‘Bir saniye için bir saat beklemek gerek’

Sema Törenleri fotoğrafçılar için büyük önem taşıyor. “Sema Ayini bir fotoğrafçı için mükemmel bir görsel zenginlik demektir.” diyen Fotoğraf Sanatçısı Hakan Bahçeci, fotoğrafçılar için önerilerde bulundu.

Fotoğrafın güçlü bir iletişim aracı olduğunu vurgulayan Hakan Bahçeci, “Fotoğrafla uğraşan sanatçıların hemen hepsi insana dair cümleler kurar ve bunu görsel bir ifade aracı olan fotoğrafla yapar. Fotoğraf çok güçlü bir iletişim aracı olduğu kadar belge olması hasebiyle de güçlü bir görsel hafıza ve arşiv oluşturur. Fotoğraf sayesinde birçok farklı coğrafya, kültür, yaşam tarzları ve mekanlar tanınır, bilinir ve ilgi çeker. Buraya kadar fotoğrafın daha çok belge olma yönünü belirtmiş oldum. Diğer yandan fotoğraf sanatı sahip olduğu teknik alt yapı ve sanatçının yaklaşımı ile görüntüyü yeninden inşa eder, gerçeği yeninden yorumlar ve çıplak gözün gördüğünden farklı bir görsel yapı oluşturur. Tam da bu noktada farklı kültürler, hayatın içinden insan manzaraları, spor müsabakaları, vahşi doğa gibi pek çok konu fotoğrafçının konusu olarak çekim planında yer alır. Fotoğrafçı herkesin gördüğünden farklı görmek ve göstermek ister.” şeklinde konuştu.

‘SEMA AYİNİ GÖRSEL ZENGİNLİK DEMEKTİR’

Bir fotoğrafçı için Sema Ayni’nin görsel zenginlik olduğunun altını çizen Bahçeci,“Sıradan ve gündelik olayların dışında nadir ve merak uyandıran durumlar fotoğrafçı için vazgeçilmez konulardır. Sema Ayini de bir fotoğrafçı için mükemmel bir görsel zenginlik demektir. Nitekim Sema Ayini, dini ritüeller arasında hemen tüm dünyanın bildiği, ilgiyle takip ettiği ve merakla izlediği bir törendir. Esasen sema ayininin bir nevi zikir meclisi olduğunu da hatırlatmış olalım. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî kişiliği, öğretileri, eserleri ile bilinen ve tanınan bir Müslüman düşünür. Öğretileri, nasihatleri, hayatı ve yazdıklarıyla bunca yıl sonra bile insanlara ışık olmaya devam ediyor. Kendi anıyla anılan Mevlevilik ve Mevleviliğin önemli işaretlerinden biri olan Sema Ayini içerdiği semboller, taşıdığı manalar ve icra ediliş şekliyle bu alana ilgi duyan fotoğrafçının kadrajına doğal olarak girmiştir zaten. Sema Töreni özellikle kıyafetleri ve insan bedeninin aldığı estetik eda ile sıradan bir görüntü olmaktan çıkar.” olduğunu söyledi.

‘SEMA TÖRENİ NADİR BULUNAN BİR KONUDUR’

Sema Törenlerinin fotoğrafçılar için nadir bulunan bir konu olduğunu söyleyen Bahçeci, sözlerine şu şekilde devam etti; “Ayrıca Sema zikri boyunca gerek semazenin tek başına görüntüsü gerekse tüm semazenlerin oluşturduğu görüntü fotoğraf anlamında güçlü ve etkili bir sahne oluşturur. Başlangıcından sonuna kadar devam eden hareket ve dinamizm her an fotoğrafçıya başka bir açı verir. Bu anlamda dini bir ritüel olarak inancın yansıtılması, kültürel bir eylem olarak ayinin belgelenmesi ve icrası gereği estetik bir fotoğraf verecektir. Bu bağlamda Sema Törenleri, fotoğrafçı için zengin ve nadir bulunan bir konudur.Sema Törenleri çoğunlukla Mevlevihanelerde ya da bu törenler için hazırlanan özel salonlarda icra ediliyor. Bu bakımdan iki durumla karşı karşıyayız; ilki ışık ve ışığın gücü ikincisi de tören boyunca semazenlerin hareket halinde oluşu. Misal Konya özelinde Mevlâna Kültür Merkezindeki Sema salonunda ışıklar törenin içeriğine uygun olarak arttırılır ya da azaltılır.”

‘FOTOĞRAF İÇİN IŞIK HER ŞEYDİR’

Işığın fotoğraf çekiminde önemli olduğundan bahseden Bahçeci,“Fotoğraf için ışık her şeydir, ışık yetersiz olduğunda ya da değişkenlik gösterdiğinde fotoğrafçı zorlanır ve çekim değerlerinde değişikliğe gitmek zorunda kalır. Perde hızı ve diyafram açıklığı ile ışığın hassasiyeti devreye girer, makineyi sınırlarda zorladıkça görüntü kalitesi düşebilir. Diğer yandan asıl mesele Sema töreninin semazenler tarafından icra edilirken sürekli hareket halinde olmalarıdır. Hareketi dondurmak ve sabitlemek için yüksek hızda çekim yapmak gerekir. Diğer yandan hareket izini yakalamak ve tül etkisi oluşturmak için uzun pozlamaya ihtiyacımız var. Tüm bunlar için ışığın yeterli olması, ekipmanımızın buna uygun olması ve elbet fotoğrafçı algısı ve tekniği de gereklidir.Sema Törenlerini fotoğraflamak için illa şu açı uygundur demek isabetli olmaz. Nitekim semazenin elindeki duruştan semazenlerin birlikte görüntüsünü almak için farklı açılar ve konumlar gerekecektir. Ayrıca misal semazenlerin giydikleri tennure ve sikke semazene hem mana olarak hem de görüntü olarak farklı bir eda sağlar. Neyi ön plana çıkarmak istiyorsanız ya da neye dikkat çekmek arzusundaysanız ona uygun bir açı bulmak gerekecektir. Kimi zaman üst açı ki eğer mümkünse tam tepeden bir görüntü çok etkili olabilir kimi zaman da makineyi yere koymak ve ayaklardaki dönüş hareketini yakalamak etkileyici görseller çıkarır.” dedi.

‘EN KRİTİK AN HUŞU İÇİNDE KENDİNDEN GEÇTİĞİ ANDIR’

Sema Töreninde fotoğraflanması gereken en kritik anın semazenin huşu içinde kendinden geçtiği an olduğunu belirten Bahçeci, “Sema Töreni malum olduğu üzere farklı kısımlardan oluşuyor. Bunlara “selam” ismi verilmiş. Her bir selamda farklı ritüeller sergileniyor. Eğer sema ile ilgili bir detay istiyorsak özellikle semazenin yüzünü de kadraja girdiği net bir fotoğraf daha başarılı olabilir. Semazenlerin birbirlerini başlarıyla selamlaması bölümü de estetiktir. Semazenlerin yan yana birbirlerine yaklaşıp sokulmaları, bir elif gibi kendilerine sarılmaları güçlü fotoğraflar verir. Elbette en kritik an nedir dersek semazenin huşu içinde kendinden geçtiği anın yakalanmasıdır. Fotoğrafçı sahip olduğu ve yanında bulunan ekipmanların verdiği imkânı iyi bilmek durumunda. Bununla birlikte ne tür bir kare çekeceğine karar verdikten sonra bunu yakalamak için hazırlık yapmalı. Semazenlerin bıraktığı hareket izini yakalamak için perde süresini uzatmak iyi olur buna karşın daha net bir semazen yüzü çekmek için açık diyafram kullanmak gerekir. Yine zom in, zom aut olarak bilinen bazı çekim teknikleri de güzel sonuçlar ortaya çıkaracaktır.” sözlerine yer verdi.

‘ÖZGÜN FOTOĞRAFLAR İÇİN FIRSATTIR’

Farklı bakış açıları ile fotoğraf çekimi önerilerinden bahseden Bahçeci, “Tüm fotoğraf çekimlerinde olduğu gibi kompozisyona dikkat etmek ilk ve en önemli basamak olsa gerek. Hemen her sanat dalında olduğu gibi yıllar içinde oluşan, kurallaşan ve prensip haline gelen ilkeler olduğu gibi fotoğraf sanatında temel bazı kompozisyon kuralları var. Bunların tatbiki fotoğrafımızı diğerlerinden öne çıkaracaktır. Herkesin cep telefonunda hatıra olsun diye çektiği karelerden farklı şeyler çekmek fotoğrafçının yaklaşımı olmalı. Ayrıca çekim açısı da farklı bir bakış kazandırır. Ön plan ve arka plan çalışmaları, öndeki konunun net arkadaki konunun fulü olmasıçekiciliği arttırır. Işık gölge oyunları, sema anındaki şemalar, semazenlerin oluşturduğu grafik yapılar özgün fotoğraflar için iyi birer fırsattır. Siyah beyaz fotoğraf tarzı da estetik görüntüler verir. İster çekim esnasında isterse sonraki uygulamalarla özellikle siyah bir arka planda beyaz tennuresi ile bir semazenin yakalanmış olması etkiyi arttırır.Tüm bunların yanında elbette ki fotoğrafçının yeteneği, hayal gücü ve fotografik algısı ortaya seyri güzel kareler çıkaracaktır.” olduğunu söyledi.

‘BİR SANİYE İÇİN BİR SAAT BEKLEMEK GEREK’

Saniyeler içerisinde gerçekleşen anı yakalayabilmek için bazen saatlerce beklemek gerektiğini vurgulayan Bahçeci, “Pozlama süresi teknoloji geliştikçe çok kısaldı, saniyenin dört binde birinde çekim gerçekleşebilir. Bu nedenle çekim düğmesine yani deklanşöre basma anımız oldukça mühimdir. Kritik an, fotoğrafçılar için çok önemli bir çekim zamanlamasıdır. Hareketin tam ve anlaşılır şekilde aktarılması kritik anın takibi ile mümkündür. Bizler için hareketin üç temel kritik anı vardır; hareketin başlangıcı, ortası ve sonu. Özellikle sema töreninde bir semazenin sema ederken ekseni etrafındaki dönüşü hareketin zirve noktasıdır. Yani dönüşün devam ettiği an… Hâl böyle olunca dinamik bir fotoğraf bu sahnenin yakalanması ile mümkün olacaktır. Bahsini ettiğimiz an saniyenin bölümleri arasında oluşup biten bir süreçtir. İyi bir gözlem, sağlam bir takip ve pür dikkat sayesinde bu kritik an yakalanır. Saniye içinde gerçekleşen bu çekim için kimi zaman saatler boyu beklemek gerekir. Fotoğrafı başarılı kılan şeylerden biri de budur zaten, gerekirse bir saniye için bir saat beklemek.” dedi.

‘FARKLI NE ÇEKEBİLİRİM KAYGISI TAŞIMALIYIZ'

Sema Törenleri fotoğraflarını çekerken farklı bakış açısıyla bakılması gerektiğini söyleyen Bahçeci, şu şekilde sözlerine devam etti;“Fotoğraf çekmeye başladığım andan itibaren fırsat buldukça Sema törenlerini çekmeye gayret ediyorum. Daha önce defalarca izlemiş olmama rağmen fotoğraf çekimi için gittiğim ilk törende çok heyecanlandığımı hatırlıyorum. Diğer yandan Sema töreni beni zaten çok etkiler ve tesiri altına alır. Bundan dolayı olsa gerek çekimlerimizden birinde, fotoğraf çekmeyi unutup törenin sonuna kadar dalgın şekilde töreni izlemiştim. Tabi sonunda tek kare fotoğraf çekmeden eve dönmüş olduk. Genel geçer bir tavsiye olarak sıradan bir çekim ve hatıra fotoğrafı tarzında çekimler fotoğrafımızın gücünü yok eder bu nedenle diyeceğim ilk şey “ben farklı ne çekebilirim” kaygısı taşımalıyız. Ayrıca, çekime başlamadan önce ve hatta makine olmadan birkaç kez Sema Törenini baştan sona izlemek akış ve süreç hakkında bilgi verecektir.”

‘İYİ BİR HAZIRLIK YAPMAK GEREKİYOR’

Fotoğraf için tören öncesinde iyi bir hazırlık yapılmasını öneren Bahçeci, konuşmasını şu şekilde sonlandırdı; “Ekipmanımızı iyi tanımak ve sınırlarını bilmek iyi olur. Yardımcı ekipmanlardan olan üç ayak (tripod) ile çekim yapmayı şiddetle tavsiye ederim, böylelikle sarsıntı en aza iner. Tek bir açı yerine farklı açılar ve konumlar denemek çeşitliliği arttırır. Sadece semazenleri değil mutrip (musiki) heyetini de çekmek iyi olur. Diğer yandan icra edilen bu törenin nitekim bir zikir meclisi olduğunu ve buna göre davranmak gerektiğini unutmamak gerek. Nadir ve özel bir ritüel olduğu unutulmamalı, her zaman her yerde karşımıza çıkmıyor. Bu nedenle iyi bir hazırlık aşaması yapmak fotoğrafçıya yardımcı olacaktır. Sadelik olarak bildiğimiz “az obje ile çok şey anlatma” prensibi gereği kadrajımıza izleyene rahatsızlık verecek başka öğeler girmemeli, bunun için sade bir arka plan ve kadraj oluşturmaya gayret etmeliyiz. Velhasıl fotoğrafını çektiğimiz olay birçok fotoğrafçı tarafından çekiliyor, onları da izlemek ve incelemek fotoğrafçıya bir bakış açısı kazandırır.”

•BÜŞRA ERKUŞ / YENİ HABER GAZETESİ