Bütün ilimlerin giriş kapısı: Ahlak Dersleri

Iskalanmış bir hakkın teslimi için önce yayınevine değinmek yerinde olacak. Büyüyenay Yayınları, Türkiye'nin en genç yayınevlerinden biri. Fakat yeni olmasına karşın, ne yaptığını bilen, yürüdüğü yolun farkında olan bir yayınevi. Henüz elliye yakın kitabın yayınını gerçekleştirmiş olmasına karşın derinlikli bir yayıncılık anlayışı var Büyüyenay'ın. 'Karanlık hep vardır, çabalayan ışıktır' mottosu ile aslında meselenin kendileri açısından nasıl göründüğünü de ifade etmiş oluyorlar. Büyüyenay'ın muazzam yayın trafiğine bu yıl içinde Osmanlı son dönem çok yönlü mütefekkirlerinden Mehmet Ali Ayni de eklendi. Yalnızca bu yazının konusu olan kitapla da değil geçen yıl yayınlanan ve büyük ses getiren 'Şeyh-i Ekber'i Niçin Severim' kitabının yanı sıra 'İsmail Hakkı Bursevi' biyografisi ve 'Hayat Nedir' kitabıyla da…

Ataları aslen Konyalı olan Mehmet Ali Ayni Sultan Abdülaziz'in Avrupa seyahatine çıktığı sene Manastır'da doğmuş, 1945'te İstanbul'da vefat etmiş yakın tarihimizin önemli akademisyen, mütefekkir-yazarlarından biri. Recaizade Mahmut Ekrem'in edebiyat derslerine, Mizancı Murad Bey'in tarih derslerine girdiği Mükiye'de okumuş ve uzun yıllar bürokrat olarak devlet hizmetinde bulunmuş. Yakın tarihimizde iki defa devlet görevine son verilmiş bir Osmanlı'dır Mehmet Ali Ayni. İlkinde Trabzon valisi iken Talat Paşa'nın emriyle emekliye sevk edilir. İkincisinde ise Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi tarafından Darülfünün Tasavvuf Bölümü'ndeki ve Reşad Medresesi'ndeki hocalık görevlerinden el çektirilir. Bu bilgilere şunun için değinme ihtiyacı hissediyoruz; henüz ve hala tam okunamamış, bütünüyle anlaşılamamış o 'Osmanlı etrafı'nı bünyesinde taşıması ve yansıtması açısından üzerinde dikkatle durulması gereken bir isimdir Ayni. Üzerinden bir fotoğraf çıkarılabilir, yaşadığı çağın ruhuna ve zihnine ilişkin...

AHLAK, HAYRIN İLMİDİR

Mehmet Ali Ayni, çağdaşı mütefekkir-yazarlara nispetle daha şanslı bir yazar. Çalışmaları çağdaşlarına göre daha kapsamlı olarak bugüne aktarılabildi. Bunda yayıncılıkla da uğraşan çocuklarının payı var şüphesiz. Ayni, son Osmanlı bakiyesinden bize kalan derin bir işaret taşı. İsmail Kara'yı dinlersek 'İslamcılık Düşüncesi'nin felsefe ile iştigal etmiş parlak yüzlerinden biri.

'İnsanın ideali yalnız hakikatle güzellikten ibaret değildir. Bu idealin tamam olması için bu iki mefhuma 'iyi' mefhumu da ilave edilmelidir' diyen Ayni'nin, 'hayrın ilmi' olarak tarif ettiği ahlakı anlattığı Ahlak Dersleri, beş ayrı fasıldan oluşuyor. Fransız ahlakçı Jules Payot'un Cours de Morale adlı eserinin konu olarak izlendiği Ahlak Dersleri, başlıklar itibariyle de Cours de Morale'e benziyor.

Ahlak'a giriş ve ahlak ilmi üzerine yoğunlaşan eser, ahlak başlığını 'ahlakçı' başlığından ayırarak ilerliyor. Ayni'nin sesi, bugün de etrafında dolaştığımız benzer problemleri hatırlatıcı nitelikte. Ayni, ahlakçı değil, ahlaklı olunuz diyor, toplamda. İnsanın, kendine karşı vazifeleri, zekâya karşı vazifeleri, iradeye karşı vazifeleri ve başkalarına karşı vazifeleri ise Mehmet Ali Ayni'nin ilerlediği diğer üst başlıklar.

Ahlakın şahsi merkezli bir ilim ve tavır oluşuna yapılan vurgu eser boyunca gözlenebileceği gibi fasıl isimlerinden bile anlaşılabilir.

İYİNİN EYLEME DÖNÜŞMESİ

İnsan'ı yaratan tarafından ona bahşedilen ayırt etme, 'seçme' vasfı, onu biyolojik bir varlık olmaktan çıkarmasa da üzerine taşıyor. Taşıdığı yer elbette onun 'ahlaki' bir varlık olduğu noktasıdır. Bundan sonra belli sabitler üzerinden ilerlemek dünyayı duymak durumundadır. Kendisine verilen 'irade'si kendisinin temel kaideler inşa etmesini gerekli kılıyor. İyinin ve eyleme dönüştürülmesinin, yanı sıra kötü'nün eylem ya da eylemsizliğe dönüştürülmesinin sebep ve etkenlerinin derin bir kavrayışla açıklığa kavuşturulması, 'seçen' insanın iradesinin mecburi istikametidir. Bu sebeple bütün ilimlerin 'giriş'i, ana kaidesi olarak ifade edebileceğimiz ahlak ilmi, ruhun hakikate ibadet etmesinin de mümkün istikameti olarak Ayni'nin kalemiyle okuyucuya ulaşıyor. Ayni, Ahlak Dersleri'nde ahlak meselesini bütün yönleri ve ince noktalarıyla ele alıyor.

Kitabın Künyesi:

Mehmet Ali Ayni

Ahlak Dersleri

Büyüyenay Yayınları

2013

264 sayfa