancak kaldıkları sürenin ortalama 30 dakika ile 1 saat arasında değiştiğini gösteriyor.

"Gerçekten içine çekiyor. Bir sürü video bağımlılık yapıyor."

"Açıkçası ben çok vakit harcamıyorum. Ama karşıma çıktığı an izlemeden geçemiyorum. Arka arkaya 10 tane bile izlerim."

Ayrıca, uygulamanın kullanımının kolay olması da tercih edilmesini sağlıyor. Katılımcılardan biri şunları söylüyor:

"5 yaşındaki çocuğa ver, bir kere göster, hemen öğrenir."

"TikTok günümüzün dijital bir karnaval yeri olarak karşımıza çıkıyor"

Kobak, TikTok'un Mikhail Bakhtin’in Karnavalesk kuramı bağlamında değerlendirildiğini söyleyerek, çalışmayla ilgili şu bilgileri verdi:

"Bu kuram doğrultusunda karnaval ortamı bir şenlik, gülme ve eğlenme yeri, alışıldık seyrinden çıkmış bir yaşam ve kutsalı cismani olanla, yüceyi aşağı olanla, önemliyi önemsizle, bilgeliği aptallıkla bir araya getirme durumlarını yansıtmaktadır. Bu kapsamda ele alındığında yüzyıllar önce ortaya konmuş bu kuramın form değiştirerek dijital mecra olan TikTok’ta yaşandığını gözlemledik. TikTok günümüzün dijital bir karnaval yeri olarak karşımıza çıkıyor."

Araştırma, ReThinking Digital Communications Social Media&Visual Culture adlı kitapta da yer alıyor.